متنی که پیش از اجرا خاکستر شد/ آیا مرگ مولف فرا رسیده است؟

یاسمن اسمعیل‌زادگان نویسنده نمایش «بزباش» که روز گذشته اجرای خود را در سالن انتظامی خانه هنرمندان ایران به پایان رساند درباره پروسه نگارش نمایشنامه این اثر و نتیجه نهایی آن به خبرنگار مهر گفت: پس از رسیدن به ایده‌ اولیه، ۲ماهی را مشغول طرح‌ریزی و پرداخت روی این متن بودم و سپس نگارش نمایشنامه آغاز شد. اما اکنون که اجرا به صحنه رفته است، هیچگونه رضایتی از آن ندارم.

وی افزود: از پروسه‌ تمرین تا اجرا، تغییرات زیادی در متن و شیوه‌ اجرایی انجام شد؛ تغییراتی که از آن‌ها بی‌خبر بودم. اولین‌بار در اجرای ژنرال با این تغییرات مواجه شدم و همان‌جا اعلام کردم لطفا در تبلیغات نمایش اصلاح کنید که این متن من نیست و تنها موتیف آن از آن من است.

این نویسنده در ادامه صحبت‌هایش بیان کرد: تغییراتی که روی نمایشنامه صورت گرفته، نه تنها قابل قبول و رضایت‌بخش نیست بلکه عبث و ناکارآمد است. در این تغییرات به اصطلاح آوانگارد چیزی جز خاکستر متن باقی نمانده است.

اسماعیل‌زادگان درباره دلیل این اتفاق گفت: متنی را که حاصل اندوخته‌ سال‌ها مطالعه، مشاهده و ادراک است نمی‌توان با هیجان‌زدگی تغییر داد. باور من این است که متن، سنگِ سنمارِ ساختمانِ نمایش است و تغییر نادرست آن، فروپاشی کل ساختمان را به همراه دارد.

این نویسنده ادامه داد: در جغرافیای ما بارت را باژگونه می‌خوانند اما وام‌دار عنوان کتاب‌هایش هستند و سریعا برای به چالش نکشیده شدن، مَفَری به نام مرگ مولف را به میان می‌کشند و پس از رویت و خوانش متن، ابتدا مولف را تماما دفن می‌کنند و در نهایت اسم هر تخطی، نادیده‌نگاری و باژگونه‌خوانی را سبک اجرایی می‌گذارند. متاسفانه تئاترِ معاصر ما، ماحصل این نگاه است. معاصرانی که هنوز الفبای تئاتر را که از آیین برمی‌آید از بر نشده، می‌خواهند شیرجه بزنند در عمق تئاتر آوانگارد. نتیجه این است که با شلم‌شوربایی مواجه‌ هستیم که میان سبک‌های مختلف مانده و درامی که حذف شده و تئاتری که بیشتر به ورزش می‌ماند و خورنقی که فرو می‌ریزد.

اسمعیل‌زادگان درباره تمایلش برای حضور در فضای تئاتر یادآور شد: به قول آدورنو، هنر از جبر اجتماعی فراتر می‌رود و حوزه‌ای است که نیازهای جامعه نمی‌تواند آن را تماما به محاصره خود دربیاورد به گمانم همین جمله‌ آدورنو برای ادامه دادن کافی است اما معتقدم که تئاتر بیش از صفا و صمیمیت‌های موسمی و گرد هم آمدن‌های عبث به دیسیپلین و نظم کاری نیاز دارد. امیدوارم در ادامه شاهد این اتفاق باشیم.

نمایش «بزباش» به کارگردانی مشترک صدرا ‌صباحی و مسعود ‌کاروری و بازی (به ترتیب نخندیدن) مسعود ‌کاروری، زینب ‌عوض ‌پور، امیربهادر ‌قرقانی، آرمین ‌لواسانی تا ۲۶ شهریور ماه در تماشاخانه انتظامی خانه هنرمندان ایران روی صحنه بود.