جنبش ژینا: آیا جوان‌ترها، مسن‌ترها را به خیابان کشانده‌اند؟

به‌روزترین گزارش اسامی جان‌باختگان شناسایی‌شده «جنبش ژینا» را رادیو فردا در مرداد ۱۴۰۲ ارائه کرده است. گرچه این گزارش همه جان‌باختگان را نشان نمی‌دهد اما یک نمونه آماری به دست می‌دهد.

بر اساس گزارش رادیو فردا در فاز اول جنبش انقلابی مردم ایران که تا حدود ۱۰ هفته پس از قتل حکومتی ژینا (مهسا) امینی طول کشید (در این خصوص مقاله‌ای در زمانه منتشر شده است)، حداقل ۳۳۱ نفر جان‌باخته‌اند (توجه کنید که اولاً فقط در ۱۰ هفته اول و ثانیا این افراد فقط تعداد کسانی هستند که «توسط رادیو فردا شناسایی شده‌اند»).

نتیجه بررسی سن ۳۳۱ فرد مذکور نشان می‌دهد متوسط سنی کل ایشان حدود ۲۷ سال بوده است. نکته آن‌که متاسفانه سن ۶۷ نفر از این کشته‌شدگان مشخص نیست (۶۰ نفر از جمعه خونین زاهدان، شش نفر از جمعه خونین خاش و یک نفر از دیوان‌دره: فؤاد سواری).

جوان‌ترین جان‌باختگان در این گزارش (نام نامشخص) و نام خانوادگی میرشکار، دو ساله و مسن‌ترین جان‌باختگان زلیخا ترزی، ۸۸ ساله در جمعه خونین زاهدان (هشت مهر ۱۴۰۱) بوده‌اند.

نمودار شماره یک میانگین سنی هفته به هفته جنبش انقلابی مردم ایران را نشان می‌دهد.

نمودار شماره یک: نمودار بالایی (قرمز): تعداد جان‌باختگان در ۱۰ هفته اول جنبش و نمودار پایینی (زرد) متوسط سنی جان‌باختگان در ۱۰ هفته اول جنبش

همان‌طور که در نمودار مشخص است، میانگین سنی جان‌باختگان به تدریج افزایشی بوده است به این ترتیب که از هفته اول که از میانگین ۲۴ سال شروع شده و تا هفته ۱۰ که به میانگین ۳۴ سال رسیده است، خط صاف نشان دهنده روند کلی است.

اگر فرض بگیریم جمهوری اسلامی معترضان را به صورت یکسان هدف قرار داده باشد، آن‌گاه می‌توان گفت جوان‌ترها در هفته‌های نخست بیشتر در خیابان بوده‌اند و به نوعی شاید مسن‌ترها را در هفته‌های بعدی به خیابان کشانده‌اند. یا به عبارتی شروع جنبش با جوان‌ترها بوده و به تدریج مسن‌ترها هم پا به میدان گذاشته‌اند.

در عین حال با توجه به اینکه گزارش‌هایی وجود دارد که شلیک‌ها هدفمند بوده، از این بررسی آماری نمی‌توان نتیجه قطعی گرفت. مثلا بر اساس گزارش سازمان حقوق بشر ایران در ۳۱ شهریور ۱۴۰۲، «شلیک نیروهای سرکوبگر به صورت و چشم زنان، با تقریب بسیار بالایی “سیستماتیک و هدفمند” بوده است.»

همچنین آمار سازمان‌ حقوق‌ بشر ایران نشان می‌دهد که در سطح کشور، «حدود ۹ درصد کشته‌شدگان، اما ۲۸ درصد آسیب‌دیدگان چشمی» زنان بوده‌اند.

قاعدتا وجود حدود ۹ درصد جان‌باخته زن، نشان دهنده نرخ مشارکت ۹ درصدی زنان در خیزش مردمی ۱۴۰۱ نیست بلکه هدفمند بودن شلیک از سوی نیروهای جمهوری اسلامی را نشان می‌دهد.

جدا از این موضوع، موارد دیگری هم قابل توجه است. از جمله، به نظر می‌رسد متوسط سنی بسیاری از استان‌هایی که جان‌باختگان کمتری دارند، کمتر است.

نمودار دو به ترتیب میانگین سنی جان‌باختگان هر استان را نشان می‌دهد. در کنار میانگین سن، تعداد جان‌باخته آن استان هم نوشته شده است. به عبارتی، جمهوری اسلامی اغلب هر جا کم‌تر کشته، از جوان‌ترها بیشتر کشته است.

نمودار شماره دو: میانگین سنی جان‌باختگان هر استان در ۱۰ هفته اول خیزش مردمی

چنان‌چه گفته شد، با این نمودار یا نمودار شماره یک نمی‌توان به میانگین سن معترضان دست یافت چرا که فرمان شلیک ماموران جمهوری اسلامی و شرایط پیش‌آمده دقیقا مشخص نیست اما به هر حال تصویری از آن‌چه به وقوع پیوسته را به دست می‌دهد.

مورد دیگری که قابل توجه است این است که به طور کلی متوسط سنی استان‌های با جمعیت کُرد بیشتر از بقیه استان‌ها بوده است. نکته آن‌که با توجه به نداشتن اطلاعات درباره سن ۶۶ کشته زاهدان و خاش، متوسط سنی سیستان و بلوچستان قابل اتکا نیست.

نمودار شماره سه: نقشه متوسط سنی جان‌باختگان هر استان در ۱۰ هفته اول خیزش مردمی

نمودار شماره سه، متوسط سنی هر استان را نشان می‌دهد. رنگ روشن‌تر در این نمودار، یعنی متوسط سنی بیشتر.

به عبارتی یا در استان‌های با جمعیت کُرد افراد با میانگین سنی بیشتری نسبت به استان‌های دیگر به خیابان‌ها آمده‌اند یا این‌که نیروهای جمهوری اسلامی در این استان‌ها به افراد با دارای سن بیشتر شلیک کرده‌اند.

تحلیل گروه سنی خیزش انقلابی مردم ایران برای درک و شناخت این خیزش اهمیت دارد. همچنین به درک تحرک گروه‌های مختلف جامعه و نحوه سرکوب جمهوری اسلامی کمک می‌کند.