تنها راه تضمین حفظ میراث‌فرهنگی آموزش کودکان است

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، مراسم بزرگداشت «روز ملی کودک در ایران؛ کودک، میراث‌فرهنگی و هویت ملی» به همت پژوهشکده مردم‌شناسی با مشارکت موزه ملی ایران و گروه پژوهشی هنرهای سنتی در پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری برگزار شد.

مصطفی ده‌پهلوان رئیس پژوهشگاه با اشاره به دغدغه ۲۰ ساله‌اش در ارتباط با پاسداشت و صیانت از میراث‌فرهنگی و اینکه به این دلیل رشته باستان‌شناسی را انتخاب کرده تصریح‌کرد: امروز شرایط خوبی را در میراث‌فرهنگی کشورمان تجربه نمی‌کنیم، متأسفانه میراث فرهنگی ایران با تخریب و نابودی روبروست.

وی با اشاره به تجربه‌اش در ۱۲ سال مدیریت موزه‌های دانشگاه نظیر موزه مقدم و باغ موزه نگارستان گفت: در این مدت دریافتم که تنها راه تضمین حفظ و پاسداشت میراث‌فرهنگی کشور تربیت و آموزش کودکان و در واقع همان نسل آینده است در این صورت با آموزش‌های مفید خیلی از موضوعات در این حوزه نهادینه خواهد شد.

ده‌پهلوان با ذکر این نکته که نمی‌توانیم کنار هر محوطه باستانی یک نگهبان بگذاریم افزود: باید مردم اهمیت و ارزش میراث‌فرهنگی را بدرستی درک کنند و این امر باید از کودکی به افراد آموزش داده شود که متأسفانه این آموزش‌ها در رسانه ملی، آموزش و پرورش و میراث‌فرهنگی ما نقش جدی ندارند.

رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری اظهار کرد: تلاش‌های زیادی به صورت انفرادی و غیر سازمان یافته انجام شد تا بتوانیم میراث‌فرهنگی را به مدارس و کتاب‌ها وارد کنیم و معلمانی داشته باشیم که با حوزه کودک و میراث‌فرهنگی آشنا باشند، با همکارانمان در آموزش و پرورش نیز گفتگوهای زیادی داشتیم ولی آنها معتقدند که معلمان ما توان آموزش میراث‌فرهنگی به کودکان و بازدید هدفمند را ندارند.

وی با تشریح مفهوم بازدید هدفمند دانش‌آموزی، با یادی از توران میرهادی استاد برجسته ادبیات کودکان ایران و یکی از بنیان‌گذاران شورای کتاب کودک و همکاری‌های گسترده‌ای که در باغ موزه نگارستان به همراه ۴۰ کارشناس کودک در این حوزه انجام گرفته گفت: متأسفانه این اقدامات مانند خیلی از فعالیت‌های دیگر که با رفت و آمد مدیران متوقف می‌شود تداوم نیافت.

رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در ادامه به مباحثی همچون راه‌اندازی مؤسسه خصوصی در حوزه کودک، نقش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در حوزه میراث‌فرهنگی، تألیف کتاب، تولید فیلم، کلیپ، انیمیشن و… ابراز امیدواری کرد پژوهشگاه با کمک فعالان حوزه کودک بتواند نقش‌ش را در این حوزه ایفا کند و بستری فراهم شود تا در کشور مقوله کودک بیشتر مورد اهمیت قرار گیرد.

در ادامه قاسم زائری رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در این نشست گفت: مسئله انسجام اجتماعی و فرهنگی در نسبت با یکدیگر قرار می‌گیرند و اینکه نظم برقرار بماند بسته به این است که یک توافق فرهنگی ارزشی در جامعه وجود داشته باشد و میراث‌فرهنگی یک تکنولوژی گفتمانی برای توسعه و انسجام فرهنگی محسوب می‌شود که باید به آن نگاه ویژه داشت، حال اینکه چه سهمی می‌تواند در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری فرهنگی، باز تولید فرهنگی و حفظ انسجام فرهنگی داشته باشد بحثی است که باید به صورت تخصصی بررسی شود.

وی با بیان اینکه مهمترین راه‌ها برای حفظ انسجام فرهنگی و اجتماعی، کودکان و در واقع نسل آینده هستند و این انتقال فرهنگی و بین نسلی باید از طریق آنها صورت گیرد افزود: کودکان باید توسط مدرسه و در سطح بالاتر رسانه (صدا و سیما) آموزش ببینند اما واقع امر این است که میزان اثرگذاری این نهادها بسیار کم شده و در واقع نهادهای بیرون از حوزه خانواده تعیین کننده زیست جهان کودکی هستند و مشخصاً جهان کودکان بیشتر تحت تأثیر پویانمایی، بازی و اسباب بازی است.

زائری با اشاره به اینکه ما در حوزه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی در برخی حوزه‌ها کم کاری کرده‌ایم و در برخی اصلاً کاری نکردیم تصریح کرد: حوزه کودک یکی از آن‌هاست که کاری در آن انجام نگرفته و می‌طلبد که مراکز پژوهشی با توجه و تأکید بیشتری در این حوزه کار کنند زیرا که تولیدات پژوهشی تعیین کننده سیر برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های فرهنگی است.

وی با اشاره به اینکه در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات مدتی است که در حوزه کودک متمرکز شده ایم، برگزاری همایش زیست جهان کودکی، تأسیس مجله علمی پژوهشی و … را از جمله اقدامات این مرکز خواند و گفت: این مرکز بنا به وظیفه ذاتی‌اش که تولید داده در حوزه‌های مختلف اجتماعی است در این حوزه نیز تولید داده می‌کند.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات افزود: این پژوهشگاه آمادگی دارد که سواد میراثی ایرانیان را سنجش کند و دریابد که آشنایی ایرانیان با میراث‌فرهنگی، شخصیت‌های تاریخی، ابنیه تاریخی، میراث ملموس و ناملموس و … تا چه اندازه است و نحوه اطلاع‌یابی آنها با این مقوله از چه طریقی صورت می‌گیرد تا بر اساس آن بتوان برنامه‌ریزی کرد و اقدامات مؤثری انجام داد.

علیرضا حسن زاده رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی نیز در ادامه این نشست، کودکان را راویان حقیقت و طلایه‌داران صلح و دوستی خواند و گفت: یکی از وظایف مردم‌شناسان انعکاس صدای گروه‌های خاموش است و مطالعات مردم‌شناسی ما در پژوهشکده مردم‌شناسی این نکته را گوشزد می‌کند که باید در کشور به سیاست‌گذاری‌هایی بپردازیم که در برابر کودکانه شدن فقر بایستند.

وی در ادامه به مباحثی از قبیل مهاجرت، خشونت، کولبری، مدارس کپری، زباله‌گردی و … در حوزه کودک اشاره کرد و افزود: مطالبه جامعه پژوهشگاهی و دانشگاهی و مردم‌شناسان ایران حمایت از کودکان در جهت جلوگیری کودکانه شدن فقر در ایران است و یافته‌های پژوهشی ما نیز بر این امر دلالت دارد، کودکانه شدن فقر به میراثی شدن فقر منتهی خواهد شد.

حسن‌زاده به بحث میراث‌فرهنگی به مثابه یک میراث میان نسلی اشاره کرد و گفت: میراث‌فرهنگی اگر میان نسلی نباشد وجود نخواهد داشت بنابراین آن شکاف باید کاسته شود.

عضو هیأت علمی پژوهشکده مردم‌شناسی تصریح‌کرد: هویت کودک مبتنی بر تفاوت و نه… او یک نه… هستی شناختی و هویتی است، کودک در مرزی که تا بزرگسالی می‌رود سفری هویتی و معنوی می‌کند، حال این به درایت و کارشناسی جامعه باز می‌گردد که چه سیاست‌گذاری فرهنگی را پیش گیرد که طغیان‌های نمادین این دوره به شکل آرام تر ظاهر شود.

در ادامه این مراسم، با حضور مصطفی ده‌پهلوان رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و قاسم زائری رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات از نویسندگان، محققان، هنرمندان و فعالان در حوزه کودک و نوجوان از جمله؛ مرجان فولادوند (نویسنده رمان نوجوان)، عباس جهانگیریان (نویسنده رمان نوجوان)، علیرضا کرمانی، علی گلشن، مژده مصحفی توانا، زهرا علیزاده، فروغ مجلسی‌نیا، الهام نیک‌روش، درناز خادم‌حسینی، افسانه احسانی (حوزه عروسک‌های بومی)، مهدی طالعی نیا (مبدع پرده درویشی کودکانه، نقاشی قهوه خانه‌ای)، سعید سالکی (آموزش سفال به کودکان) و فریناز زیبانیا (آموزش قلم زنی به کودکان) با اهدای لوح سپاس تقدیر شد.