کاروانسراهای ایران ریشه در دوران هخامنشیان دارد

کاروانسرای ینگی امام

ایسنا/البرز کارشناس باستان شناسی گفت: چاپارخانه‌های زمان هخامنشیان به مرور زمان توسعه و گسترش پیدا می‌کند تا در دوران ساسانیان به سازه‌هایی استراحتگاهی برای مسافران تبدیل می‌شوند و در نهایت در دوران اسلامی هم این مکان‌ها با عنوان کاروانسرا به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

فرزان احمد نژاد در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه ۲۵۰۰ سال پیش هخامنشیان راه‌ها و مسیرهای مختلفی را برای برقراری ارتباط بین شهرهای سرزمین وسیع تحت سیطره خود احداث کردند، اظهار کرد: قاعدتا در مسیر جابه جایی کاروان‌ها و گروه‌های مختلف تجاری، سیاسی و ... به فضاهایی برای استراحت نیاز بود.

وی با اشاره به اینکه هخامنشیان برای ایجاد فضاهای استراحتگاهی اقدام به احداث چاپارخانه در مناطق مختلف قلمرو خود می‌کنند، گفت: این چاپارخانه‌ها به مرور زمان توسعه و گسترش پیدا می‌کند تا در دوران ساسانیان به سازه‌هایی استراحتگاهی برای مسافران تبدیل می‌شوند و در نهایت در دوران اسلامی هم این مکان‌ها با عنوان کاروانسرا به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

وی با بیان اینکه اوج ساخت کاروانسرا در دوران اسلامی به دوران شاه عباس صفوی بازمی‌گردد، افزود: این پادشاه در زمان خود دستور ساخت بیش از هزار کاروانسرا در سراسر ایران را می‌دهد.

این کارشناس باستان شناسی با اشاره به اینکه البرز هم در این دوران از ساخت کاروانسرا محروم نمی‌ماند، گفت: این استان دو کاروانسرای شاخص دارد که یکی از آنها کاروانسرای ینگی امام در شهرستان ساوجبلاغ است.

وی با بیان این که نام این کاروانسرا برگرفته از نام روستایی است که در نزدیکی این بنا قرار دارد، توضیح داد: با توجه به اینکه در گذشته دو امام زاده به نام‌های هادی و علی نقی (ع) در نزدیکی این امام زاده دفن شده بودند و در آن دوران مدت زمان زیادی از آمدن این دو امام به این منطقه نمی‌گذشته، نام روستا و کاروانسرای آن را ینگی امام (ینگی در زبان ترکی ساوجبلاغی به معنای تازه است)، گذاشته‌اند.

احمدنژاد ادامه داد: این کاروانسرا که احداث آن به دوران صفوی بازمی‌گردد از آجر ساخته شده و در کاوش‌های باستان شناسی مشخص شده در آن دوران  برای بنای آن از پی‌نواری پیوسته استفاده شده که این امر باعث استحکام بسیار زیاد این سازه شده است.

وی گفت: همین روش ساخت باعث شده این کاروانسرا با اینکه حدود ۲۰۰ سال است بلااستفاده رها شده همچنان پابرجا بماند.

این کارشناس باستان شناسی افزود: در آن دوران اگر کاروان‌ها در طول روز به کاروانسرای ینگی امام می‌رسیدند به راحتی از درهای ورودی وارد محوطه کاروانسرا می‌شدند ولی اگر شب می‌رسیدند باید در حجره‌های کنار دیوار بار خود را تخلیه و استراحت می‌کردند تا صبح شده و درهای کاروانسرا باز شود.

وی تاکید کرد: این کاروانسرا یک در ورودی با راهروهایی در اطراف آن داشته که به آنها بارانداز یا شترخان گفته می‌شد.

وی اضافه کرد: در قسمت مرکزی بنا حیاط قرار دارد و دور تا دور آن هم حجره‌هایی قرار گرفته است. البته در گذشته یک آب انبار هم در وسط این کاروانسرا قرار داشته تا آب مورد نیاز مسافران را ذخیره کند.

وی گفت: این کاروانسرا به صورت چهار ایوانی ساخته شده و با گذشت زمان تنها ایوان شمالی اصالت صفوی خود را با طاق شاه بزی خود حفظ کرده است.

احمدنژاد ابراز کرد: طاق‌های جبهه غربی و شرقی این کاروانسرا طاق گهواره‌ای است که در دوران قاجار ساخته می‌شده و این به آن معناست که این بنا در دوران قاجاریه هم مورد استفاده قرار داشته و دچار تحولاتی شده است.

وی ادامه داد: در چهارگوشه این کاروانسرا گنبدهایی برای جابه جایی هوا و ورود نور روز به حجره‌ها احداث شده است .

وی گفت: در یکی از متون دوره قاجار که در باره این کاروانسرا نوشته شده به اقامت چند روزه ناصرالدین شاه و مظفرالدین در این مجموعه اشاره شده است.

این کارشناس باستان شناسی با اشاره به این که در گذشته این کاروانسرا دچار حریق می‌شود و ایوان شمالی خود را تقریبا از دست می‌دهد، توضیح داد: این کاروانسرا در چهل و پنجمین نشست کمیته جهانی یونسکو به عنوان بیست و هفتمین اثر تاریخی و طبیعی ایران ثبت جهانی شد.

به گزارش ایسنا، رحیم خاکی مدیرکل میراث فرهنگی البرز هم روز یکشنبه ۲۶ شهریور با اشاره به اینکه پرونده «کاروانسراهای ایران» به‌عنوان بیست و هفتمین اثر تاریخی و طبیعی ایران در یونسکو به ثبت جهانی رسید، گفت: در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که یکشنبه ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ در ریاض عربستان برگزار شد، پرونده «کاروانسراهای ایران» تأیید شد وکاروانسرای ینگی امام البرز نیز به عنوان یکی از این کاروانسراها به ثبت جهانی رسید.

مدیر کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی البرز افزود: در این پرونده، ۵۴ کاروانسرای ایران ثبت شده‌اند که یکی از این کاروانسراها ینگی امام البرز در شهرستان ساوجبلاغ است که به عنوان یکی از آثار شاخص تاریخی البرز و درمسیر راه ابریشم قرار دارد.

خاکی افزود: در سال‌های گذشته تلاش برای شناساندن و معرفی کاروانسرا توسط کارشناسان این اداره کل به خوبی انجام شده و کارشناسان یونسکو در چندین مرحله به کاروانسرا سرکشی کردند.

او ادامه داد: با توجه به اینکه این کاروانسرا از سالم‌ترین کاروانسراها با معماری خاص است در بازدیدهای کارشناسان یونسکو به عنوان یکی از کاروانسراهای شاخص مورد توجه خاص بوده است به گونه ای که حتی پس از مرمت دفتری برای کارشناسان سازمان یونسکو در این کاروانسرا در نظر گرفته شود.

او قرار گرفتن این کاروانسرا در لیست آثار جهانی را اتفاقی بسیار مبارک عنوان کرد و گفت: استان البرز به این موضوع می‌بالد. البرز استانی با ظرفیت‌های تاریخی بسیار بالاست و علاوه بر کاروانسرای ینگی امام، محوطه تاریخی ازبکی از ارزش ثبت جهانی برخورداراست و در تلاش برای ثبت این محوطه فاخر نیز هستیم.

انتهای پیام