کریدور «سووالکی»، نقطه ضعف بزرگ ناتو در برابر روسیه؛ اشتباه محاسباتی مسکو و تدبیر ناتو چه بود؟

در پی اولین تهاجم روسیه به مناطق شرقی اوکراین در سال ۲۰۱۴ میلادی که در نهایت منجر به الحاق غیرقانونی شبه‌جزیره کریمه به خاک روسیه شد، اعضای ناتو بویژه متحدان این ائتلاف نظامی در شرق اروپا، به شدت نگران وضعیت امنیت خود بودند.

پس از آن نیز برآوردهای اولیه حاکی از آن بود که چنانچه حمله مشابهی به متحدان ناتو در شرق اوکراین روی دهد، نیروهای روسیه ظرف ۳۶ تا ۶۰ ساعت می‌توانند وارد تالین پایتخت استونی و ریگا پایتخت لتونی شوند؛ سرعتی باورنکردنی که توانایی متحدان غربی را برای واکنش موثر، محدود می‌کرد.

در آن زمان بویژه برنامه‌ریزان و استراتژیست‌های نظامی ناتو نگران یک مکان استراتژیک بودند: گذرگاه سووالکی که یک منطقه مرزی کوچک و کم جمعیت میان لیتوانی و لهستان است و از یک طرف با بلاروس و از طرف دیگر با منطقه کالینینگراد روسیه همسایه است.

این گذرگاه، تنها کریدور زمینی است که کشورهای بالتیک را به سایر کشورهای عضو ناتو متصل می‌کند و در صورت درگیری با روسیه، احتمالا با آتش توپخانه از هر دو طرف (بلاروس و کالینگراد روسیه) مورد اصابت قرار می‌گیرد.

همچنین پیش‌بینی می‌شد که چنانچه نیروهای روسیه یا بلاروس این گذرگاه را ببندند، ناتو نتواند از طریق زمینی برای متحدانش نیروی کمکی بفرستد و مجبور شود به راههای هوایی و دریایی متوسل شود.

اما اکنون به نظر می‌رسد که ترکیبی از تدابیری که در سال‌های اخیر از سوی ناتو اتخاذ شده به همراه اشتباهات روسیه، از نگرانی‌ها درباره امنیت این گذرگاه بطور قابل توجهی کاسته است.

• استولتنبرگ در کی‌یف: اوکراین بیش از همیشه به ناتو نزدیک است
• پیش‌بینی تازه از رشد اقتصادی روسیه و اوکراین؛ مسکو برخلاف انتظارها رونق را حاکم کرد
• مسکو: اوکراین با کمک و هماهنگی واشنگتن و لندن به کریمه حمله موشکی کرد

تجاوز روسیه منجر به گسترش ناتو شد

پس از حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ میلادی، کشورهای فنلاند و سوئد پس از چند دهه پیروی از سیاست بی‌طرفی نظامی، سرانجام هر دو درخواست پیوستن به ناتو را دادند.

اگرچه عضویت سوئد به دلیل مانع تراشی‌های ترکیه هنوز قطعی نشده، اما فنلاند اکنون بخشی از این ائتلاف نظامی است و به این ترتیب به طور قابل توجهی از نگرانی‌ها درباره تهدید امنیتی گذرگاه سووالکی کاسته شده است. چراکه اکنون شمار بیشتری از کشورهای عضو ناتو در اطراف دریای بالتیک وجود دارند و به این ترتیب روسیه دیگر نمی‌تواند در راه ورود نیروهای کمکی غربی از مسیر دریا ممانعتی ایجاد کند.

پیوستن فنلاند به ناتو همچنین طول مرزهای این اتحادیه با روسیه را دو برابر کرد و به این ترتیب به قول کرملین، روسیه مجبور به اتخاذ تدابیر متقابل برای تضمین امنیت خود از نظر تاکتیکی و استراتژیک شد. 

افزایش طول مرزها همچنین احتمال حمله روسیه به سایر اعضای ناتو از مسیر گذرگاه سووالکی را بطور قابل توجهی کاهش داد.

شکست‌های نظامی پیاپی روسیه در اوکراین نیز از توان نظامی روسیه کاست.

زمانی که ولادیمیر پوتین در سال ۲۰۲۲ میلادی دستور حمله نظامی به اوکراین را صادر کرد، باور عمومی این بود که او با یک حمله سریع، در کوتاه‌مدت به اهدافش خواهد رسید و اسنادی که از مقامات روسیه به دست یک اندیشکده روسی مستقر در لندن رسید نیز نشان داد که مسکو برنامه‌ای ۱۰ روزه برای تصرف این کشور و کشتن رهبران آن داشته است.

اما حدود ۶۰۰ روز از این نبرد گذشته و نیروهای روسیه هنوز نتوانسته‌اند اهداف کلیدی مانند کی‌یف را تصرف کنند، با ضدحملات نسبتا موفق اوکراین دست و پنجه نرم می‌کنند و طبق اولین تحلیل آماری مستقل، نزدیک به ۵۰ هزار سرباز خود را نیز از دست داده‌اند.

از آنجا که روسیه هنوز درگیر جنگ اوکراین است، هیچ ظرفیت نظامی برای حمله به سووالکی ندارد و بدون یک نتیجه نظامی موفق در اوکراین، بعید است که پوتین بتواند دستور هر اقدام نظامی بزرگ دیگری را صادر کند.

تهاجم پوتین به اوکراین، همچنین ناتو را بر آن داشت تا یک بازنگری استراتژیک عظیم را آغاز کند. این ائتلاف نظامی اکنون چهار گروه جنگی جدید را در چهار کشور بلغارستان، مجارستان، رومانی و اسلواکی ایجاد کرده و ده‌ها کشتی و صدها هواپیمای جنگی را به بخش‌های شرقی این اتحاد نظامی فرستاده است.

ناتو همچنین برنامه‌های جدیدی را برای تقویت حضور خود در منطقه بالتیک در دست اجرا دارد. ابتکارات جدیدی که با همکاری اتحادیه اروپا و با هدف تقویت تحرک نظامی در دست اجرا است (مانند ساخت راه‌آهن جدید ترانس‌بالتیک) به ناتو اجازه می‌دهد تا نیروهای خود را سریع‌تر جابجا کند و به این ترتیب احتمالا مسدود شدن مسیر سووالکی را نیز بار دیگر کاهش دهد.