هم بازار، هم زیارت؛ در قلب پایتخت

فرهاد طالبیان: اگر بازار تهران رفته باشید، قطعا برای‌تان تجربه‌ای از خرید با قیمت مناسب بوده و هم تماشا، تماشای بافت قدیمی شهر و ساختمان‌هایی که سال‌ها از عمرشان می‌گذرد و زیبایی و خاطره‌های فراوانی دارد.

اما بازار رو بدون خرید هم تجربه کنید، تا زیبایی‌هایش را ببینید و اگر یک روز تصمیم گرفتید که بازار تهران را به قصد گشت و گذار ببینید، یک مکان متفاوت را فراموش نکنید: امامزاده زید.

امامزاده زید از نظر قدمت و بزرگی سومین امامزاده بزرگ در تهران است. این امامزاده مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در تهران، محله بازار ـ انتهای جنوبی بازار بزازان واقع شده و این اثر در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۱۵ با شمارهٔ ثبت ۲۵۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.

این امامزاده دارای حیاطی مستطیل شکل و در میان حیاط حوضی سنگی قرار دارد. حرم که مرکز اصلی بناست و مربوط به دوران سلجوقی است از طریق ۳ درب به صحن بزرگ و ایوان ارتباط دارد. در میان حرم و درون ضریح برنجی، صندوق چوبی نفیس منبت کاری شده واقع است. صحن و ایوان بزرگ امامزاده توسط کامران میرزا احداث شد. صحن شامل یک ایوان وسیع است که دو طبقه حجره است.

صندوقچه ای که داخل ضریح است تاریخ ۹۰۲ هجری قمری را نشان می دهد که روی آن نام و نسب امامزاده درج شده، این تاریخ مربوط به ۵ سال پیش از به تخت نشستن شاه اسماعیل صفوی و رسمی شدن مذهب تشیع در ایران است.

کتیبه ای که داخل گنبد است تاریخ ۱۲۴۵ هجری قمری را نشان می دهد و کتیبه ای که روی دیوار ایوان بزرگ بقعه است تاریخ ۱۲۹۷ هجری قمری را نشان می دهد. دقیقا زمانی که فتحعلی شاه قاجار بر ایران حکمرانی می‌کرده، درب اصلی ورودی از ایوان به داخل خود حرم دارای کتیبه ای به تاریخ ۱۳۰۱ هجری خورشیدی است و در قسمت بیرونی گنبد سال ۱۳۲۲ هجری خورشیدی نوشته شده است.

این نشانگر آن است که صحن ها و رواق ها در دوران حکومت ناصرالدین شاه به امامزاده افزوده شده، روی نقاشی‌هایی که در زمان فتحعلی شاه قاجار در قسمت گنبدخانه صورت پذیرفته بود با آینه کاری پوشانده شده است که در مرمت سال ۱۳۲۵ هجری شمسی وجود نقاشی‌ها آشکار شد.

جالب است بدانید که بنای امامزاده حدود ۱۴۰۰۰ مترمربع بود که متاسفانه بر طبق کتاب تهران قدیم،مکانی برای گردهمایی اوباشان و آشنایی دختران و پسران شده بود و کمتر کسی اجازه می داده زن و بچه اش در این امامزاده رفت و آمد داشته باشد. به همین دلیل در سال ۱۳۱۸ صحن و حجره هایی که برای امامزاده ساخته شده بود تغییر کاربری داد و به عنوان مدرسه ابتدایی استفاده شد. بعدها نیز قسمت دیگری از امامزاده به بازار فرش فروش‌ها اضافه شد و قسمت دیگری از آن را آتش نشانی و خودروهایش اشغال کرد.

لطف علی خان نام آخرین پادشاه سلسله زندیه بود که با آقا محمدخان قاجار جنگید و در نهایت با شکست او، دوره فرمانروایی زندیان در ایران به پایان رسید. لطف علی خان زند در 25 سالگی به طرز فجیعی توسط امرای آقامحمدخان در زندان به قتل رسید و در امامزاده زید در بازار تهران به خاک سپرده شد. در ضلع شرقی امامزاده زید و کنار ورودی زنانه، قبر لطفعلی خان زند در داخل یک حجره واقع شده است.

در داخل بازار یا حتی امامزاده تابلویی مبنی بر وجود این آرامگاه وجود ندارد و اگر کسی از قبل اطلاع نداشته باشه بعید است توجه‌اش به این آرامگاه مهجور و گمنام جلب شود. آرامگاه آخرین پادشاه سلسله زندیه که در کرمان دستگیر و در تهران به قتل رسید در جوار آستان مقدس امامزاده زید ابن علی ابن الحسین ابن علی واقع در بازار تهران قرار دارد.

بیشتر بخوانید:

ناصرالدین‌شاه اینجا عاشق شد