کدام کشورها و نهادها حماس را سازمانی تروریستی می‌شناسند؟

حمله شبه‌نظامیان حماس بامداد شنبه ۷ اکتبر به خاک اسرائیل، کشتار گسترده غیرنظامیان این کشور و به اسارت بردن آنها، واکنش گسترده بین‌المللی را در پی داشت.

این حمله همچنین باعث شد که رهبران سیاسی در سراسر جهان بار دیگر بر ضرورت مبارزه با تروریسم و ضرورت هوشیاری برای پاسخگویی به هرگونه تهدید احتمالی در هر نقطه از جهان تاکید کنند.

برخی رهبران از جمله اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا نیز نه تنها حمله حماس به اسرائیل را محکوم کردند؛ بلکه آن را یک اقدام تروریستی «در نفرت‌انگیزترین شکل آن» توصیف کردند و در شبکه‌های اجتماعی نیز بسیاری از کاربران رفتار نیروهای این گروه را با نیروهای «داعش» در عراق و سوریه مقایسه کردند.

در ادامه به این موضوع می پردازیم که گروه حماس با چه هدف و منطقی تشکیل شده است، طی دوران فعالیت خود به دلیل ارتکاب چه اقداماتی در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار گرفته و تا کنون نیز چه کشورهایی در جهان، آن را به عنوان یک گروه تروریستی به رسمیت شناختند.

حماس چیست؟

حماس یک جنبش ستیزه‌جوی اسلام‌گرا و یکی از دو حزب سیاسی اصلی سرزمین فلسطین است. اگرچه این گروه امورات مربوط به بیش از دو میلیون فلسطینی را در نوار غزه (سرزمینی به وسعت حدود ۳۶۵ کیلومتر مربع) اداره می‌کند، اما عمدتا به دلیل مقاومت مسلحانه خود در برابر اسرائیل شناخته شده است.

حزب رقیب حماس یعنی «فتح» که بر سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) تسلط دارد و در کرانه باختری رود اردن حکومت دارد، مدتهاست که خشونت را کنار گذاشته است.

حماس، مخفف عبارت عربی «حركة المقاومة الإسلامية» یا همان «جنبش مقاومت اسلامی» است که در سال ۱۹۸۷ میلادی به عنوان یک سازمان سیاسی‌-نظامی و شاخه فلسطینی اخوان‌المسلمین تأسیس شد.

مؤسس آن نیز یک روحانی تندرو به نام شیخ احمد یاسین بود: یک پناهنده فلسطینی ساکن غزه که در جریان «انتفاضه» یا قیام اول فلسطینیان علیه اشغالگری اسرائیل، این سازمان را تشکیل داد و بر تاسیس شاخه نظامی آن نیز نظارت داشت که اولین حمله انتحاری خود را در سال ۱۹۹۳ میلادی انجام داد.

گروه حماس همواره از خشونت به عنوان ابزاری برای آزادسازی سرزمین‌های فلسطین حمایت کرده و همواره خواهان نابودی اسرائیل بوده است.

حماس بمب‌گذاری‌های انتحاری متعددی انجام داده و در طول سال‌ها نیز ده‌ها هزار موشک را از غزه به سمت اسرائیل شلیک کرده است.

 این گروه همچنین شبکه‌ای از تونل‌ها را میان غزه و مصر،عمدتا برای قاچاق اسلحه و تونل‌هایی را نیز به درون خاک اسرائیل با هدف حمله به این کشور ایجاد کرده است.

حماس با رهبرانی که «دور از درگیری» زندگی می‌کنند

شیخ احمد یاسین سرانجام در سال ۲۰۰۴ میلادی به دست نیروهای اسرائیلی کشته شد و پس از آن، رهبران این گروه و بسیاری دیگر از مقامات ارشد آن، در دیگر کشورها از جمله لبنان و ایران و سوریه، قطر و ترکیه زندگی می‌کنند. 

حماس در دوران فعالیت خود عمدتا از حمایت قطر و ترکیه و گروه حزب‌الله لبنان، همچنین از حمایت مالی و نظامی گسترده ایران برخوردار بوده است.

تسلط آن بر نوار غزه نیز بار دیگر حاصل نزاع و درگیری، البته این بار با رقیبانش در حزب «فتح» بوده است.

این سازمان اگرچه در ابتدای فعالیتش با تشکیلات خودگردان فلسطینی همکاری می‌کرد و حتی در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۰۶ میلادی این منطقه پیروز شد، اما در سال ۲۰۰۷ میلادی پس از یک جنگ کوتاه علیه نیروهای «فتح» و سازمان آزادیبخش فلسطین، قدرت را در نوار غزه به دست گرفت. بخش عمده این همکاری نیز تا زمان توقف آن، توأم با خشونت و نزاع بود.

به این ترتیب تشکیلات خودگردان فلسطین که تحت سلطه جنبش رقیب یعنی فتح است، به اداره مناطق نیمه‌خودمختار کرانه باختری رود اردن اکتفا کرد.

در پی تسلط حماس بر غزه، اسرائیل نیز اقدام به محاصره غزه کرد تا با محدود کردن رفت و آمد افراد و کالاها به آاین باریکه، مانع از توسعه فعالیت‌های نظامی و تسلیحاتی حماس شود؛ اقدامی که اقتصاد غزه را ویران کرد و باعث شد فلسطینی‌ها اسرائیل را به ارتکاب یک مجازات دسته‌جمعی متهم کنند.

گروه حماس مسئول بسیاری از بمب گذاری‌های انتحاری و سایر حملات مرگباری است که برای سال‌ها علیه نظامیان و غیرنظامیان اسرائیلی اجرا شده است و اسرائیل می‌گوید که این گروه در حال حاضر حدود ۳۰ هزار نیروی شبه‌نظامی و زرادخانه بزرگی از پهپاده و موشک‌هایی دارد که برد برخی از موشک‌ها به حدود ۲۵۰ کیلومتر نیز می‌رسد.

چه کشورهایی حماس را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داده‌اند؟

وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا حماس را در سال ۱۹۹۷ میلادی در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داد.

اتحادیه اروپا نیز از سال ۲۰۰۳ میلادی آن را یک سازمان تروریستی می‌داند و اگرچه در دسامبر ۲۰۱۴ میلادی دادگاه عمومی اتحادیه اروپا دستور حذف حماس را از این فهرست داد و استدلال کرد که چنین رده‌بندی در واقع یک اقدام «فنی» بوده، اما اتحادیه اروپا تصمیم گرفت که علیرغم تصمیم بحث برانگیز دادگاه، حماس را در فهرست گروههای تروریستی نگه دارد.

اتحادیه اروپا خواستار تجدید نظر در حکم دادگاه شد و این درخواست در ژوئیه ۲۰۱۷ میلادی توسط دیوان دادگستری اروپا تایید شد و به این ترتیب حماس همچنان در این فهرست باقی ماند.

مصر در فوریه ۲۰۱۵ میلادی و یک ماه پس از آنکه دادگاهی در این کشور شاخه نظامی حماس را تروریست خواند، تمام این گروه را بویژه به دلیل حمایتش از شورشیان در شمال سینا در فهرست گروههای تروریستی قرار داد و فعالیتش را در این کشور ممنوع کرد.

استرالیا، کانادا، اسرائیل و بریتانیا از دیگر کشورها هستند. ژاپن نیز حماس و حزب‌ا‌لله لبنان را در فهرست گروههای تروریستی قرار داده است.

سازمان کشورهای آمریکایی (OAS) متشکل از ۳۵ کشور از جمله آرژانتین، باهاما، بولیوی، برزیل، شیلی، کلمبیا، کاستاریکا، کوبا، جمهوری دومینیکن، اکوادور، السالوادور، گوآتمالا، هاتینی، جامائیکا، مکزیک، نیکاراگوئه، پاناما، پرو، اوروگونه و ونزوئلا نیز در سال ۲۰۲۱ میلادی حماس را سازمانی تروریستی خواندند.

در بیانیه‌ای که در ماه مه سال ۲۰۲۱ از سوی دبیرخانه این سازمان منتشر شده، آمده است: «حملات حماس علیه غیرنظامیان اسرائیلی بدون شک حملاتی با ماهیت تروریستی است. خشونت آنها و اهدافی که دنبال می‌کنند به وضوح این ویژگی را دارد... تهاجم تروریستی حماس نامحدود است؛ آنها همیشه به دنبال قربانیان غیرنظامی و به دنبال تشدید درگیری‌ها و اقدامات مسلحانه همچنین گسترش وحشت در میان مردم بی‌گناه، چه اسرائیلی و چه فلسطینی هستند.»

این سازمان در بیانیه خود می‌افزاید که «استفاده غیراخلاقی و ناشایست حماس از کودکان و زنان به عنوان سپر انسانی همچنین نظامی‌سازی مناطق مسکونی، مستحق بالاترین سطح محکومیت است» و در مقابل، اتکای اسرائیل به اصل دفاع مشروع برای مقابله با این حملات ضروری است.

گردان‌های عزالدین قسام، شاخه نظامی حماس

نیوزیلند، شاخه نظامی حماس یعنی گردان‌های عزالدین قسام را از سال ۲۰۱۰ میلادی در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داده است. پاراگونه نیز تصمیم مشابهی گرفته است.

پادشاهی اردن اگرچه حماس را گروهی تروریستی نخوانده، اما فعالیتش را در این کشور ممنوع کرده است که گفته می‌شود این تصمیم تا حدی به درخواست ایالات متحده، اسرائیل و تشکیلات خودگردان فلسطین گرفته شده است.

در عربستان، اگرچه حماس بطور مشخص در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار ندارد اما این کشور در سال ۲۰۱۴ میلادی فعالیت اخوان المسلمین را ممنوع و آن را یک سازمان تروریستی معرفی کرده است.