تقریب، منحصر به حوزه الهیات شده است / اگر تقریب را وارد جامعه نکنیم باید منتظر داعش دیگری باشیم! / انتصاب یک فرد اهل سنت به عنوان رایزن فرهنگی ایران

به گزارش «مبلغ»- برنامه روشنا که از صدا و سیما استان قم پخش میشود به مناسبت هفته وحدت میزبان حجت الاسلام دکتر یحیی جهانگیری رئیس سازمان و فرهنگ و ارتباطات اسلامی استان قم شده است. دکتر جهانگیری که یکی از فعالان حوزه تبلیغ بین المللی است و به چند زبان آشنایی و تسلط دارد، در این گفتگو به نکات مهم و و اساسی در حوزه تقریب بین مذاهب اسلامی اشاره کرده است که متن آن را در ادامه میخوانید:

برخی میگویند یکی از دلایلی که تقریب آنچنان که باید موفق نبوده، این هست که ما در طول بیش از 40 سال از انقلاب اسلامی، تقریب را فقط از منظر دینی دیدیم.آیا تقریب در حوزه‌های هنری، فرهنگی، ورزشی یا اقتصادی هم ممکن است؟

بگذارید جواب شما را با این جمله شروع کنم که چرا ما تقریب را فقط در حوزه‌ی الهیات محدود کردیم؟ چرا کنفرانس وحدت که برگزار می‌شود فقط الهی‌دانان وعلمای اهل سنت و شیعه کنار هم جمع می‌شوند؟ تقریب باید در حوزه‌های مختلف رقم بخورد. ببینید ما تقریب الهیاتی داریم یعنی در حوزه‌های الهیاتی میگوییم بیایید کنار هم باشیم تا تقریب اتفاق بیفتد یعنی نظرات را در حوزه‌ی مهدویت، توحید، نماز، حج و ... کنار هم بچینیم تا ایده ها همگرا شوند. ما وقتی میگوییم تقریب، به این معنا نیست که نظرات یکی شوند بلکه نظرات در فرآیند تقریب به قرب و همکاری خواهند رسید. آنچه که در این نیم قرن از انقلاب اسلامی در تقریب اتفاق افتاده است این هست که در حوزه‌های الهیاتی کار کردیم یعنی معمولاً کتاب‌هایی که چاپ شده است درباره‌ی مهدویت از دیدگاه مذاهب یا اهل بیت از دیدگاه مذاهب و اهل بیت در منابع اهل سنت بوده است. آنچه که اتفاق افتاده است تم الهیاتی داشته است.

بگذارید اینگونه بگویم دلیل اینکه چرا ما موفق نشدیم این است که تقریب ما تقریب الهیاتی بوده و ما نیازمند الهیات تقریب هستیم و این دو با هم متفاوت است. ما باید گذر کنیم از تقریب الهیاتی به الهیات تقریب. الهیات تقریب یک الهیات مضاف هست. الهیات تقریب میگوید اساسا برای رسیدن به تقریب، آموزه‌های دینی چه پیشنهاد می‌کند؟ ببینید در تقریب الهیاتی ما میاییم در حوزه‌ی الهیات می‌خواهیم تقریب داشته باشیم یعنی آن میدانی که می‌خواهیم تقریب ایجاد شود میدان الهیات است ما به میدان اقتصاد، هنر و سینما ورود نمی‌توانیم بکنیم ولی در الهیات تقریب دنبال این هستیم که الهیات اسلامی، الهیات شیعی و الهیات اهل سنت برای رسیدن به تقریب چه مدلی را پیشنهاد می‌کند؟

وقتی به الهیات تقریب رسیدیم به ما میگوید که کشاورزان چگونه درکنار هم و اساسا خانواده‌ها چگونه می‌توانند کنار هم باشند؟ ببینید الان در بعضی شهرها خانواده هایی داریم که یکی عضو خانواده شیعه و دیگری اهل سنت است. من در سفرهای بیرون از کشور می‌بینم که خانواده ای می آید که پدر میگوید من شیعه هستم و مادر میگوید من اهل سنت هستم! الهیات تقریب به ما می‌گوید چگونه می‌شود در یک خانواده پدری سنی ‌باشد و مادر شیعه باشد و خواهر، شافعی و آن یکی مالکی!

این خیلی رویایی به نظر نمیرسد؟

ما در تاریخ خود این را داشته ایم. در همین ایران عزیز شما در ارومیه بروید ببینید. در ارومیه کارفرمایان شیعه هستند و کارگران اهل سنت و در کردستان برعکس. وقتی من دارم از الهیات تقریب صحبت می‌کنم یعنی در یکی از شهرهای کردستان انتخابات مجلس برگزار میشود و در آن شهر بیشتر اهالی اهل سنت هستند و کاندیدای شیعه در مقابل کاندیدای اهل سنت برنده میشود و یا در شهرهای دیگر برعکس. یعنی مردم شیعه و سنی برای حکمرانی خوب شیعه بودن و سنی بودن را ملاک قرار نمیدهند و کارآمدی را مد نظر دارند! الهیات تقریب دنبال این هست که تقریب را در سینما، حوزه سرمایه گذاری و در یک کلام در میدان اجتماعی داشته باشیم. دلیل اینکه ما هنوز در تقریب موفق نبوده ایم این هست که تقریب را فقط در میدان و ماراتن الهیات آوردیم و به ساحت‌های دیگر نبردیم! تقریب باید به میدان بیاید نه در اتاق‌های الهیات و در مدارس دینی و صرفاً در کنفرانس‌ها و سالن‌های کنفرانس!

اکثریت اعضای جنبش های تکفیری، دانش دینی ندارند

یک بخش مهمی از بدنه‌ی دینی کشور و روحانیت و بزرگان ما معتقدند به هر حال تقریب، موفقیتهایی داشته و فتوحاتی در طول این چهل و خرده‌ای سال بعد از انقلاب اسلامی داشته است. و این فتوحات هم خیلی خوب و تاثیرگذار بوده است اما اگر واقعا اینطور هست پس پدیده‌ی اسفناکی مثل داعش از میان برخی از اهل سنت چطور شکل می گیرد؟

ما تقریب را اگر فقط در مدرسه‌ ها و کتاب‌ها ببینیم باید منتظر داعش دیگری باشیم! ببینید یک آماری را موسسات معتبر انجام دادند درباره‌ی اعضایی که به جریان‌های افراطی مثل سازمان داعش ملحق شدند. این آمار، آمار دردناکیست که نشان میدهد بیشتر افرادی که عضو سازمان های افراطی مانند داعش شدند دانش دینی نداشتند یعنی حتی تخصص‌شان در حوزه‌های دیگر مثل حوزه های فنی بوده است چنین افرادی به راحتی تمام، شستشوی مغزی میشوند و وارد سیستم‌های جریان‌های افراطی میشوند. این آمار به ما نشان میدهد که اسلحه جهان اسلام به سمت خودش نشانه رفته است. رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و کتاب‌های ما همدیگر را دارند می‌زنند! اینجا اتفاقی که رقم خورده این است که ما همدیگر را نشناختیم. تقریب اگر فقط در کتاب‌ها و ژورنال‌ها بماند و به کف میدان نیاید و به درون خانه‌های هر مسلمانی نرود این اتفاقات رقم می‌خورد! دلیلش هم همان تقریب الهیاتی بوده است ما به الهیات تقریب نیاز داریم که امام صادق فرمود شما بروید در کنار هم کار کنید در نماز جماعت همدیگر شرکت کنید و در بازار با هم باشید و از هم خرید و فروش بکنید! باید تقریب را کف میدان جامعه آورد!

تقریب وظیفه یک نهاد نیست بلکه باید نهادینه شود

این وظیفه کیست؟

تقریب وظیفه یک نهاد نیست بلکه باید نهادینه شود! یکی از آسیب‌هایی که در حوزه‌ی فرهنگی ما با آن مواجهیم این است که مسایل فرهنگی به جای اینکه نهادینه بشود به نهاد تبدیل شود ولی ما وقتی دنبال نهادینه کردن آن باشیم آن وقت من طلبه، جنابعالی به عنوان یک پژوهشگر حوزه رسانه و فعال در حوزه‌ی رسانه و آن بازاری و تاجر و بازیگر، همه در این حوزه کنشگری می‌کنند! ما باید تقریب را بیاوریم مثل خون در رگ همه‌ی انسان‌ها جاری شود و فقط در حوزه‌ی الهیات باقی نماند. این وقتی اتفاق می‌افتد که بازاری و بازیگر شیعه و سنی همدیگر را بشناسند و با هم کار کنند! خیلی از اعضای جریان های افراطی کسانی هستند که سواد کمی دارند و شناخت کمی از اهداف تروریستی خود دارند.

حضور اهل سنت در مناصب کشور از دهه 60 تا 90 رو به افزایش بوده است

بعضی از مجموعه های اهل سنت اعتراض دارند که از سویی از تقریب دفاع میشود از سویی دیگر در استخدام‌ها می پرسند که مذهب شما چیست؟

اگر این پرسش ها به مثابه این باشد که به هر حال یک آنالیز و شناختی اتفاق بیفتد این درست است اما اگر این آمارها برای این باشد که خدایی نکرده یک تبعیضی اتفاق بیفتد هر جای دنیا باشد نادرست است و اتفاقا تقریب باید اینجا بیاید و دفاع بکند و ما یادمان باشد که در جمهوری اسلامی اتفاقا همین تقریب بوده است که گاهی مانع اینگونه اتفاقات بوده است. اگرحجم استخدام‌ها و حجم حضور اهل سنت در مناصب بالای کشوری دهه‌ی شصت و دهه هشتاد و دهه نود را مقایسه کنید می‌بینید که اتفاقا تقریب بوده است که این تیک‌ها را کمرنگ کرده است.

انتضاب اولین فرد اهل سنت به عنوان رایزن فرهنگی ایران در دوره جدید

جناب آقای دکتر داوود زرین‌پور از اهل سنت و محقق، پژوهشگر و استاد دانشگاه سیستان و بلوچستان هستند. انتخاب ایشان به عنوان رایزن فرهنگی از سوی جمهوری اسلامی به عنوان اولین فرد اهل سنت در جمهوری اسلامی که به این سمت نائل میشود را چطور می بینید؟

باید از ریاست محترم سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی حجت‌الاسلام والمسلمین ایمانی‌پور تشکر کنیم که این انتصاب برای اولین بار اتفاق افتاد. این اتفاق واکنش‌های بسیار جدی در شبکه‌های اجتماعی جهان عرب هم داشت که بعضی‌ها این را به عنوان یک اتفاق بدیع و بعضی‌ها به عنوان یک اتفاق شگفت‌آور یاد کردند این نشان میدهد که ما می‌توانیم در جهان اهل سنت با این اتفاقات تقریبی، تقریب عملی را رقم بزنیم.

تقریب چه کمکی به امت اسلامی کرده در این دهه‌ها و این سال‌ها؟

تقریب توانسته است شناخت‌های نادرستی که مسلمانان از همدیگر داشتند را تا حدی درست کند البته به شناخت کامل رسیدن، زمان زیادی میخواهد. ما باید رسانه‌ی خوب داشته باشیم و باید کتاب‌های خوب و مجلات خوب تولید کنیم. چون من در دانشگاه مذاهب تدریس داشتم از خاطراتم بگویم. روز اول وقتی شیعه و سنی در کلاس درس کنار هم قرار می‌گرفتند تا می‌فهمیدند که فرد بغل دستی، سنی یا شیعه هست راحت نبودند و می‌گفتند باید جا یا اتاقم را عوض کنم ولی در گذر زمان می‌فهمند که او هم نماز و قرآن می‌خواند و قرآن و نمازش مثل ماست فقط یک تفاوت جزیی دارد و کم کم مهربانی‌ها اتاق می‌افتاد! ما داشتیم که افرادی بودند که واقعا تا آخر حتی میخواستنند ادامه‌ی تحصیل را با هم باشند! این اتفاق وقتی رقم می‌خورد که همدیگر را بشناسیم.

اگر این شناسایی میان اقشار مختلف درست اتفاق بیفتد ما به یک گام بزرگ و یک دستاورد جدید خواهیم داشت! ما اگر بیاییم برای ساخت جهان اسلام بخل نورزیم، انحصاری نگاه نکنیم و من بیایم از اندیشمندی که در جاکارتای اندونزی تولید اندیشه می‌کند تا او که در دانشگاه زیتونه تونس نظریه‌پردازی می‌کند تا کسی که در دانشگاه الازهر مصر تئوری پردازی می‌کند و کسی که در حوزه‌ی علمیه‌ی قم و نجف نظریه‌پردازی می‌کند استفاده کنم و همه‌ی نظرات مالکی، شافعی، حنبلی، زیدی و جعفری را کنار هم قرار بدهم جهان اسلام می‌تواند به تمدن برسد. ما نمی‌توانیم حرف از تمدن با پسوند اسلامی بزنیم که که فقط منحصر باشد به نظریات یک مذهب خاص و از نظرات اندیشمندان دیگر بهره نبریم.