عکاسانی که به جای اسلحه دوربین داشتند!/ حفظ گنجینه عکس دفاع مقدس

به گزارش خبرنگار مهر، مراسم تجلیل از عکاسان روزنامه اطلاعات در دوران دفاع مقدس و افتتاحیه نمایشگاه عکس «دوربین حماسه» متشکل از عکس‌های عکاسان روزنامه اطلاعات، عصر یکشنبه ۹ مهر در محل مؤسسه اطلاعات برگزار شد.

در مراسم افتتاحیه «دوربین حماسه»، کمال خرازی، سیدعباس صالحی، علیرضا تابش، جاسم غضبانپور، علی آذرنیا، محمدحسین حیدری، جهانگیر رزمی، مرتضی خاکی، فتح‌الله جوادی، محسن رفیع‌نژاد، منوچهر قلم‌چی و … حضور داشتند.

سیدعباس صالحی مدیرمسئول روزنامه اطلاعات در ابتدای مراسم گفت: در حال حاضر به علت شرایط مختلف، رسانه‌های ما علاوه بر ویژگی‌های متعددی که دارند، دچار جوانمرگی شدند و به بلوغ نرسیدند اما روزنامه اطلاعات رسانه‌ای یکصد سال است که از زاویه‌های متعدد تاریخ مکتوب را در اختیار می‌گذارد و عملاً سرمایه‌ای غنی از تاریخ به دست می‌دهد که موضوعات اجتماعی مختلف مثل سور و سرور در تهران، جنگ نام‌ها، آسیب‌های اجتماعی و سیاسی از جمله مواردی است که در دسترس قرار می‌دهد. این مزیت که روزنامه اطلاعات رسانه‌ای یکصد ساله است، فرصتی برای حوزه مطالعات داخلی منطقه‌ای و بین‌المللی ایجاد می‌کند.

وی بیان کرد: برهه‌هایی در تاریخ صدساله ما بوده که ویژگی‌های خاص خودش را داشته است مثل دوره دفاع مقدس که به اعتبار ویژگی‌هایی که دارد، منبعی اساسی محسوب می‌شود. دوره دفاع مقدس دوره‌ای خاص از ایران است و در این هشت سال که دوره کم رسانه‌ای بود بار کار رسانه‌ای برعهده صداوسیما، خبرگزاری جمهوری اسلامی به مدیریت کمال خرازی و ۲ روزنامه کیهان و اطلاعات بوده است. در این چند رسانه کارکردهای مهمی مورد توجه قرار گرفته است که اطلاع‌رسانی کف قضیه بوده و بیشتر صیانت رسانه‌ای ما در دوره دفاع مقدس اهمیت داشته است.

صالحی افزود: به شکل قشری و طبقاتی، نقش روزنامه اطلاعات در دفاع مقدس قابل تبیین و فرآوری مجدد است و می‌تواند خودش را در فضای دفاع مقدس فرو ببرد و گوهرهای جدیدی را به نسل جدید هدیه کند.

مدیرمسئول روزنامه اطلاعات در پایان گفت: عکاسان خبری روزنامه اطلاعات و هر رسانه‌ای، علاوه بر کارکردهای رسانه‌ای آن دوران، ۲ کار مضاعف را انجام دادند که اول ثبت لحظه‌های ماندگار که شکار آنها راحت نیست و دوم ترکیب‌سازی گزارش و هنر و تأثیر مضاعف آن در حوزه خبررسانی بوده است. عکاسان خبری در این ترکیب رسانه و هنر کاری را انجام دادند که سال‌های سال می‌تواند تأثیرگذار باشد.

جاسم غضبانپور از عکاسان دفاع مقدس که مسئولیت اجرایی نمایشگاه «دوربین حماسه» را نیز برعهده دارد، در این مراسم گفت: عکاسی خبری با عکاسی از جنگ متفاوت است، چراکه عکاسان جنگ دوشادوش خط شکن‌ها برای گرفتن یک عکس باید در خط مقدم می‌بودند تا یک عکس خوب تهیه کنند. به همین دلیل، عکاسان مفقود شدند و شهید و جانباز دادند. موردی که در هیچ رشته هنری اتفاق نیفتاده است.

وی همچنین بیان کرد: عکس‌ها با زحمت و سختی بسیار در خط مقدم و جبهه تهیه می‌شد و نکته مهم این بود که این عکس‌ها باید کجا نگهداری می‌شدند. گنجینه موجود روزنامه اطلاعات مدیون آرشیوی است که آقای خرازی زحمت کشیدند که اگر نگوییم از گنجینه بانک مرکزی بسیار ارزشمند تر است، کمتر نیست.

غضبانپور درباره نمایشگاه «دوربین حماسه» توضیح داد: حدود ۱۴ ماه پیش برنامه‌ریزی برای قدردانی از عکاسان روزنامه اطلاعات شروع شد و اولین کار، بازبینی عکس‌ها بود که حدود ۶۰ عکس از بین حدود ۲۶۰ عکس انتخاب شد. نکته حائز اهمیت در این عکس‌ها این است که عکاسان آنها به جای اسلحه، دوربین در دست داشتند و جلوتر از رزمندگان و خط شکن‌ها در نوار مرزی عکس‌شان را ثبت کرده‌اند. در یکی از این عکس‌ها، شهید چمران را می‌بینیم که در خط مقدم از سنگر در حال تماشای دشمن است اما عکاس ما جلوتر از شهید چمران و بدون حفاظ آن را ثبت کرده است. تصاویری که انتخاب تعدادی از آنها سخت بود. عکس‌هایی را می‌بینید قطره‌ای از دریاست.

این هنرمند باسابقه عکاس عنوان کرد: الان هیچ مؤسسه‌ای وجود ندارد که آرشیوی مثل روزنامه اطلاعات داشته باشد، بنابراین از مدیران تقاضا دارم ابزار و ادوات به روز را در اختیار بخش آرشیو قرار دهند و لطفاً قدر این آرشیو را بدانید.

در ادامه منوچهر قلم‌چی از عکاسان دفاع مقدس روزنامه اطلاعات به خاطره گویی پرداخت.

محمدحسین حیدری مدیر انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس نیز در سخنانی بیان کرد: این نمایشگاه حس همدلی و همراهی، عکاسان را برمی‌انگیزد چراکه نیاز داریم از این داشته‌ها استفاده کنیم. یاد و خاطره شهید جان‌بزرگی و یکصد و نوزده شهید عکاس را گرامی می‌داریم. اینکه شما به راحتی می‌توانید عکس‌ها را چاپ کنید و به نمایش بگذارید، به دلیل فرآوری آنها است که ما این کار را در انجمن انجام می‌دهیم و خیلی خوشحالیم که مرحوم دعایی روزی دستور این کار را داد تا آثار عکس این مؤسسه به یادگار بماند.

وی همچنین افزود: متأسفم که مجموعه‌های زیادی می‌توانستند این مسیر را بروند و نرفتند و بعد از دفاع مقدس، مجموعه‌هایی که وظیفه حفظ و نگهداری آثار را داشتند، کم لطفی کرده‌اند.

حیدری به کمبود امکانات عکاسان برای ثبت عکس‌های بهتر اشاره کرد و گفت: همچنین در بخشی از کار آنچنان که باید و شاید نتوانستیم آثاری ثبت کنیم چراکه امکانات الان را نداشتیم مثل عکاسی در شب. با تمام این احوال با ۱۱۹ عکاس شهید، تعداد زیادی عکس ثبت شد اما با آنها نامهربانی شد و مجموعه‌ها آنچنان که باید و شاید درصدد نگهداری آثار به یادگار مانده برنیامدند. دوستان ما در اطلاعات با مساعدت حجت‌الاسلام دعایی همت داشتند و بهینه‌سازی آنها انجام شد.

مدیر انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس بیان کرد: در آن دوران عزیزان، دلی کار کردند و اگر میهن پرستی نبود چنین آثاری خلق نمی‌شد. امیدوارم همکاری اطلاعات با انجمن تداوم داشته باشد و دیگر مجموعه‌ها نیز در راستای این مهم قدم بردارند.

حیدری در پایان گفت: متأسفانه در مجموعه‌هایی که کار تولیدی دفاع مقدس زیادی داشتند همچون روزنامه کیهان و خبرگزاری ایرنا، آثار در حال قارچ زدن و تخریب است و امیدوارم درصدد بهینه‌سازی این آثار برآیند تا گنجینه‌ای غنی از آثار دفاع مقدس داشته باشیم و بیش از این آسیب نبینند.

کمال خرازی نیز در این مراسم با یادی از مرحوم دعایی، شهدای عکاس و عکاسان ماندگار دفاع مقدس گفت: فریم‌های بسیار زیادی از عکاسان در ستاد تبلیغات جنگ جمع‌آوری شد و مهمترین آنها، در قالب مجموعه‌ای شش جلدی منتشر شد که ماندگار شده است. در عکس پیامی است که با هزاران صفحه قابل انتقال نیست گویی در جایی حاضر هستید و این نشان‌دهنده اهمیت فیلم و عکس است. دوران دفاع مقدس دوران درس بود و موجبات رشد رزمندگان را فراهم کرد و ما نیز امروز از آن بهره می‌بریم بنابراین این دوران نه تنها برای رزمندگان محیط رشد و ارتقا بود، بلکه برای عکاسان و فیلمبرداران ما نیز جایی برای رشد بود.

وی با اشاره به شورای اخبار جنگ، بیان کرد: روزانه اخباری که از جبهه‌ها می‌آمد تدوین و مخابره می‌شد و همه با وجود کمبود امکانات وظایف خودشان را انجام می‌دادند و فیلم یا عکس باید ظاهر می‌شد که هزینه بالا و سختی‌های خودش را داشت. تا جایی که مرحوم شهید رجایی که یک روز از ایرنا بازدید داشت و عکاس ایرنا در حال عکاسی بود، می‌گفت هر عکسی که می‌گیرید قلب من فرو می‌ریزد چون باید برای آن پول خرج کرد. شهید رجایی نیز ترجیح می‌داد این هزینه برای ثبت لحظات دفاع مقدس و موضوعات دیگر صرف شود.

خرازی بیان کرد: با وجود تمام هزینه‌ها و جانبازی‌ها و شهید دادن‌ها باید ارزیابی کنیم که این کار، کار ساده‌ای نبود که عکاسان ما برایش خطر را به جان بخرند. بنابراین عکس یک سرمایه عظیم است و حفظ آن وظیفه همه است و خوشحالیم در روزنامه اطلاعات اینها نگهداری و آرشیو شده است.

وی در پایان تاکید کرد: تمامی عکس‌هایی که در ایرنا و ستاد تبلیغات جنگ ثبت شده بود به بنیاد حفظ آثار جنگ و دفاع مقدس تحویل داده شد اما ما پیگیری نکردیم که این عکس‌ها الان در چه وضعیتی هستند.

در ادامه کمال خرازی، سیدعباس صالحی و علی ربیعی از عکاسان پیشکسوت روزنامه اطلاعات؛ علی آذرنیا، مرتضی خاکی، جهانگیر رزمی، محسن رفیع نژاد، علی غفاری و منوچهر قلم‌چی قدردانی به عمل آوردند.

جمع حاضر در پایان مراسم برای افتتاح نمایشگاه عکس «دوربین حماسه» در محل گالری مؤسسه اطلاعات حاضر شدند و از آثار نیز بازدید کردند.