چرا در سفرهای هوایی در هواپیما دچار مشکلات گوارشی می‌شویم؟

با صعود به ارتفاعات، فشار اتمسفر کاهش می‌یابد و به تبع آن اکسیژن در لایه‌های هوا کمتر می‌شود. در ارتفاعات همچنین فشار کمتر هوا و دمای سرد باعث انبساط هوا می‌شود و به این ترتیب همه اجزای هوا از جمله مولکول‌هایی مانند اکسیژن، نیتروژن و آرگون پخش می‌شوند.

هاروی همیلتون آلن، متخصص گوارش در مرکز بیماری‌های گوارشی نیویورک می‌گوید: «وقتی خون اکسیژن کافی را به بافت‌ها نرساند، باعث ایجاد وضعیت هیپوکسی می‌شود. در چنین وضعیتی، کاهش سطح اکسیژن در بدن باعث کاهش فعالیت آنزیم‌های گوارشی و درنهایت ایجاد مشکلات گوارشی می‌شود. این مشکلات طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها از ناراحتی معده تا مسائلی شدیدتر مانند خونریزی در روده را شامل می‌شود.»

خوشبختانه، سفر با هواپیما مانند وضعیت صعود انسان به قله اورست نیست. همچنین اگرچه هواپیماهای تجاری گاه تا ارتفاع بین ۳۱ هزار تا ۴۲ هزار پا نیز اوج می‌گیرند، اما همه آنها دارای سیستم‌های کنترل فشار کابین هستند و به کمک آن وضعیت فشار هوا را در سطح مناسبی نگه می‌دارند.

اما اگر معده شما پر از غذا باشد، این تغییر در فشار کابین همچنان می‌تواند باعث گسترش گاز در روده شما شود.

رودولف بدفورد، متخصص گوارش در مرکز بهداشت سنت جان در کالیفرنیا می‌گوید که وقتی هواپیما با سرعت زیادی بالا یا پایین می‌رود، گوش‌های انسان می‌بندد. همین وضعیت ممکن است در رودۀ دارای حفره‌های پر از هوا نیز بوجود بیاید.

هاروی همیلتون آلن نیز می‌گوید: «تغییرات در فشار کابین و اشباع اکسیژن، همراه با لرزش‌ها و حرکت هواپیما، می‌تواند مانع از تخلیه معده شود. به عبارت دیگر، غذای هضم شده نمی‌تواند به سمت روده کوچک حرکت کند و به این ترتیب انجام عمل دفع را دشوارتر می‌کند. این مشکل می‌تواند به ایجاد احساس نفخ، تولید گاز معده و حالت تهوع کمک کند.»

• روسیه هواپیماهایش را با لاستیک خودرو می‌پوشاند تا از حمله پهپادهای اوکراینی در امان باشند
• قرص هوشمند برای تشخیص بیماری‌های دستگاه گوارش

مدت پرواز نیز مهم است. یک پرواز یک ساعته به اندازه یک سفر ۱۴ ساعته، وضعیت روده را مختل نمی‌کند. نشستن طولانی‌مدت روی صندلی هم می‌تواند شکم را فشرده و عبور غذا به سمت روده را سخت‌تر کند.

سری ناوین سوراپانی، متخصص گوارش در تگزاس می‌گوید: «فعالیت کمتر، تحرک روده را کاهش می‌دهد و در نتیجه نفخ و یبوست را تشدید می‌کند. علاوه بر این، اگر غذاهای سنگین در معده خود داشته باشید، هنگام تلاطم هواپیما با مشکلات گوارشی بیشتری از جمله تهوع روبرو خواهید شد.»

تاثیر استرس بر مشکلات گوارشی

استرس هم ممکن است باعث ایجاد مشکالات گوارشی شود. تحقیقات نشان داده است که روده رابطه نزدیکی با مغز دارد. افراد مبتلا به اضطراب پرواز، هورمون استرس کورتیزول را ترشح می‌کنند که جریان حرکت خون و در پی آن اکسیژن‌رسانی به سیستم گوارش را کاهش می‌دهد. کاهش جریان خون، به نوبه خود، فعالیت سیستم گوارش را کند می‌کند.

رودولف بدفورد می‌گوید: «برای بسیاری از افرادی که مضطرب هستند، سوار هواپیما شدن و پرواز برای مدت طولانی باعث تشدید علائم نفخ و گرفتگی شکم می‌شود.»

به همین دلیل متخصصان گوارش به مبتلایان به بیماری‌های گوارشی مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یا بیماری التهابی روده (IBD) هشدار می‌دهند که پرواز می‌تواند انواع بیماری گوارشی آنها را بدتر کند.

از نظر رودولف بدفورد، افزایش این علائم معمولاً ناشی از خود پرواز نیست، بلکه ناشی از اضطراب پرواز است. او می‌گوید که اضطراب پرواز و استرس ناشی از تاخیرها یا تغییرات غیرمنتظره در برنامه‌های سفر، ممکن است باعث تشدید IBS در بسیاری از افراد شود.

راه حل پزشکان چیست؟

خبر خوب این که می‌توان برای جلوگیری از مشکلات شکمی، تدابیری اندیشید. متخصصان روده، نوشیدن آب زیاد را توصیه می‌کنند و دکتر هاروی همیلتون آلن نیز می‌گوید: «زمانی که در سفر هستید، معمولاً به اندازه کافی آب نمی‌نوشید و دچار کم آبی می‌شوید. هوای خشک و فشار کم هوا در پروازهای طولانی هم باعث کم آبی بدن می‌شود.»

کم آبی بدن به دلیل سطح رطوبت کم در کابین نیز می‌تواند هضم را کند کرده و باعث ایجاد دیگر مشکلات گوارشی از جمله یبوست شود. به همین دلیل پزشکان تاکید می‌کنند که دست‌کم یک بطری آب با خود به درون هواپیما ببرید.

اگر قبل از پرواز غذا می‌خورید، یک وعده غذایی سبک را انتخاب کنید که هضم آن آسان باشد؛ مانند غذاهای غنی از فیبر و چربی‌های سالم مانند سالمون و ماست یونانی.

رودولف بدفورد به مسافران توصیه می‌کند که قبل از سوار شدن به هواپیما، غذاهای فرآوری شده یا غذاهای شور نخورند و دست‌کم ۳۰ دقیقه قبل از پرواز غذا نخورند. زودتر غذا خوردن می‌تواند به معده کمک کند تا قبل از سوار شدن به هواپیما، غذا را هضم کند.

هنگامی که در هواپیما هستید نیز بهتر است شراب، قهوه یا نوشیدنی‌های گازدار مصرف نکنید که ممکن است ناراحتی‌های معده را بدتر کند. همچنین بهتر است در داخل هواپیما نیز کمی تحرک داشته باشید؛ با ایستادن و انجام حرکات کششی یا راه رفتن در راهروها.

اگر بعد از فرود آمدن هواپیما همچنان برخی از مشکلات گوارشی را احساس کردید، نگران نباشید. این علائم موقتی هستند و معمولاً طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت از بین می‌روند.