«دست‌های سبز لاله» خشونت‌های در دل جنگ را با لطافت بیان می‌کند

کتاب دست‌های سبز لاله نوشته سرور پوریا درباره کودکی است به نام مریم که پیاز گل لاله را از برادرش هدیه گرفته و آن را می‌کارد. این گیاه همزمان با فتح خرمشهر و شهادت برادرش گل می‌دهد. ارتباط عاطفی میان مریم و گل لاله بسیار زیباو جذاب روایت شده است.

سرور پوریا نویسنده پیشکسوت گفت: من مدام می‌نویسم و تصویرگری و نقاشی می‌کنم، چون این کار برایم عادت شده است. باید عادت کنیم که هر روز حتی در حد یک خط در دفتری بنویسیم یا یک صفحه کتاب بخوانیم و صرفا شنونده نباشیم. اگر می‌خواهیم با هم حرف بزنیم و ارتباط برقرار کنیم، ابتدا باید درست بنویسیم، پس نیاز به مطالعه داریم. نیاز جامعه امروز ما مطالعه آزاد است که در ارتقای سطح شنیداری و گویش جامعه به‌ویژه کودکان و نوجوانان بسیار موثر است.

وی درباره عوامل موثر در جذاب بودن یک کتاب برای مخاطب افزود: در کنار محتوا، جاذبه‌های بصری برای مخاطب گیرایی خاصی داشته و تصویرگری کتاب و طرح جلد نیز در جذب مخاطب اهمیت دارد. همخوانی قطع کتاب و تصویر هم بسیار موثر است.

این نویسنده پیشکسوت ادبیات کودک و نوجوان در ادامه مطرح کرد: بیشتر کتاب‌هایم در دهه ۶۰ با شمارگان بالا به چاپ می‌رسیدند و مخاطبان گسترده‌ای در سراسر ایران داشتند. اولین کتابم با عنوان «قایم‌باشک» سال ۱۳۶۰ منتشر شد و کتاب «راز آبگیر» نیز سال ۱۳۶۴ پرخواننده‌ترین کتاب سال شد.

وی با اشاره به این که «دست‌های سبز لاله» اواسط دهه ۶۰ برای نخستین‌بار به منتشر شد و اکنون به چاپ پنجم رسیده است، توضیح داد: اصالتا خوزستانی هستم و تا ۱۸ سالگی هم آنجا زندگی کردم، اما در دوران جنگ در این شهر حضور نداشتم. با این‌حال بیشتر اطلاعاتی که در قصه‌هایم منعکس شده، حاصل تجربیات و دیده‌هایم از همان سال‌های زندگی در خوزستان و با الهام از طبیعت زیبای آنجاست. این زیبایی‌ها را دستمایه قصه‌هایم کردم.

سرور پوریا در بخش پایانی سخنان خود درباره اقبال مخاطبان نسبت به این کتاب با گذشت نزدیک به چهار دهه از نگارش آن گفت: برای درک کامل حس‌های نهفته در لابه‌لای صفحات «دست‌های سبز لاله» نیاز بود کتاب در همان سال‌های جنگ خوانده شود، ولی هنوز هم به دلیل دارا بودن خصوصیات داستانی، توانسته جذابیت خود را حفظ کند. اگر امروز مخاطب این کتاب را می‌خواند به این دلیل است که جذب فراز و فرود‌های قصه می‌شود، در غیر این صورت برای بچه‌هایی که جنگ را لمس نکرده و ذهنیتی از آن ندارند، این موضوع نمی‌تواند جذابیت زیادی داشته باشد. امیدوارم هیچ‌وقت جنگی رخ ندهد که بخواهیم درباره آن کتابی بنویسیم.

دفاع مقدس بخشی از تاریخ و هویت ما است

سارا عرفانی نویسنده نیز ، با اشاره به اینکه کتاب «دست‌های سبز لاله» را خیلی دوست داشتم و آن را با اشک به پایان رساندم، توضیح داد: موضوع این کتاب دفاع مقدس بوده و از نوجوانی این مضمون برای من جذاب است؛ فضای ارزش‌باوری چنین کتاب‌هایی را دوست دارم. موضوع «دست‌های سبز لاله» بخشی از تاریخ و هویت ما است و فکر می‌کنم این از هنرمندی نویسنده است که کتابش پس از چهار دهه هنوز خوانده می‌شود. اگر داستان جذاب باشد، مخاطب خارج از موضوع و فرا زمانی به آن علاقه نشان می‌دهد. 

وی با بیان این که الگو‌ها و قهرمانان زیادی در دوران دفاع مقدس داشتیم که امروز هم می‌توانند برای بچه‌های ما الگو‌های جذابی باشند، ادامه داد: فضای جنگ برای ساخت و تولید آثار در قالب‌های مختلف ازجمله کتاب و فیلم جذاب است. با دیدن و خواندن برخی تولیدات شاخص غربی، گاهی دلمان می‌خواهد خود را جای قهرمان آن بگذاریم. اما باید با استفاده از ظرفیت‌های موجود، این تاریخ و قهرمانان واقعی را به مخاطبان در ایران و جهان معرفی کنیم. کتاب به‌عنوان یک محصول اولیه، می‌تواند منبع الهام برای خلق آثار هنری باشد.

این نویسنده با اشاره به ویژگی‌های کتاب «دست‌های سبز لاله» بیان کرد: یک خصیصه کتاب حاضر این است که توانسته فرازمانی و فرامکانی با مخاطب ارتباط برقرار کند. گویی این کتاب همین امروز و برای روزگار کنونی نوشته شده است. گویا از جنگ فاصله گرفته و می‌خواهد برای بچه‌های امروز آن روز‌ها را روایت کند. این داستان با نمادسازی از دل جنگ و خشونت‌های آن نوعی لطافت را به مخاطبانش منتقل می‌کند. با یک داستان لطیف از جنگ روبه‌رو هستیم که نشان دهنده هنر نویسنده آن است. داستان این کتاب از یک خاطره و تجربه‌ای عمیق وام گرفته شده است.

سارا عرفانی در پایان گفت: از زوایای مختلفی همچون حماسی، تراژدی، عزت‌مندی و ارزش‌باوری می‌توان به جنگ نگاه کرد. خوب است به جنبه حماسی ماجرا و ارزش‌ها و باور‌هایی که نیاز است به مخاطب منتقل کنیم، بیشتر بپردازیم. می‌توانیم ارزش‌هایمان را در قالب چنین موضوعی به مخاطبانی فراتر از مرز‌های ایران منتقل کنیم. به‌عنوان نویسنده‌ای که نوشتن از دفاع مقدس و فضای آن را دوست دارم، معتقدم که نوشتن داستان جنگ برای کودکان و نوجوانان کار بسیار سختی است. نویسنده باید بداند علایق و نیاز‌های بچه‌های امروز چیست و چطور فکر می‌کنند و حرف‌های جدید برای گفتن داشته باشد. این امر نیاز به تجربه و مطالعه دارد.

باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری ادبیات