سیره عملی پیامبر(ص) مهمترین مبنا برای حفظ وحدت و انسجام امت است

خبرگزاری مهر - گروه دین و اندیشه- فاطمه علی آبادی: در آیات قرآن و روایات اسلامی اهمیت اتحاد و ارزش همکاری و یکپارچگی مسلمین مورد توجه قرار گرفته و از تشتت و پراکندگی آنان سخت نکوهش شده است. قرآن به ما می‌آموزد که رمز وحدت ما در چیست و ریشه اخوت اسلامی به کجا متصل است و اگر دچار اختلاف و پراکندگی گشتیم چگونه ذلت و ضعف دامنگیرمان می‌شود و ارزش و اعتبارمان را از بین می‌برد.

از این رو برای بررسی راهبردهای تقویت وحدت امت اسلامی بر اساس آموزه‌های دینی حجت الاسلام محمدمهدی تسخیری معاون ارتباطات و امور بین‌الملل دانشگاه ادیان و مذاهب به گفتگو پرداختیم که حاصل آن تقدیم مخاطبان می‌شود:

*وحدت در امت اسلامی از دیدگاه قرآن و سیره چه میزان اهمیت دارد؟

وحدت و انسجام یک مساله عقلانی است و در جوامع بشری کسی به دنبال یافتن دلیل برای مساله عقلانی و اساسی نیست چرا که این نوع مسائل بدیهی و واضح است. اما گاهی اوقات انسان مجبور می‌شود برخی بدیهیات را با یک سری استدلال ذکر کند تا اهمیت آن مورد توجه قرار گیرد. مهمترین بحث در مساله وحدت این است که بدانیم مبانی دینی در زمینه وحدت و اتحاد جامعه اسلامی چه نکاتی را بیان می‌کند.

برای مثال در قرآن کریم به عنوان سند بزرگ حیات بخش اسلامی و انسانی بیش از ۵۰ آیه درباره وحدت و انسجام و روش‌های اجتناب از اختلافات و تفرقه سخن به میان می‌آورد. سیره عملی پیامبر و اهل بیت و مصلحت اندیشی آنان نیز بیانگر این است که همواره در حفظ وحدت و انسجام امت اسلامی تلاش داشتند، با اینکه آنان مبانی اعتقادی و اندیشه‌ای خویش را حفظ می‌کردند و اما اقدام آنان هیچ منافاتی در ایجاد اتحاد جامعه اسلامی نداشت؛ بنابراین اتحاد و انسجام مسلمانان یک راهبرد برای جامعه اسلامی است.

کاشف الغطا می‌فرماید اندیشه اسلامی بر دو چیز بنا شده و آن کلمه توحید و توحید کلمه است یعنی اول پرستش پروردگار و دیگری اصل اتفاق و اتحاد جامعه اسلامی است؛ بنده بر این باور هستم که توحید بدون وحدت قابل تحقق نیست. امتی که نتواند انسجام و وحدت خود را حفظ کند توان تحقق توحید را بر روی زمین نخواهد داشت، لذا تحقق پرستش خدا زمانی محقق می‌شود که امت اسلامی متحد و قوی باشند تا بتواند احکام خدا را بر روی زمین پیاده کنند.

امروزه بسیاری از عقب افتادگی‌ها، فقر، تشتت، ناامنی‌ها، بدبختی‌ها همه به عدم اتحاد و متفرق بودن جامعه اسلامی بر می‌گردد. ما چه بخواهیم و چه نخواهیم کفر در برابر اسلام است. در دوران کنونی در جوامع غربی و اروپایی تلاش می‌شود که ایالات متحده و یا اتحادیه تأسیس شود زیرا عقل به آنها می‌گوید به واسطه اتحاد و انسجام است که می‌توانند نیروهای متمرکزی داشته باشند و به اهداف خود دست یابند.

*بر اساس آموزه‌های دینی چه راه‌هایی برای رسیدن به وحدت وجود دارد؟

راه‌های متعددی برای رسیدن به وحدت وجود دارد راه‌هایی که شناخته شده است و اینگونه نیست که ناشناخته باشد و قریب به اتفاق همه می‌دانند اما نسبت به آن غفلت دارند.

*مصداقی بیان می‌فرمایید؟

بله. برای مثال یکی از راه‌های رسیدن به وحدت توجه و شناخت نقاط مشترک موجود در میان مذاهب اسلامی است تا زمانی که مسلمانان ندانند چه نقاط مشترکی دارند امکان دارد احساس کنند با یکدیگر دشمن هستند، از هم فاصله زیادی دارند و با هم متفاوت هستند. اما وقتی به مشترکات توجه می‌کنند و این مشترکات را می‌شناسند می‌بینند که مسلمانان اعم از شیعه و سنی، حنفی و زیدی، شافعی و… وجوه مشترک زیادی دارند. همه به سمت یک قبله نماز می‌خوانند، یک کتاب آسمانی دارند، پیامبرشان یکی است و در بیش از ۹۰ درصد در احکام اختلاف ندارند و شبیه هم هستند.

حسین محفوظ یکی از محققان و اندیشمندان عراقی است که می‌گوید من رفتم بررسی کردم و دیدم در اخلاق، ما مسلمانان با هم صددرصد متفق هستیم، در عرفان نیز صددرصد متفق هستیم و در اعتقادات نیز کمی با هم اختلاف داریم که آن هم زیاد نیست؛ بنابراین انسان عاقل با این همه اشتراکات و درصد کمی از اختلافات آیا می‌تواند بیاید و همه آن اشتراکات را نابود کند.

*این مسئله در خصوص مباحث فقهی چگونه است؟

مساله اشتراکات در مباحث فقهی و عقیدتی بسیار مورد توجه قرار گرفته است وقتی ما مسلمانان در نماز یومیه مثل هم رکوع می‌رویم، مثل هم سجده می‌کنیم، مثل هم قنوت می‌گیریم پس برای چه باید بر اختلافات جزئی دامن بزنیم.

یکی دیگر از راه‌های رسیدن به اتحاد تمسک به ریسمان الهی است این توصیه قرآن است که می‌فرماید تفرقه نداشته باشید چرا که ما شما را یک دست آفریدیم، شما در لبه آتش بودید و ما شما را نجات دادیم؛ برخی ریسمان الهی را قرآن و بعضی دیگر اهل بیت را ریسمان الهی معرفی می‌کنند هر کدام که باشد فرقی ندارد چرا که پیامبر اسلام فرمودند این دو هرگز از هم جدا نمی‌شوند. بنابراین ما باید بدانیم که ریسمان الهی داریم و مکلف هستیم که بر اساس آن عمل کنیم.

در ایام غیبت امام زمان باید دید رهبران راستین چه می گویند امروز باید دید رهبر معظم انقلاب چه نگاهی به تفرقه و اتحاد مسلمین دارند، یا آیت الله سیستانی در این زمینه چه می‌گوید، ایشان می‌گوید به اهل سنت نگویید برادران ما، بگویید جان ما

پیروی از رهبران راستین یکی دیگر از راهبردهای رسیدن به اتحاد و انسجام است. ما باید در هر زمانی ببینیم رهبران راستین چه می‌گویند بدبختی بشریت از آن روزی آغاز شد که از رهبران خویش جدا شد و از پیامبر تبعیت نکرد در ایام غیبت امام زمان نیز باید دید رهبران راستین چه می گویند امروز باید دید رهبر معظم انقلاب چه نگاهی به تفرقه و اتحاد مسلمین دارند. یا آیت الله سیستانی در این زمینه چه می‌گوید ایشان می‌گوید به اهل سنت نگویید برادران ما، بگویید جان ما؛ مسلمانان باید بر اساس حکمت و عقل از این رهبران پیروی کنند تا گمراه نشوند.

*مسائل اقتصادی در این خصوص چقدر اهمیت دارد؟

راهبرد دیگر در تقویت وحدت اصلاح وضعیت اقتصادی مسلمانان است. اگر عدالت اجتماعی در وضعیت اقتصادی اجرا شود نابرابری‌های اقتصادی رفع می‌شود و دیگر شاهد اجحاف در جوامع اسلامی نخواهیم بود. نباید جوامع اسلامی به جایی برسد که از یک سو توصیه به بردباری و تواضع شود و طرف دیگر عده‌ای کلان کلان به ثروت خود بیافزایند. قدرت اسلام زمانی بود که رهبران و بزرگانش همه در کنار مردم و در یک صف بودند اما از زمانی که بعضی از رهبران اسلام کارشان به جایی رسید که وقتی از دنیا رفتند ثروت و طلای آنان را با چکش و کلنگ تقسیم کردند، جامعه از هم پاشید. اگر بخواهیم در جامعه اسلامی به وحدت برسیم اختلافات طبقاتی باید رفع شود امام علی می‌فرماید هر جا کاخی دیدید یقیناً کوخی هم در کنار آن بنا شده است.

یکی دیگر از راهبردها گسترش فرهنگ گفتگو است. مکتب اسلام و قرآن حرکت به سوی گفتگو است و در اینجا است که گفتگوی فرهنگ‌ها، ادیان و اسلام به میان می‌آید. پیامبر خودش رهبر این حرکت و آغاز کننده آن بود، ایشان دیگران را به بحث و گفتگو دعوت می‌کرد. جوامع اسلامی باید تلاش کنند بحث و گفتگو را در همه سطوح راه اندازی کنند. سرانجام همه جنگ‌ها گفتگو است برای همین چرا نباید از ابتدا این کار انجام شود.

تقویت روحیه بندگی خدا از دیگر راهبردها به شمار می‌رود. جامعه‌ای که بنده خدا باشد و فرمان الهی را بالای همه فرمان‌ها بداند عمل به تکلیف می‌کند. فطرت انسانی بر این است که فرمان الهی را به بهترین وجه انجام دهد. پیامبران مبعوث شدند که درون انسان را احیا کنند و این امر با تعبد پذیری امکان پذیر است. وقتی آدمی به فطرت خود بر می‌گردد یعنی به ارزش‌های انسانی بازگشته است. رعایت ارزش‌های انسانی مورد تأیید همه ادیان و مذاهب است. پیامبران همه مبعوث شدند تا دستورات الهی رعایت و ارزش‌های انسانی محقق شود.

یکی دیگر از راه‌های تقویت وحدت ترویج روحیه اخوت است در حال حاضر ادیان به دنبال شعار اخوت هستند. مسلمانان یک مذهب و دین واحد دارند چرا نباید به دنبال اخوت باشند در حالی که شعار اسلام شعار اخوت است.

دیگر راه کار وحدت تاکید بر مباحث اخلاقی است بالاترین شخصیت اخلاقی در اسلام پیامبر است و ایشان می‌فرماید من هیچ تکلیفی ندارم تا روحیه اخلاق را در جامعه تقویت کنم؛ اینکه انسان به اعتقادات و مقدسات دیگران توهین کند به دور از اخلاق است.

*بزرگترین چالش فرا روی وحدت مسلمانان چیست؟

بزرگترین چالش فرار روی وحدت تعصب و عدم تعقل است و توصیه قرآن به پیروان اسلام این است که مواظب باشد حمیت جاهلیت را نداشته باشید. عقل این را می‌گوید امروزه اگر عقب افتادگی در جامعه اسلامی می‌بینید ناشی از تفرق و جدایی است و تا زمانی که ما یک دست نشویم و یک منظومه اسلامی، بازار اسلامی مشترک، یک ارتش نظامی و منظومه امنیتی واحد و یک ناوگان تبلیغاتی منسجمی در جامعه اسلامی نداشته باشیم مطمئن باید باشیم شبیخون و حمله دشمنان جوامع اسلامی را متفرق خواهد کرد.