جنگ در خاورمیانه و پیچیدگی‌های سیاست خارجی اتحادیه اروپا؛ چالش‌ها و فرصت‌ها برای صلح

از اولین تأثیرپذیری‌های اروپا از وقوع ناگهانی درگیری در اسرائیل این بود که بسیاری از خطوط هوایی اروپایی پروازهای خود به تل‌آویو را متوقف کردند.

نیروی هوایی لهستان هواپیماهای باری نظامی خود را برای تخلیه شهروندانش و سایر اتباع اتحادیه اروپا به اسرائیل اعزام کرد؛ و فرانسه، آلمان، ایتالیا و اسپانیا نیز در یک اقدام پیشگیرانه، تدابیر امنیتی اطراف کنیسه‌ها و موسسات یهودی را در داخل کشورهایشان افزایش داده‌اند.

جوزپ بورل، دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا خبر داد که نشست فوری وزرای امور خارجه این اتحادیه بعدازظهر سه‌شنبه (۱۰ اکتبر) درباره وضعیت خاورمیانه پس از حمله حماس به اسرائیل تشکیل خواهد شد.

نشست روز سه‌شنبه از طریق ویدئو کنفرانس به ریاست بورل از مسقط پایتخت عمان، برگزار خواهد شد. آقای بورل در حال حاضر در نشست از پیش‌برنامه‌ریزی‌شده «شورای مشترک اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس» شرکت می‌کند و وزرای خارجه اتحادیه اروپا هم حضوری و هم آنلاین در آن حضور دارند.

از جانبداری اسرائیل تا انگ یهودی‌ستیزی به احزاب چپ اروپایی

اورزولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا روز یکشنبه در واکنش به درگیری در اسرائیل گفت که «اسرائیل حق دارد از خود، چه امروز و چه در روزهای آینده، دفاع کند. اتحادیه اروپا در کنار اسرائیل می ایستد.» او گفت: «سبعیت حمله تروریستی حماس نفس ما را بند آورده است.»

اکثر رهبران اتحادیه اروپا و سایر مقامات نیز از کلمات مشابه در توصیف این حمله استفاده کردند و حق اسرائیل برای دفاع از خود را مشروع دانستند.

مقر کمیسیون اتحادیه اروپا در بروکسل، برج ایفل در پاریس، دروازه براندنبورگ در برلین و دیگر ساختمان‌های نمادین اروپایی نیز به نشانه همبستگی به رنگ پرچم اسرائیل در آمدند.

به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید

اما نمایندگان احزاب چپ‌گرای پارلمان اروپا و برخی سازمان‌های غیردولتی سخنان خانم فن در لاین را به‌طور خطرناکی جانبداری از اسرائیل دانستند.

«مارسین کانِچ‌نی»، مدیر گروه «پروژه اروپایی خاورمیانه» گفت: «توجه داشته باشید که [اظهارات فن در لاین] در حالی مطرح می‌شود که اسرائیل پیش از این ۲۰۰ فلسطینی را در غزه به قتل رسانده بود؛ هیچ کس حرفی درباره آن‌ها نزد و این همچون دادن کارت سفید به اسرائیل برای روزهای آینده بود.» 

او گفت: «اتحادیه اروپا باید به جای تشویق به اقدامات گسترده تلافی‌جویانه، با همه قربانیان همبستگی نشان دهد.»

در فرانسه نیز، حزب چپ افراطی موسوم به «فرانسه تسلیم‌ناپذیر» به رهبری «ژان-لوک ملانشون» وقوع این درگیری را منتج از «به استعمار در آمدن» فلسطین توسط اسرائیل دانست. این برداشت باعث شد تا الیزابت بورن، نخست وزیر فرانسه این حزب را به «یهود ستیزی» متهم کند.

جوزپ بورل، دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا به خبرنگاران گفت: «الویت اکنون توقف فوری خشونت و کاهش تنش و همچنین آزادی همه گروگان‌ها است.» آقای بورل روز یکشنبه گفت که با الی کوهن وزیر امور خارجه اسرائیل و محمد اشتیه نخست وزیر حکومت ملی فلسطینی صحبت کرده است.

احزاب راست اروپایی و تاکید بر حفظ تمرکز بر اوکراین و مساله مهاجران

برخی تحلیل‌گران معتقدند که این درگیری طرفین ذی‌نفعی به غیر از دارد که به طور ویژه شامل ایران و روسیه می‌شود. موسسه مطالعات جنگ (ISW) در ارزیابی روزانه خود گزارش داد که کرملین احتمالا از حمله حماس به اسرائیل برای منحرف کردن حمایت‌ها و توجه‌های غرب از اوکراین استفاده می‌کند.

آندری دودا، رئیس جمهوری لهستان اظهار کرد که «این [جنگ اسرائیل] قطعا به نفع روسیه و تجاوز روسیه به اوکراین است. چرا که توجه جهان را منحرف می‌کند.» آندری دودا، رئیس جمهوری لهستان به همتایان خود در اتحادیه اروپا هشدار داد که جنگ روسیه علیه اوکراین همچنان بزرگترین تهدید پیش‌روی آن‌ها است.

در حالی که لهستان به انتخابات پارلمانی روز ۱۵ اکتبر نزدیک می‌شود،‌ آقای دودا مواضع تند حزبش علیه مهاجران را تکرار کرد. او در تلویزیون گفت: «ما احتمالا موج دیگری از مهاجران را از خاورمیانه خواهیم داشت که اروپا را تحت تاثیر قرار خواهد داد.»

وی افزود: «امنیت ما، البته حفاظت از مرزهای لهستان، همچنین مرزهای اتحادیه اروپا و منطقه [سفر بدون گذرنامه] شنگن اهمیت بیشتری پیدا می‌کند».

آیا امیدهای اروپا برای طرح جدید صلح به نتیجه خواهد رسید؟

اتحادیه اروپا تا همین چند هفته پیش امیدوار بود که ابتکار جدید خود در رابطه با صلح در خاورمیانه را با هدف از سرگیری مذاکرات بین اسرائیل و فلسطین پیش گیرد.

برای رونمایی از این ابتکار جدید به نام «تلاش برای روز صلح» که هدف آن احیای روند صلح طولانی مدت بین اسرائیل و فلسطین است، تقریباً ۵۰ وزیر امور خارجه از اروپا و خاورمیانه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ماه سپتامبر ملاقات کردند.

این ابتکار به دنبال تهیه یک «بسته حمایت از صلح» است که در صورت به سرانجام رسیدن، قرار است منفعت‌های صلح را برای فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها به ارمعان بیاورد.

جوزپ بورل به خبرنگاران گفت: «ما از اول میدانستیم که گام برداشتن به جلو، بدون رسیدن به صلح پایدار ممکن نیست». آقای بورل در ادامه افزود: «اتحادیه اروپا اهمیت تلاش برای صلح پایدار و ادامه‌دار از طریق تلاش‌های تقویت‌شده در روند صلح خاورمیانه را یادآوری می‌کند.»

وی گفت: «دقیقا به همین دلیل است که همراه با اتحادیه کشورهای عربی، عربستان سعودی، مصر و اردن، ابتکار مشترکی را برای کمک به احیای راه حل دو دولتی آغاز کردیم.»

بورل افزود: «موضع اتحادیه اروپا این است که مسیر پیش رو در راه حل دو کشور نهفته است.»

گفتگوهای اروپایی با کشورهای عربی

اگرچه واکنش‌های اولیه همسایگان عرب اسرائیل نشان از حمایت کلی از فلسطینی‌ها دارد، اما در صورت تشدید تنش‌ها و از مسیر خارج شدن تلاش‌های اخیر برای عادی‌سازی روابط بین کشورهای منطقه با اسرائیل، محتاط به نظر می‌رسند.

وزارت امور خارجه اردن در بیانیه‌ای اعلام کرد که ایمن صفدی، وزیر امور خارجه این کشور در تماس تلفنی با آقای بورل بر لزوم اقدام بین‌المللی برای توقف تشدید تنش در غزه و «ایجاد یک افق سیاسی واقعی برای پایان دادن به اشغالگری» تاکید کرد.

• ۵ نکته که باید درباره نوار غزه بدانیم

سعودی‌ها هرگز اسرائیل را به عنوان یک کشور به رسمیت نشناخته‌اند و همیشه به طور رسمی در کنار فلسطینی‌ها بوده‌اند. فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در مورد تنش اخیر بین اسرائیل و فلسطینی‌ها گفتگو کرد.

در این گفتگو شاهزاده فیصل بر تعهد پادشاهی عربستان به قوانین بشردوستانه بین‌المللی و لزوم احترام همه طرف‌های درگیر به این قوانین تاکید کرد. وی به طور خاص از اتحادیه اروپا خواست تا تلاش‌های خود را برای کاهش تنش و جلوگیری از اعمال خشونت‌آمیز بیشتر، دوچندان کند.

تحلیلگران در مورد اینکه حمله حماس خط بطلانی بر تلاش‌های ایالات متحده برای میانجی‌گری مذاکرات با هدف عادی‌سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل خواهد کشید یا نه اختلاف نظر دارند.

تا این جای کار، عربستان سعودی از هر دو طرف جنگ،حماس و اسرائیل، خواسته است تا خویشتنداری کنند.