دختران شطرنج باز ایران با پرچم دیگران

به گزارش «تابناک» به نقل از روزنامه هم میهن، رقابت میترا حجازی‌پور، استادبزرگ شطرنج زنان با پرچم فرانسه در برابر آتوسا پورکاشیان، استاد بزرگ شطرنج زنان با پرچم آمریکا در شبکه‌های اجتماعی با واکنش‌های زیادی خصوصاً درباره نتیجه مهاجرت گسترده نخبگان از کشور مواجه شده است. سه سال اخیر مهاجرت ورزشکاران ایرانی به کشورهای دیگر، با افزایش چشمگیری رو‌به‌رو شده است. در رشته شطرنج اما آمار مهاجرت چنان افزایش داشته که باعث نگرانی رؤسای فدراسیون این رشته شده است. طی چهار سال اخیر بیش از هفت استادبزرگ شطرنج از ایران مهاجرت کردند تا زیر پرچم کشور دیگری با رقبا مبارزه کنند. شهرام عظیمی، سرپرست فدراسیون شطرنج ایران در گفت‌وگو با «هم‌میهن» از مهاجرت شطرنج‌بازهای ایرانی ابراز نگرانی و تاسف کرد اما در ادامه معتقد است با هزینه‌ای که برای شطرنج‌بازهای ایرانی با بودجه دولتی شده، مهاجرت آنها کم‌لطفی ورزشکاران نسبت به هزینه‌ای است که برای پرورش آن‌ها شده است. در این گزارش قصد داریم مهاجرت گسترده شطرنج‌بازهای ایرانی را مورد نقد و بررسی قرار دهیم.

استادبزرگ‌‌های ایرانی مقابل هم

روز گذشته تصویری را سارا خادم‌الشریعه در اینستاگرام خود منتشر کرد که بحث زیادی را در شبکه‌های اجتماعی به راه انداخت. مبارزه دو استادبزرگ ایرانی مقابل هم، با پرچم دو کشور فرانسه و آمریکا. میترا حجازی‌پور، شطرنج‌بازی که در سال 2015 عنوان استاد بزرگ زنان ایران را از آن خود کرد، در سال 98 در مسابقات سریع و برق‌آسای جهان در مسکو بدون حجاب ظاهر شد و به همین دلیل از تیم ملی ایران اخراج شد. او خیلی زود در کشور فرانسه اعلام پناهندگی کرد و از همان سال تحت تابعیت این کشور در مسابقات بین‌المللی حضور یافت. همچنین در سال ۱۴۰۰، پورکاشیان یکی از سه زن شطرنج‌بازی بود که ریتینگ بالاتر از ۲۳۰۰ داشت. این شطرنج‌باز پس از خادم‌الشریعه و علی‌ نسب سومین شطرنج‌باز مطرح ایران شناخته می‌شد. این شطرنج‌باز که از سال‌های گذشته در آمریکا زندگی می‌کند در مسابقات قهرمانی سریع بانوان ۲۰۲۱ با پرچم ایران حضور پیدا کرد و در رتبه ۳۰ این رقابت‌ها ایستاد. پورکاشیان در ۱۰سالگی برای اولین بار به کلاس شطرنج بُنَکدار در فرهنگسرای بهمن رفت. بعد از دو سه ماه آموزش، در مسابقه‌ای که برای قهرمانی تهران رده سنی زیر ۱۰ سال برگزار می‌شد، شرکت کرد و موفق به کسب مقام اول شد. با این حال او سال‌ها در کشور آمریکا زندگی می‌کرد که دو سال پیش رسماً اعلام شد او به تابعیت کشور آمریکا درآمده و قصد دارد برای این کشور در مسابقات بین‌المللی شطرنج حضور پیدا کند. حالا میترا حجازی‌پور و پورکاشیان در مسابقات جهانی با پرچم کشورهای آمریکا و فرانسه مقابل هم قرار گرفتند.

شهرام عظیمی، سرپرست فدراسیون شطرنج در گفت‌وگو با «هم‌میهن» می‌گوید دیدن عکس تقابل آتوسا پورکاشیان و میترا حجازی‌پور قلب هر ایرانی را به درد آورد، بنابراین باید راهکاری را اندیشید که جلوی مهاجرت ورزشکاران ایرانی به کشورهای دیگر گرفته شود:«واقعیت این است که انگیزه ورزشکاران ایرانی برای مهاجرت و پناهنده شدن، یکسان نیست که بتوانیم راهکار یکسانی ارائه کنیم. انگیزه افراد متفاوت است و ما براساس این انگیزه‌ها باید اندیشه کنیم و مانع از مهاجرت ورزشکاران شویم. این اتفاقی است که در هر صورت هر ایرانی را ناراحت می‌کند که آتوسا پورکاشیان و خانم حجازی‌پور با پرچم دو کشور دیگر مقابل هم تقابل کردند. بازهم تاکید می‌کنم رشدی که ورزشکاران در رشته شطرنج داشتند، زیر نظر پرچم این کشور رخ داده و با هزینه‌هایی که برای آنها شده، به چنین جایگاه والایی رسیدند. متاسفانه مشاوره‌های غلط هم به دوستان داده می‌شود که منجر به مهاجرت افراد می‌شود. در کل عرض بنده این است که تدابیری باید اندیشیده شود که مهاجرت افراد به حداقل برسد یا حتی متوقف شود. تلورانس مدیریتی هم طبعاً تاثیر داشته که افراد مهاجرت کنند.»

امکانات یا دلایل سیاسی؟

مهاجرت ورزشکاران شطرنج‌باز طی سالیان اخیر به دلایل مختلف رخ داده است. همانطور که پیشتر قید شد، یکی از این ورزشکاران به دلیل «مسابقه ندادن اجباری» به کشور دیگری پناهنده شد و ورزشکار دیگری به دلیل کشف حجاب تصمیم گرفت دیگر به ایران برنگردد. اما به هر دلیلی که باشد، فدراسیون شطرنج ایران است که از حضور استادبزرگ‌های این رشته محروم می‌شود. شهرام عظیمی درخصوص این موضوع می‌گوید که هر گونه امکانات فنی و ورزشی که نیاز بوده در اختیار ورزشکاران قرار داده شده است:«تمام امکانات فنی در اختیار شطرنج‌بازها قرار گرفته و حداقل می‌توانم بگویم به لحاظ امکانات، مهاجرت ورزشکاران شطرنج رخ نمی‌دهد. از شروع دوران حرفه‌ای ورزشکاران تا روزی که به درجه استادبزرگی می‌رسند با بودجه رسمی فدراسیون شطرنج رشد کردند. اگر عزیزان، کمی قدرشناسی داشته باشند بد نیست. زمانی که عزیزان نونهال و نوجوان بودند با بودجه دولتی کشور به موفقیت رسیدند. اعزام به مسابقات نیز با بودجه دولتی بوده است. چه کسی می‌تواند در سنین پایین افتخارات ملی و بین‌المللی را خلق کند و کشورش هیچ نقشی در این موفقیت نداشته باشد؟ سرمایه‌گذاری فدراسیون شطرنج روی شناسایی دانش، استعداد و پرورش عزیزان طبعاً هزینه‌های زیادی در برداشته اما ملاحظه فرمودید بعد از اینکه عزیزان به درجه‌ای از موفقیت رسیدند، مهاجرت می‌کنند و زیر پرچم کشور دیگری مسابقه می‌دهند.» شهرام عظیمی می‌گوید، شانتاژ کشورهای دیگر هم در مهاجرت ورزشکاران ایرانی بی‌تاثیر نیست:«شانتاژی که کشورهای مختلف علیه نظام جمهوری اسلامی می‌کنند تاثیر زیادی در مهاجرت ورزشکاران ما دارد. متاسفانه دوستان ورزشکاری که مهاجرت کردند و پناهنده شدند به این موضوع دقت نمی‌کنند که بعد از پایان دوران قهرمانی‌شان، دیگر هیچ ارج و قربی در آن کشور ندارند. مهاجرت، پناهندگی و مسابقه زیر پرچم کشور دیگری، بازی باخت-باخت است. دوستانی که به کشورهای دیگر مهاجرت کردند و پناهنده شدند چه کمبودی در کشور ایران داشتند؟»

مهاجرت برای جلوگیری از شکست اجباری؟

در جریان مسابقات سریع قهرمانی جهان در قزاقستان در تاریخ ۶ دی ۱۴۰۱ اتفاقی رخ داد که منجر به مهاجرت یکی از شطرنج‌باز‌های ایران شد. در بخش مردان، پویا ایدنی در دور چهارم این مسابقات مقابل شطرنج‌باز رژیم صهیونیستی حاضر نشد. نماینده ایران در این مسابقات با کسب دو پیروزی، دو شکست و یک تساوی ۵/۲ امتیازی شد و در رده ۹۱ این رقابت‌ها قرار گرفت. همچنین بردیا دانشور، ملی‌پوش جوان شطرنج ایران نیز در دور سوم مقابل نماینده رژیم صهیونیستی حاضر نشد. این شطرنج‌باز در ۲ بازی به پیروزی رسید، در ۲ بازی شکست خورد و در یک رقابت به تساوی دست یافت تا با ۵/۲ امتیاز در رده ۹۹ قرار بگیرد. علیرضا فیروزجا نیز در سال ۹۸ به دلیل اعزام نشدن ملی پوشان شطرنج به مسابقات جهانی، به فرانسه پناهنده شد و دیگر به ایران برنگشت. او در گفت‌وگویی اعلام کرده بود حالا می‌تواند راحت‌تر از قبل با هر ورزشکاری در این رشته مسابقه دهد. علیرضا فیروزجا، شطرنج‌باز ۱۷ ساله ایرانی در دسامبر ۲۰۱۹ اعلام کرد که دیگر با پرچم ایران در مسابقات شرکت نمی‌کند. او در مسابقات جهانی روسیه با پرچم فدراسیون بین‌المللی شطرنج شرکت کرد و در دور نهایی پس از ماگنوس کارلسن، در سکوی دوم شطرنج سریع جهان قرار گرفت. فیروزجا عنوان استادبزرگ شطرنج ایران را داشت. فیروزجا همچنین تابعیت فرانسه را گرفته است. شهرام عظیمی در مورد این موضوع و مسابقه ندادن با ورزشکاران رژیم صهیونیستی که منجر به شکست اجباری ورزشکاران ایرانی از جمله شطرنج‌باز‌های ایرانی می‌شود، گفت: «مسابقه ندادن با ورزشکاران رژیم صهیونیستی در آیین و اعتقادات ما است و اصلاً موضوع ورزشی نیست. ما این کشور را به رسمیت نمی‌شناسیم. تربیت اسلامی و انقلابی ما چنین موضوعی را می‌گوید؛ بنابراین بازی کردن و مبارزه کردن با کشوری که به رسمیت شناخته نمی‌شود، طرح موضوع هم ندارد».