مرضیه دباغ؛ اولین و آخرین فرمانده زن سپاه

مرضیه حدیدچی، معروف به مرضیه دباغ در سال ۱۳۱۸ در همدان به دنیا آمد و تحصیل در حد خواندن را در مکتب خانه سپری کرد، ولی خود سعی کرد نوشتن را بیاموزد. او قرآن و نهج‌البلاغه و مفاتیح الجنان را نزد پدرش آموخت و در چهارده سالگی با محمدحسن دباغ ازدواج کرد و در سال ۱۳۳۳ به تهران مهاجرت کردند.

مرضیه دباغ در تهران مقدمات درس‌های حوزوی را فراگرفت و در ادامه درس‌های فقه، اصول و اخلاق را آموخت و دروس پایین‌تر را تدریس کرد. او پس از درگذشت سید حسین بروجردی و آغاز نهضت روحانیون، با امام‌خمینی آشنا شد و در سال ۱۳۴۲ نخستین بار ایشان را در قم ملاقات کرد.

این بانوی مبارز و انقلابی، پایگاه‌های فعالیت زیادی در کشور ایجاد کرد و فعالیت‌های او که تحت نظر ساواک بود، در سال ۱۳۵۲ منجر به دستگیری، شکنجه و زندان او شد و حتی دختر او نیز دستگیر و در کنار مادرش شکنجه شد. 

آزادی و دستگیری و شکنجه مجدد دباغ و عفونی شدن زخم‌های بدن او، محکومیت پانزده ساله او را به یک سال و چهارماه تقلیل داد و موجب آزادی او شد. او پس از درمان از کشور خارج شد و پس از مسافرت به لندن و سوریه، در نجف با امام‌خمینی ملاقات کرد و پس از هجرت امام‌خمینی به فرانسه او هم روانه پاریس شد و انجام کار‌های داخلی خانه امام حفاظت را بر عهده و از امام لقب خواهر طاهره گرفت.

دباغ پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به دلیل سابقه در آموزش‌های نظامی و رزمی، در تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نقشی اساسی ایفا کرد. 

او به حکم جواد منصوری، نخستین فرمانده سپاه، همراه با حسن لاهوتی، نماینده امام‌خمینی در سپاه، مأموریت یافت تا به تشکیل سپاه غرب کشور اقدام کنند.  

دباغ پس از راه‌اندازی سپاه و تشکیلات مرکزی در کردستان، فرماندهی سپاه همدان را از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۱ به عهده گرفت و همچنین در شهر همدان در مبارزه با شورش‌ها و آشوب‌طلبی‌های فرقه‌های ضد انقلاب و دموکرات‌ها و قاچاقچیان اسلحه و مواد مخدر حضوری مستقیم داشت و دو بار از توطئه سوء قصد جان سالم به‌در برد.

او در سال ۱۳۶۱ طی عملیات گشت و شناسایی در غرب کشور، بر اثر اصابت ترکش خمپاره از ناحیه پا مجروح شد، پس از آن با کناره‌گیری از فرماندهی سپاه همدان، مسئولیت بسیج خواهران در تهران را پذیرفت.  

مرضیه حدیدچی از طرف گروه‌های موسوم به چپ در انتخابات دوره دوم و سوم مجلس شورای اسلامی در حوزه تهران شرکت کرد و به مجلس راه یافت و در هر دو دوره عضو کمیسیون اصل نود بود.  

وی در جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران که از سال ۱۳۶۵ به دبیرکلی زهرا مصطفوی فرزند امام‌خمینی تأسیس شد، به عنوان قائم‌مقام فعالیت کرده‌است.

مرحوم بانو مرضیه حدیدچی دباغ با وجودی که هشت فرزند (یک پسر و هفت دختر) داشت، زندگی‌اش وقف مبارزه با رژیم ستمشاهی شده بود و البته امور خانه و فرزندان را نیز به دقت پیگیری می‌کرد.

او را از جمله بنیانگذاران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران می‌دانند، مرحوم حدیدچی اولین و آخرین زنی بود که فرماندهی سپاه را برعهده داشت.

حدیدچی همچنین تنها زنی بود که به عنوان یکی از نمایندگان جمهوری اسلامی، پیام حضرت امام (ره) را در سال ۶۷ به گورباچف رساند. او زمانیکه در زندان کچوئی در حال سرکشی به بند‌ها بود، خبر دادند امام ماموریتی به او سپرده و باید همراه آیت‌الله جوادی آملی و محمدجواد لاریجانی به شوروی سفر کند.

بانوی مبارز ایران که نامش بخشی از تاریخ مبارزات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ماست، چرا که نقش وی در فراز‌های برجسته تاریخ انقلاب اسلامی فراموش نشدنی است، او تنها محافظ زن امام خمینی (ره) است.

با اینکه به همراه دخترش رضوانه بار‌ها و بار‌ها از سوی ساواک مورد شکنجه قرار گرفت، اما سهم او از انقلاب تنها شکنجه و زندان و نبود، وی برای تامین مخارج چند خانواده که تکفل آنان را از دوران نمایندگی مجلس بر عهده گرفته بود مجبور به مسافر کشی هم شده بود.  

دباغ در این زمینه در مصاحبه‌ای گفته بود: در دوره دوم نمایندگی‌ام درمجلس شورای اسلامی، هر ماه مبلغی را برای کمک به چند خانواده نیازمند اختصاص می‌دادم. دوره نمایندگی که به پایان رسید پول چندانی برایم باقی نمی‌ماند که به آن‌ها کمک کنم، برای همین شب‌ها بعد از خوابیدن بچه‌ها و همسرم، با ماشین به فرودگاه یا میدان آزادی می‌رفتم و مسافرکشی می‌کردم، وقتی این خبر پخش شد، آقا (رهبری) خیلی ناراحت شده بودند و فرمودند: خرج این سه خانه را من می‌دهم و شما دیگر حق ندارید مسافر کشی کنید.

اینک زندگی پر حادثه این بانوی مبارز، شجاع، و قهرمان به پایان رسیده است، زندگی که از او نمونه‌ای بارز از یک زن مسلمان انقلابی مؤمن مجاهد فعال ساخته و او را الگوی استقامت و دیانت برای نسل‌های ما نموده است.

مبارزه مسلحانه، زندانی سیاسی، شکنجه و نائل شدن به درجه جانبازی گوشه‌ای از فعالیت‌های خواهر طاهره در راستای انقلاب اسلامی بوده است.

دباغ پس از دوره‌ای بیماری در ۲۷ آبان ماه سال ۱۳۹۵ در سن ۷۷سالگی درگذشت و پس از تشییع جنازه در حرم امام‌خمینی به‌خاک سپرده شد.

باشگاه خبرنگاران جوان همدان همدان