بررسی نقش و عملکرد جهاد دانشگاهی در دوران دفاع مقدس

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، سید حمیدرضا رئوف عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی به مناسبت فرارسیدن هفته دفاع مقدس در رابطه با پروژه تاریخ شفاهی «بررسی نقش و عملکرد جهاددانشگاهی در دوران دفاع مقدس» گروه الهیات پژوهشکده علوم انسانی پژوهشگاه اظهار کرد: جنگ در هر ملتی با مفاهیم هویتی، دینی و فرهنگی گره می‌خورد و این واقعه به دلیل جوانب متعدد آن، کلیت جامعه را به خود مشغول می‌کند. انقلاب اسلامی که با محوریت مقابله با ظلم‌ستیزی و حکومت جابرانه رشد کرده و بالنده شد، در سال‌های اول پس از پیروزی، با واقعه جنگ روبه‌رو شد که به شکلی تحمیلی و تخاصم جویانه از سوی عراق بر جامعه و حکومت اسلامی و انقلابی تحمیل شد. در طول هشت سال جنگ تحمیلی، مفهوم جهاد انقلابی در جهاد ایثار و ایستادگی، جهاد مقاومت، جهاد علمی و مفاهیم دیگری ازاین‌دست متجلی شد و سبب شد تا نهاد‌های انقلابی دوشادوش دیگر نهاد‌های مستقیم درگیر در جنگ به خدمت و ایستادگی بپردازند. جهاددانشگاهی نیز که حلقه وصل فرهنگ انقلابی و دانشگاه بود نیز سهم خود را ادا کرد و در این عرصه حضور یافت و توانست با تلاشی بی‌وقفه به نتایج چشم‌گیری دست یابد.

وی افزود: توجه به نقش و عملکرد جهاددانشگاهی در دفاع مقدس، مستلزم توجه به جوانب متنوعی است از جمله حیثیت علمی ـ دفاعی که جهاددانشگاهی به‌عنوان رویکرد غالب خود نسبت به جنگ اتخاذ کرده بود. این رویه مشتمل بر دو حوزه دفاع سخت و دفاع نرم است. حوزه دفاع سخت از تهیه و طراحی قطعات نظامی تا تولید و ارتقاء توان دفاعی در برابر دشمنان را شامل می‌شود.

رئوف اظهار کرد: در کنار این مشارکت‌ها، تلاش در جهت مدیریت و اقدام مؤثر در جنگ نیز در برنامه‌های جهاددانشگاهی قرار داشت که در زمره دفاع نرم جای می‌گیرد. علاوه بر آن، تلاش جهادگران در عرصه‌های مختلف دفاعی نیز لازم به توجه است. اگرچه این‌همه تلاش و سهم جهاد در کلیت نظام مقدس جمهوری اسلامی، سهمی اندک است و جهاددانشگاهی کوشش و همتی بیش از این را برای خود در نظر داشته و دارد؛ بااین‌حال، پرداختن به این اقدامات، علاوه بر ارج نهادن به همت جهادگران و گرامیداشت یاد و خاطره شهیدان، ثبت و انتقال تجارب ارزشمندی است که در اوج محدودیت‌ها و کمبود‌ها و تنها به لطف الهی و عزم و اراده جهادی و انقلابی میسر شده است.

وی ادامه داد: با توجه به این جایگاه ویژه و کسب اندوخته‌ها و مطالعات علمی در حوزه پژوهش در دفاع مقدس و ارتباط با نهاد‌های پژوهشی و انقلابی در حوزه دفاع مقدس (مانند: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و بنیاد شهید) در گروه الهیات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی، لازم آمد که توجه ویژه‌ای نسبت به بررسی عملکرد‌ها و نقش برجسته جهاددانشگاهی در طول دفاع مقدس صورت گیرد. همچنین، توصیه‌های هوشمندانه رهبر انقلاب مبنی بر ضرورت توجه به تاریخ خصوصاً در حوزه دفاع مقدس و ثبت و ضبط آن، سبب شد تا اقدام به پژوهشی علمی با عنوان «بررسی نقش و عملکرد جهاددانشگاهی در دوران دفاع مقدس» در حوزه تاریخ شفاهی در گروه الهیات پژوهشگاه علوم انسانی جهاددانشگاهی صورت گیرد.

بررسی سطح اقدامات ۹ واحد جهاددانشگاهی در جنگ در فاز اول

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی تأکید کرد: بر این اساس، پس از پژوهش‌ها و مطالعات گسترده، در فاز اول این طرح کلان، ۹ واحد جهاددانشگاهی (۱. گروه علوم انسانی دفتر مرکزی؛ ۲. جهاددانشگاهی شریف؛ ۳. جهاددانشگاهی علم و صنعت؛ ۴. جهاددانشگاهی امیرکبیر؛ ۵. جهاددانشگاهی علوم پزشکی؛ ۶. جهاددانشگاهی تهران؛ ۷. جهاددانشگاهی خوزستان؛ ۸. جهاددانشگاهی کرمانشاه؛ ۹. جهاددانشگاهی صنعتی اصفهان) بررسی و سطوح متعدد اقدامات و تلاش جهادگران این بخش‌ها ارزیابی شد. سطوح متعددی که چهار سطح الف) مواجهه با جنگ و تجاوز به خاک ایران، ب) خودسازی و بازسازی مأموریت‌ها در قالب کمک به جریان دفاع از تمامیت کشور، ج) شکوفایی و مشارکت در دفاع و جنگ در عرصه‌های مختلف، و د) به‌کارگیری دانش اندوخته شده در حوزه‌های مختلف دفاعی و صنعتی کشور را شامل می‌شود.

وی اظهار کرد: بررسی این اقدامات که از لابه‌لای اسناد، گزارشات، تصاویر و البته مصاحبه با افراد مطلع به دست آمد، منجر به انجام حدود ۳۰ مصاحبه عمیق، جمع‌آوری اسناد و مدارک موجود از اقدامات واحد‌های جهاددانشگاهی تا حد ممکن و بررسی اسناد جهاددانشگاهی و ارایه گزارش‌های اجمالی از طرح‌ها و اقدامات مهم جهاددانشگاهی در حوزه‌های پژوهشی (علی‌الخصوص در حوزه علوم انسانی) در دوران دفاع مقدس شده است.

حرکت جهاددانشگاهی دوشادوش جامعه انقلابی در زمان جنگ

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی با اشاره به این‌که آنچه از سخنان و مستندات آشکارا به چشم می‌آید، تلاشی همه‌جانبه و مشارکتی گسترده است که سطوح مختلف فرهنگی، ستادی و عملیاتی ـ پژوهشی را شامل می‌شود، گفت: در سطح فرهنگ عمومی، جهاددانشگاهی دوشادوش جامعه انقلابی به برگزاری برنامه‌های فرهنگی، کمک و حمایت از خانواده‌های رزمندگان، برگزاری مراسم تکریم و تجلیل از شهدا و تقویت و حفظ بنیه دفاعی و انقلابی می‌پرداخت. در سطح علمی و دانشگاهی، در کنار فعالیت‌های ستادی علمی رزمندگان و فرهنگی در فضای دانشگاه، ارتباط میان دانشگاه، انقلاب و جنگ را حفظ و تداوم می‌بخشید.

وی افزود: در سطح نظامی نیز با ارتباط مستقیم با خط مقدم جنگ و قرارگاه‌های پشتیبانی و لجستیکی، نیاز‌ها و اولویت‌های دفاعی کشور را در حوزه‌های آفندی و پدافندی تدارک می‌دید. این اقدامات شامل تعمیر قطعات، تجهیز و ارتقاء مهمات و توان دفاعی، افزایش برد و توان لجستیکی رزمی و ارتقاء توان دفاعی و دفاع از زیرساخت‌های حیاتی کشور می‌شود. همچنین، تلاشی گسترده در حوزه سلامت و اعزام پزشک و پرستار که نیاز مهم جنگ و حفظ جان رزمندگان محسوب می‌کشد را در کنار ایجاد مراکز سلامت برای عموم جامعه در بخش‌های کم‌بضاعت‌تر پیگیری می‌نمود.

توجه جهاددانشگاهی به پژوهش‌های علمی در جهت تقویت بنیه روانی رزمندگان

رئوف با اشاره به این‌که در کنار این اقدامات عملیاتی، پژوهش‌های علمی در جهت تقویت بنیه روانی رزمندگان و شناسایی نقاط مؤثر در جنگ روانی نیز جزو پژوهش‌های مهم و در دستور کارگروه علوم‌انسانی جهاددانشگاهی بود، بیان کرد: پژوهشی که علاوه بر دانش نظری، بر حضور فیزیکی پژوهشگران و مصاحبه و گفتگو با رزمندگان و اسرای دشمن را طلب می‌نمود. در خلال همین پژوهش‌ها و حضور پژوهشگران در خط مقدم جنگ (منطقه عملیاتی کربلای یک ـ مهران ـ) بود که جهادگرِ پژوهشگر، شهید علی‌اکبر همتی­ مقدم در حین انجام پژوهش مورد اصابت ترکش­ قرارگرفته و به درجه رفیع شهادت رسید.

وی بابیان این‌که عمده فعالیت‌های جهاددانشگاهی در طول دفاع مقدس را می‌توان به‌اختصار در سه سطح تقسیم کرد، گفت: سطح اول فعالیت‌های فرهنگی ـ اجتماعی است که در این فعالیت‌ها، بازوی فرهنگی کشور در دانشگاه و ارتباط آن با جامعه، جهاددانشگاهی بوده که همه توان خود را در جهت خدمت به انقلاب اسلامی و دفاع مقدس بکار برده است.