پرداخت‌مان به معصومین غیرمستقیم باشد

به گزارش خبرنگار مهر، نشست معرفی و نقد و بررسی کتاب «صادقانه» نوشته سهیلا عبدالحسینی با حضور نویسنده اثر، احمد شاکری و سعید طاووسی مسرور به عنوان کارشناس و منتقد، کامران پارسی نژاد دبیر طرح و حجت الاسلام قنبری دبیر نشست و جمعی از نویسندگان عصر شنبه هشتم مهر در فروشگاه کتاب به نشر برگزار شد.

کامران پارسی نژاد، دبیر طرح در این نشست گفت: سه سال پیش طرحی از سوی انتشارات به نشر به منظور تولید رمان در مورد زندگی و سیره ائمه اطهار (ع) مطرح شد. سید احمد میرزاده بانی اصلی این طرح بود و نقطه نظرات اولیه را مطرح کرد. در مرحله اول ده رمان به همت ده نویسنده نوشته شد.

وی ادامه داد: قرار شد این رمان‌ها سبک و سیاقی متفاوت نسبت به کتاب‌های مذهبی منتشر شده در سال‌های دور داشته باشد. زندگینامه تاریخی یکدست و کلیشه‌ای برای جوانان جذابیت ندارد. نسل جوان در هر دوره تغییر می‌کند و سوالات خاصی دارد و باید پاسخگوی نیازهای آنها باشیم. در این راستا باید داستان‌هایی باور پذیر و جذاب خلق شود. در این طرح، قالب کتاب‌ها، رمان است و نقش محوری را امام معصوم (ع) دارد و برخی شخصیت‌ها هم تخیلی هستند.

پرداختن به زندگی ائمه اطهار (ع) حساسیت‌های خاص خود را دارد

پارسی نژاد نویسندگان این طرح را یوسف قوجق، محسن پرویز، عیوضی، مریم بصیری، سهیلا عبدالحسینی، مهدیه ارطایفه، امیر مهدی مرادی حاصل، مرحوم خسروشاهی و مریم شریف راویان اعلام کرد و افزود: این نویسندگان به ترتیب کتاب‌هایی با محوریت امام حسن عسکری (ع)،امام حسین (ع)، امام سجاد (ع)، امام محمد باقر (ع)، امام جعفر صادق (ع)،امام موسی کاظم (ع)،حضرت ابوالفضل (ع) و حضرت فاطمه (س) را به رشته تحریر در آوردند. بنده هم در این طرح کتابی در مورد امام علی (ع) را کار کردم.

وی با بیان اینکه کارهای گروهی در ایران به ندرت شکل می‌گیرد، گفت: کار گروهی مسائل و مشکلات خاص خود را دارد. بسیاری از نویسندگان این طرح صاحب نظر و صاحب نام هستند و حاضر شدند در مورد اثر آنها نظر کارشناسی شود. این نویسندگان با سعه صدر شرایط و نقطه نظرات کارشناسان طرح را پذیرفتند. به هر حال پرداختن به زندگی ائمه اطهار (ع) حساسیت‌های خاص و ظریف کاری‌های خود را دارد. این نویسندگان با عشق و علاقه پای کار بودند با اینکه گاهی اثر برای اصلاحات چند بار برگشت داده می‌شد.

تحقیق در زمینه فرهنگ دوره امام‌معصوم (ع) در طرح جدید به نشر

دبیر این طرح گفت: یکی از شروط ما برای نویسندگان این طرح، این بود که پژوهش تاریخی داشته باشند و بر روی فرهنگ آن دوره امام‌معصوم (ع) اعم از نوع خوراک و پوشش تحقیق و بررسی کنند. در حقیقت سعی داشتیم با این کار فضاسازی خوبی صورت گیرد تا مخاطبان ارتباط خوبی با اثر برقرار کنند.

پارسی نژاد با اشاره به نقش محوری سعید طاووسی مسرور به عنوان کارشناس تاریخی طرح بیان کرد: شاید اگر کسی دیگری به جز ایشان کارشناس تاریخی طرح بود، نمی‌توانستیم کار را پیش ببریم. آقای طاووسی هم به تاریخ تشیع اشراف دارد و هم به داستان و کارشناسان کمی داریم که همزمان در این دو حوزه را به خوبی بشناسند.

بر اساس این گزارش، سعید طاووسی مسرور به عنوان کارشناس تاریخی طرح ضمن تبریک به انتشارات به نشر و تشکر از مهندس سعیدی مدیرعامل این انتشارت، گفت: آقای میرزاده هم زحمت زیادی برای این طرح کشیدند. این کار یک عزم راسخ می‌خواست و مجموعه‌ای از نویسندگان دور هم جمع شدند که هر کدام درباره ائمه اطهار (ع) و حضرت زینب (س) و حضرت ابوالفضل (ع) بنویسند.

«صادقانه» اثری خوشخوان و ارزنده است

طاووسی مسرور با بیان اینکه جلسات حضوری و مجازی زیادی برای به ثمر رساندن این طرح برگزار شد، افزود: مشاور تاریخی و محتوایی بنده بودم و مشاوره ادبی بر عهده آقای پارسی نژاد بود. در این جلسات گفتگو می‌کردیم و نقطه نظرات مطرح می‌شد و یک کار جدی شکل گرفت که اولین ثمره آن کتاب «صادقانه» نوشته سهیلا عبدالحسینی است. این کتاب، اثر ارزنده‌ای است. محور کار تاریخی است و از تخیل و فضاسازی هم به دلیل رمان بودن اثر استفاده شده است.

وی افزود: در مواردی کتاب «صادقانه» را مثال زدم. از این جهت که غیر مستقیم سراغ امامان معصوم (ع) برویم و در مورد اصحاب آنها بنویسیم‌. در تاریخ خیلی چیزها آمده اما اینکه قابل استناد باشد، مساله مهمی است. بیانات امام صادق (ع) در کتاب «صادقانه» مستند است‌. مواجه من با متون قبل از چاپ سختگیرانه است و برای همین کارهایم زمان بر می‌شود چون بر روی هر خط و پاراگراف وقت می‌گذارم. در آثار این طرح حتی روی فضاسازی و موقعیت‌های مکانی مثل مساجد، بازار و حجره‌های شهر محل زندگی امام معصوم (ع) تحقیق شده است.

این کارشناس با بیان اینکه پاورقی برای کتاب‌های این طرح مناسب نیست، گفت: بهتر است از پی‌نوشت استفاده شود تا برای خواننده راحت باشد. متن کتاب «صادقانه» خوشخوان است. اگر کتابی که درباره ائمه اطهار (ع) نوشته می‌شود، پیچ و تاب داشته باشد خواننده آن با مشکل مواجه می‌شود. برای اینکه اثر قابل ارتباط با مخاطب باشد، نویسنده باید خود را جای خواننده بگذارد.

اثر رمان تاریخی اغلب از کتاب تاریخی صرف بیشتر است

وی با اشاره به اینکه کتاب «مردی که همه چیز می دانست» دومین اثر این طرح آماده چاپ است، افزود: این کتاب که به زندگی امام باقر (ع) می‌پردازد و توسط مریم بصیری نوشته شده است‌. این کتاب نسبت به کتاب «صادقانه» از نظر فضاسازی به جزئیات بیشتری پرداخته است اما با این وجود خواننده را اذیت نمی‌کند.

طاووسی مسرور گفت: آنچه در کتاب «صادقانه» حائز اهمیت است، این است که زاویه دید اول شخص نیست که امام معصوم (ع) حالات خود را گزارش دهد. مرحوم تشکری در کتاب «غریب قریب» چند صفحه‌ای از زبان امام رضا (ع) با احتیاط و تحقیق زیاد نوشت اما با این وجود باز می‌توان ایراداتی از آن گرفت.

این منتقد ادبی اظهار گفت: کسی که «صادقانه» را می‌خواند در شرایط عصر امام صادق (ع) قرار می‌گیرد. کسی که در قالب داستان و رمان، اطلاعات تاریخی کسب می‌کند چه بسا مطالب در ذهنش ماندگار تر باشد نسبت به وقتی که صرفاً کتاب تاریخی بخواند.

تاریخ و داستان به یکدیگر ضریب می‌دهند

احمد شاکری دیگر سخنران این نشست ضمن امیدواری از چاپ تمام آثار طرح جدید به نشر گفت: آورده هر اثر زمانی ثبت و دریافت و ماندگار می‌شود که در قالب نقد و پژوهش مطرح شود. برای این طرح هم افراد زیادی از جمله دکتر طاووسی زحمت کشیدند و کار، کار ارزنده‌ای است. مساله مهم این است که مسیرها مهم‌تر از نتایج است و اگر قاعده‌ای از آن در نیاید، تکرار نمی‌شود.

این منتقد ادامه داد: تمرکز یافتگی جلسات این طرح بر مبنای تاریخی بوده است. تلقی در این طرح این بوده است که از ادبیات عبور کردیم و نیاز تاریخی داریم. کارهای حوزه تاریخ پیچیدگی‌هایی دارد. تاریخ و داستان هر یک به هم ضریب می‌دهند و هر یک می‌خواهد دیگری را به تمکین خود وا دارد. برای نوشتن داستان تاریخی باید به داستان و تاریخ اشراف داشت

شاکری با بیان اینکه به مخاطبان توصیه می‌کنم کتاب «صادقانه» را بخوانند، گفت: این اثر نشانه‌های تحقیق تاریخی را داراست و نکات تاریخی در آن بیان شده است. توجه به وابستگان و علاقمندان اهل بیت (ع) که دچار خطا شدند، حائز اهمیت است چون شخصیت‌های سیاه و سفید جای بحث دارند. تدبیر دیگر این کتاب این بوده که به امام نپرداخته است به کسی که در یک فاصله زمانی و مکانی با امام (ع) بوده، پرداخته است که حریم امام حفظ شود.

ساحت معصوم (ع) در «صادقانه» درست انتخاب شده است‌

وی با اشاره به اینکه وزن کتاب «صادقانه» بر اساس نقش‌های سیاسی است، گفت: سوال این است که زندگی امام صادق (ع) کجای کار است. اسم کتاب، «صادقانه» است اما در مورد زندگی امام صادق (ع) نیست. چه چیزی در زندگی امام صادق (ع) برجسته است که باید به آن پرداخته شود؟ مسلماً ساحت علمی. این ساحت در کتاب «صادقانه» درست انتخاب شده اما به درستی پردازش نشده است وقتی می‌خواهیم ساحت‌های علمی را داستان کنیم نیاز به کشمکش عقلی و فکری داریم‌. بستر اصلی «صادقانه»، سیاسی است نه فکری. در اثر چیزی از کشمکش نمی‌بینیم.

شاکری با بیان اینکه ابتدای همه فصل‌های کتاب «صادقانه» با گفته امام صادق (ع) آغاز شده است، گفت: این تدبیر خوبی است به شرطی که این گفته، نماینده هر فصل باشد. مساله دیگر این است که داستانی علمی باید مخاطبانش را عاشق علم کند همان طور که در داستان عاشقانه، مخاطب می‌خواهد به کسی عشق بورزد. حال سوال اینجاست که «صادقانه» توانسته است مخاطب را عاشق علم کند؟ به نظر می‌رسد چنین کارهای علاوه بر مشاور تاریخی به مشاور کلامی و فلسفی هم نیاز دارد.

این کارشناس با اشاره به اینکه نویسنده کتاب «صادقانه» خانم است، گفت: اما داستان مردانه است. در بین شاگردان امام صادق (ع) در این کتاب زنی نیست، به داستان آشنایی محمد و همسرش و ازدواج آنها در این کتاب ۵ خط پرداخته شده است یکی از نشانه‌های ادبیات زنانه، خودگویی است. مساله دیگر این است که همه گفتگوها بدون فاصله، پشت سر هم آمده است. تنها توجیه این کار می‌تواند صرفه جویی اقتصادی باشد.

شاکری گفت: یک جور اغتشاش زاویه دید در اثر وجود دارد ضمن اینکه موافق پانوشت نیستم چون داستان پانوشت ندارد. گفتگوها طولانی است و ترجمه‌ها هم قابل بازنگری هستند. از طرفی توصیفات خوب و در جاهایی عالی و حرفه‌ای. اینجا دارد جلسات متعددی برای این اثر و آثار بعدی این طرح گذاشته شود تا از زوایای دید متعدد و مختلف بررسی شوند.

با نوشتن «صادقانه» زندگی ام دچار تحولات زیادی شد

بر اساس این گزارش سهیلا عبدالحسینی نویسنده کتاب «صادقانه» در این نشست گفت: خوشحالم با وجود تمام سختی‌ها، این کار نوشته و منتشر شد. نوشتن این نوع کتاب‌ها اصلاً قابل قیاس با نوشتن رمان نیست. آقای طاووسی برای این طرح زحمت کشیدند ما هر زمانی که سوالی داشتیم، مطرح می‌کردیم و ایشان پیگیری می‌کرد ضمن اینکه ایشان نسبت به سندیت موضوعات سخت گیری می‌کرد. در مواردی پیش آمد که در انتقاد به داستانی که بیان کرده بودم، می‌گفت طبق تحقیقات امکان وقوع چنین اتفاقی در تاریخ ۵۰ به ۵۰ است پس آن‌را کنار بگذارید.

عبدالحسینی با بیان اینکه کار باید از نظر اسنادی محکم می‌بود، افزود: باید احتیاط زیاد می‌شد.برهه امام صادق (ع) حساس بود چون در اواخر حکومت بنی امیه و اوایل حکومت بنی عباس بود. فاصله این دو دوره پر از نحله های تاریخی و شخصیت‌های متعدد است.

وی افزود: معتقدم به تمام نویسندگان این طرح نظر خاص شده است. روزی در امامزاده‌ای بعد از نماز مشغول دعا بودم که آقای پارسی نژاد به بنده زنگ زد و از طرح به نشر گفت و من به مشخصات امامزاده نگاه کردم، دیدم از نوادگان امام صادق (ع) هستند و تصمیم گرفتم در مورد ایشان بنویسم. کار برای اهل بیت (ع) رنگ بو و طعم خود را دارد. در مدت نوشتن کتاب «صادقانه» زندگی ام دچار تغییر و تحولات زیادی شد و این را از برکت وجود امام معصوم می دانم.

وی با اشاره به اینکه اتفاقات جالب در طول نوشتن «صادقانه» رخ داد، گفت: در قسمتی از کار، داستان شخصیتی را نوشتم که عاشق یک شخصیت منفی به نام جمیله شد. طبق معمول بعد از پایان هر دفعه، نوشته‌هایم را ذخیره می‌کردم حتی در فلش هم ذخیره می‌کردم. فردای آن روز از آن داستان خبری نبود. فکر کردم فراموش کردم ذخیره کنم هر چند همان قسمت در فلش هم نبود. یک بار دیگر هم این موضوع بر سر داستان دیگری از این کتاب تکرار شد و دیکر متوجه شدم از جایی کنترل می‌شویم و این طور نیست هر چه خواستیم بنویسیم.

این نویسنده با بیان اینکه نوشتن «صادقانه» سه سال طول کشید، گفت: فقط یک سال تحقیق وار طول کشید. قسمتی از کتاب را در شرایطی نوشتم که همه افراد خانواده کرونا گرفته بودند و من در آن زمان دعاهایی از امام صادق (ع) را می‌نوشتم و گریه می‌کردم. این قسمت کتاب «صادقانه» را بیشتر از بقیه قسمت‌ها دوست دارم.

در پایان مراسم از کتاب «صادقانه» رونمایی شد.