چشم‌نوازی بادگیرهای کاروانسرای «خان» برای گردشگران

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: ساخت کاروانسراها به عنوان آثار منحصر به‌فرد معماری، یادآور نیاکان هوشمند و هنرمند ماست که در جای جای این سرزمین پهناور ایران قرار گرفته‌اند و از جاذبه‌های گردشگری به‌ویژه برای گردشگران خارجی به شمار می‌روند.

کاروانسراها برای استراحت کاروان‌ها و مسافرانی ساخته شدند که در راه‌های باستانی و تاریخی رفت و آمد داشتند همچنین این بناها نقش مهمی در مبادلات اقتصادی و فرهنگی بین کشورها و تمدن‌های کهن ایفا کردند.

کاروانسرا یا رباط خان در حاشیه جاده قدیم طبس به یزد و در فاصله ۱۲۰ کیلومتری شهر طبس قرار دارد. منطقه‌ای که در گذشته از مناطق کاروانی بسیار مهم بشمار می رفته زیرا آخرین منزلی بوده که از نعمت آب برخوردار بوده و پس از آن، کویر پهناور و خطرناک بدون آب بر سر راه کاروانیان بوده است.

کاروانسرای خان با پلانی مشابه کاروانسرای کلمرز نمونه‌ای منحصربه فرد از الگوی شترخان رواق دار است؛ با این تفاوت که در کاروانسرای خان در پس فضای رواق دار شترخان، اتاقی وجود ندارد.

معماری شگفت انگیر «خان»

یکی از ویژگی‌های معماری هنرمندانه این کاروانسرا، کالبد فضایی مجموعه بادگیر و گنبد شاه نشین آن است. فضای شاه نشین گنبدخانه ای در ضلع جنوبی و مقابل ایوان جنوبی بنا است که از طریق درگاهی سه دری به اتاقی با یک بادگیر منتهی می‌شود.

صفاء السلطنه در سفرنامه خود از منزل و کاروانسرای خان یاد کرده است و آورده است که کاروانسرایی است دارای بادگیر که در دوره قاجار توسط حاج محمد ابراهیم تاجر لاری ساکن یزد در سال ۱۲۷۱ هجری ساخته است.

این کاروانسرای متعلق به دوره قاجار در سال ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۲۷۵۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی طبس بیان کرد: ایران جز چند کشور اول جهان با بیشترین پیشینه تاریخ و تمدن در بین تمام کشورهای جهان و از نظر تعداد میراث ثبت شده جهانی در بین کشورهای برتر دنیا قرار گرفته است، در ایران بیش از ۳۰ هزار جاذبه گردشگری، طبیعی و فرهنگی وجود دارد.

عرب افزود: کاروانسرای خان که در فهرست نهایی کاروانسرای ثبت جهانی قرار دارد، دارای فضاهای متعددی شامل هشتی ورودی، حیاط، اصطبل و حجره‌هایی در اطراف حیاط، شاه نشین و بادگیر است و تزئینات آجری و بادگیر بسیار زیبا و چشم نوازی دارد.

وی یادآور شد: قدمت این بنای تاریخی ارزشمند مربوط به دوران صفویه – قاجاریه بوده که در مجاورت بنا، فضاهای با ارزش دیگری مانند حوض انبار و قلعه مربوط به دوره صفوی واقع شده است.

یکی از ویژگی‌های معماری این کاروانسرا، کالبد فضایی مجموعه بادگیر و گنبد شاه‌نشین آن است و وجود دو طاق در دو گوشه محل اتصال این حجم به بنا، بر زیبایی و استحکام آن افزود است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی طبس بیان کرد: فضای زیر بادگیر و شاه نشین یا فضای زیر گنبد نیز از زیبایی خاصی برخوردار است به خصوص که در آجرکاری‌های نماهای داخلی آن‌ها از گل چین‌هایی استفاده شده که بر زیبایی کار افزوده است.