سفته و نکته کلیدی آن

سفته چیست؟ منطبق با ماده 307 قانون تجارت، سفته سندی است که به موجب آن صادر کننده تعهد می‌کند که مبلغی وجه نقد را در موعدی که در متن سفته تعیین می‌شود در وجه حامل یا به شخص معینی که نامش به عنوان دارنده سفته درج شده پرداخت کند. ذکر این نکته حائز اهمیت است که سفته یک دستور پرداخت نیست (برخلاف چک و برات) بلکه شخص صادر کننده (ضامن / ضامنین) تعهد پرداخت را برعهده گرفته اند. توضیحا این نکته را باید اضافه کرد که در خصوص برات و چک، در وهله اول و به طور مستقیم این دو متضمن دستور پرداخت هستند و به‌ طور غیرمستقیم متضمن تعهد پرداخت به عبارت دیگر صادرکننده برات و چک به محال‌ علیه دستور پرداخت می‌دهد اما اگر پرداخت صورت نگیرد خود صادرکننده متعهد به پرداخت است.

در هنگام صدور سفته باید دقت شود که تاریخ صدور و مبلغ و تاریخ تادیه وجه و نام و نشانی فرد صادر کننده در متن سفته قید شده باشد و البته تاریخ و مبلغ به حروف نیز درج شود و سفته دارای امضا ویا (مهر صادرکننده) باشد (هر چند در قانون از این بابت ضمانت اجرایی صادر نشده است) لیکن عرف تجاری و رویه دادگاه ها به این موارد نیز توجه دارند، همچنین یادمان باشد که سفته می تواند در وجه حامل نیز صادر شده باشد.

از جمله مواردی که باید به آن دقت داشت، این است که بر اساس ماده 1293 قانون مدنی، امضا و یا مهر یک سند تجاری از شروط اولیه و ابتدایی صحت یک سند تجاری است، لیکن با مقایسه این ماده و ماده 226 قانون تجارت، می توان نتیجه گرفت که اگر سفته ها هم بدون امضا و یا مهر باشند، سفته ی تجاری محسوب نمی شوند لیکن سند الزام آور مدنی تلقی خواهند شد، و باید این مهم را در نظر داشت که چنانچه شکل ظاهری سفته رعایت شده باشد (مثلا در فرمهای چاپی باشد) این مصداق را تداعی می کند که صادر کننده به دارنده وکالت داده تا خودش آن را تکمیل نماید و چنین سفته ای تابع احکام قانون تجارت خواهد بود. حال باید به وظایف دارنده سفته بپردازیم که بر اساس ماده ۲۷۴ قانون تجارت چنانچه سفته عندالمطالبه باشد دارنده سفته باید نهایتاً ظرف یک سال از تاریخ صدور پرداخت آن را مطالبه کند مگر آنکه بر اساس ماده ۲۷۵ و ۲۷۶ قانون تجارت مدت کمتر یا بیشتری در این خصوص در سفته درج شده باشد و یا بین دارنده سفته و ایادی ما قبل به مدت کمتر یا بیشتری توافق صورت گرفته باشد.

بر اساس ماده ۲۷۹ قانون تجارت دارنده سفته باید روز وعده، وجه سفته را مطالبه کند هرچند بهتر آن است که بر اساس ماده ۲۸۴ قانون تجارت اعتراض عدم تأدیه در ظرف ده روز از وعده صورت گیرد و لازم نیست در همان روز وعده به عمل آید، مطالبه وجه سفته نیز کافی است که ظرف ده روز از وعده آن صورت گیرد و لازم نیست که در همان روز وعده صورت گیرد در این خصوص باید توجه داشت که مطالبه وجه سفته و عدم پرداخت مبلغ به وسیله اعتراض عدم تأدیه مشخص می‌شود.

بنابراین نیازی نیست که دارنده سفته قبل از اعتراض عدم تأدیه به موجب اظهارنامه یا هر ابزار دیگری وجه سفته را مطالبه کرده باشد. بر اساس ماده ۲۸۰ قانون تجارت، دارنده سفته باید ظرف ده روز از تاریخ وعده اعتراض عدم تأدیه کرده باشد. همچنین طبق ماده ۲۸۱ این قانون اگر روز دهم تعطیل باشد، دارنده در اولین روز غیر تعطیل بعد از آن می‌تواند اعتراض عدم تأدیه را به عمل آورد.

بر اساس ماده ۲۸۲ قانون تجارت، فوت صادرکننده سفته یا ورشکستگی او، دارنده سفته را از اعتراض عدم تأدیه بی‌نیاز نمی‌کند. لازم به ذکر است در سفته بر خلاف برات درج مکان تأدیه الزامی نیست و جزو مندرجات اختیاری است. اگر در سفته مکان تأدیه درج شده باشد باید در همان مکانی به صادرکننده سفته ارائه و از او مطالبه شود که به‌عنوان مکان تأدیه بر روی آن درج شده است. در غیر این صورت باید اقامتگاه حقیقی صادر کننده سفته را ملاک قرار دهیم و برای مطالبه وجه و عند الزوم اعتراض عدم تأدیه به آنجا مراجعه کنیم.