واکنش ایران به تهاجم احتمالی باکو با نزدیکی مرزهای شمالی چه خواهد بود؟/ راهبرد روسیه و آمریکا چیست؟

بین الملل تابناک: تنش ها در قفقاز جنوبی و مرزهای شمالی ایران بار دیگر اوج گرفته است و تحلیل ها و گمانه زنی های زیادی پیرامون احتمال وقوع یک جنگ جدید در این منطقه مطرح شده است. منازعه بر سر قره‌باغ میان باکو و ایروان می‌تواند می تواند منجر به جنگ شود یا اینکه با یک مصالحه سیاسی و امنیتی میان بازیگران اصلی از وقوع یک بحران جدید جلوگیری می شود. 

در همین رابطه، دکتر «عفیفه عابدی» در گفتگو با تابناک در پاسخ به این سوال که تنش های اخیر در قره باغ میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان چقدر احتمال دارد به یک جنگ جدید منجر شود؟، اظهار داشت: هر چند تنش ها به شدت افزایش یافته است، اما به نظر می رسد فشارهای بازیگران منطقه ای و بین المللی موجب خویشتن داری جمهوری آذربایجان و ارمنستان از حرکت به سمت جنگ شود. با این حال نظر به وجود آتش زیر خاکستر منازعه نظامی کاملا منتفی نیست. کما اینکه در ماه های گذشته نیز بارها آتش بس نقض شده اما به جنگ تمام عیار تبدیل نشده است. دو کشور ادعاهای ارضی نسبت بهم دارند و این ادعاها با مطالبات و فشار داخلی زیادی مواجه است. به ویژه این مطالبات از سوی جمهوری آذربایجان با شدت دنبال می شود.   عابدی ادامه داد: از سوی هر دو طرف، هر تحرک مرزی به عنوان فعال شدن یک تهدید بالقوه نگریسته می شود. جمهوری آذربایجان از احتمال وجود انگیزه ارمنستان برای بازپسگیری مناطق از دست رفته در جنگ 2020 نگران است. ارمنستان نسبت به افزایش قدرت تهاجمی آذربایجان نگران است. باکو در دهه اخیر تمرکز سیاست خارجی خود را برای فراهم کردن زمینه های سیاسی نظامی تصرف کامل مناطق مورد مناقشه گذاشته است. به پشتوانه این تمرکز نیز در جنگ 2020 توانست پیشروی زیادی داشته باشد. به نظرم باکو پس از تنش های چند ماهه با ایران در یک سال گذشته، در رابطه با ایران نیز به شکل هوشمندانه­ای به این سیاست بازگشته است تا در صورت بروز هر نوع جنگی از حمایت تهران یا حداقل انفعال ایران برخوردار شود.   وی در پاسخ به این سوال که در صورت اقدام نظامی باکو در مرزهای شمالی برای اشغال استان سینویک، واکنش ایران چه خواهد بود؟ عنوان کرد: سیاست ایران حفظ ژئوپلیتیک موجود و پرهیز از وقوع هر نوع منازعه جدید است. رایزنی های اخیر ایران با هر دو طرف ارمنستانی و جمهوری آذربایجان نیز برای کمک به کاش تنش ها و وقوع هر نوع جنگی بود. به نظرم ایران با انتخاب دشواری در صورت وقوع جنگ روبرو خواهد بود. تشدید تدابیر مرزی و پرهیز از ورود مستقیم به جنگ شاید انتخاب ناگزیری برای تهران باشد.   لازم به ذکر است، مسئولان ارشد نظامی جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر بارها در زمینه تغییرات احتمالی مرزی هشدار داده‌اند و با صراحت گفته‌اند هیچگونه تغییری را در مرزهای شمال غرب نمی‌پذیریم و اخیراً نیز رئیس ‌جمهور رئیسی گفته است «آماده جلوگیری از تغییر ژئوپلتیک منطقه هستیم» ناظر به همین موضوع است. علاوه بر ایران، کشورهای دیگری نیز، اعم از منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، با پیدایش تغییرات مورد نظر ضلع سوم مخالفند هرچند تحریکات رژیم اسرائیل و توهمات سران جمهوری آذربایجان به یک ناآرامی احتمالی برای تامین مطامع نژادی، اقتصادی و سرزمینی مورد اشاره دامن می‌زنند.   عابدی در رابطه با راهبرد جدید قدرت های بزرگ از جمله آمریکا(با توجه به رزمایش اخیر با ارمنستان) و روسیه(با توجه به تنش لفظی با ارمنستان) در این بحران ادامه داد: هر چند در ظاهر شاید به نظر می رسد تشدید بحران در قفقازجنوبی به نفع غرب و به ضرر روسیه باشد. اما به نظرم هر نوع جنگ در قفقاز محاسبات غرب را هم با توجه به در جریان بودن جنگ اوکراین و پیامدهای نظامی و اقتصادی آن پیچیده می کند. به همین دلیل شاهد مانورهای غربی برای کنترل سطح تنش در منطقه هستیم. از سوی دیگر شیب مواضع روسیه در تنش های اخیر، خودداری از درگیری مستقیم بوده است تا در صورت هر نوع جنگ ملزم به دخالت مستقیم و افزایش هزینه ها نباشد.   این کارشناس مسائل قفقاز در نهایت گفت: انگیزه ارمنستان از منازعه لفظی با روسیه نیز به دلیل درک این رویکرد در سیاست مسکو است. ایروان علاقمند به کسب حمایت بیشتر از سوی روسیه است. اما روس ها ظاهرا با رویکرد متوازن به دنبال کنترل تنش در منطقه هستند. ورود روسیه به نفع یکی از طرف های منازعه می تواند به شکل گیری یک بازی هزینه ساز در منطقه علیه روسیه کمک کند. مسکو از این هزینه ها امتناع می کند. به نحوی نیز مدیریت این تنش ها و هزینه های احتمالی نیز به ایران واگذار شده است. در واقع یک توافق تاکتیکی بین بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای درباره پرهیز از جنگ در قفقاز البته بطور موقت وجود دارد.