رشد قارچی شرکت‌های دانش بنیان؛ ۱۰۰۰ شرکت در ۶ ماه | ماجرا چیست؟

آفتاب‌‌نیوز :

در اوج فعالیت موسسات غیرمجاز مالی، یکی از روزنامه‌نگاران تحریریه آفتاب‌نیوز گزارشی در مورد یکی از این موسسات منتشر نمود که در آن بدون کوچکترین اشاره‌ای به نام موسسه، تنها سوالاتی در خصوص ارقام و صورت‌های مالی این نهاد مطرح نمود، مدیران موسسه که بعد‌ها بازداشت شدند، زیر سوال بردن کار موسسه را توهین به نام مقدس اسلامی خواندند که بر روی موسسه گذاشته بودند (اکر موسسات غیرمجاز مالی از نام‌های مذهبی استفاده می‌کردند).

به نظر می‌رسد کلمه دانش‌بنیان نیز در ادبیات رسمی دیوانسالاران حاکمیتی به نامی مقدس تبدیل شده که تحت لوای آن می‌توان از انواع رانت و تسهیلات برخوردار شد، بدون آنکه کسی انتظار خروجی مشخصی از شما داشته باشد.

انسیه خزعلی معاون رئیس‌جمهور در توجیه سفر فرزندش به کانادا و ادعای فعالیت او در یک شرکت تولیدکننده فیلترشکن، اظهار کرد که فرزندش جهت یک سفر دانش‌بنیانی به این کشور سفر کرده است.

روح‌الله دهقانی فیروزآبادی معاون علمی رئیس‌جمهور در اولین اقدام خود نام طولانی این معاونت را به معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری تغییر داد. کمتر مسئولی نیز در کشور وجود دارد که تلاش نکرده باشد، فعالیت نهاد تحت مسئولیتش را به زیست‌بوم دانش‌بنیانی کشور ربط ندهد.

با وجود آنکه مسئولین دولت سیزدهم در ابتدا از آنچه که «رشد بی‌رویه کمی و نه کیفی شرکت‌های دانش‌بنیان در دولت قبل می‌خواندند» انتقاد می‌کردند، اما نشانه‌ها حاکی از این واقعیت است که در دولت جدید و به ویژه در یک سال اخیر، شرکت‌های که مجوز دانش‌بنیانی دریافت کرده و از انواع رانت و تسهیلات برخوردار شده‌اند، با شدتی بی‌سابقه و قارچ‌گونه رشد یافته‌اند.

فیروزآبادی معاون علمی ریاست جمهوری در واپسین روز‌های سال ۱۴۰۱ اعلام کرد که نزدیک به هزار و ۶۰۰ شرکت در سال جاری به عنوان دانش‌بنیان ثبت شدند درحالی‌که در سال گذشته، این تعداد بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ شرکت بود.

طبق  آمار‌های منتشره، تنها در بازه زمانی ۶ ماهه اول سال ۱۴۰۲ نیز بیش از ۱۰۰۰ شرکت جدید مجوز دانش‌بنیانی دریافت کرده‌اند.

بر اساس توافق ستاد فرهنگ سازی اقتصاد دانش بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق و مرکز موسسات و شرکت‌های دانش بنیان (دو نهاد متعلق به معاونت علمی) ۱۸۰۰ شرکت خلاق نیز از مجوز دانش بنیانی برخوردار شدند. شرکت‌های خلاق در حوزه‌های مانند عروسک سازی، حقوق، معماری، تولید محتوا، طب سنتی،؛ و به صورت کلی حوزه فرهنگی و علوم انسانی فعالیت دارند.

شرکت‌های دانش بنیان طب سنتی و حوزوی

براساس توافق معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه علمیه قم و همچنین نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها، برخی شرکت خلاق وابسته به طلاب و حوزویان نیز که در اموری مانند ارائه آنلاین احادیث و کتب مذهبی فعالیت دارند به عنوان شرکت دانش‌بنیان شناخته شدند.

شرکت‌های دانش‌بنیان بسیاری نیز در حوزه طب سنتی فعال هستند که  اساس فعالیت آن‌ها از سوی جامعه پزشکی مورد نقد علمی جدی قرار گرفته است، فعالیت برخی از آن‌ها در تولید دارو‌های سنتی و تولید انواع دمنوش است، در این راستا معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری ستادی را تحت عنوان ستاد طب سنتی در زعفرانیه _ خیابان شهید فلاحی، تاسیس کرده است که به شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه طب سنتی تسهیلات ارائه می‌نمایید.

وظیفه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان حوزوی و فرهنگی نیز بر عهده ستاد توسعه فناوری‌های فرهنگی و نرم این معاونت قرار دارد.

در حال حاضر کمتر موسسه، شرکت یا نهاد بزرگی در کشور وجود دارد که از معاونت علمی مجوز تاسیس، شرکت دانش‌بنیان، مرکز نوآوری، شتابدهنده، کارخانه نوآوری، خانه خلاق، مرکز رشد و ... دریافت نکرده باشد. از آنجمله می‌توان به خانه نوآوری اشراق در دفتر سازمان تبلیغات حوزه علمیه قم یا خانه نوآوری حوزه علمیه فارس، اشاره کرد.

رسانه‌هایی مانند مهر، فارس، همشهری و دنیای اقتصاد نیز مجوز تاسیس خانه خلاق یا مرکز نوآوری دریافت کرده‌اند، با این همه خروجی این تسهیلات و امتیازات چندان شفاف نیست و معاونت علمی هیچگاه در این‌باره گزارش مستندی منتشر نکرده است.

بر اساس قانون مجلس، نیم درصد از کل بودجه عمومی نیز به صندوق نوآوری و شکوفایی تخصیص می‌یابد که رقم آن برای سال ۱۴۰۲ قریب ۱۰ هزار میلیارد تومان است، این عدد به غیر از بودجه اختصاصی خود معاونت علمی و بنیاد نخبگان می‌باشد.

انبوهی از شرکت‌های دانش بنیان، فناور، خلاق و استارتاپ‌ها از تسهیلات و انواع امتیازات از جمله دفتر کار رایگان برخوردار می‌شوند و این جذابیتی ایجاد کرده تا هر مسئول و شخص ذینفوذی درصدد تاسیس شرکت دانش بنیان باشد.