ادبیات الکترونیک می‌تواند مفهوم سواد ادبی را به چالش بکشد

ایسنا/خراسان رضوی دبیر رویداد «کُدبیات؛ درباره فرهنگ و ادبیات در عصر فناوری» گفت: ادبیات الکترونیک، سکوی نوظهور ادبیات در عصر فناوری است که می‌تواند مفهوم سواد ادبی را تحت الشعاع قرار دهد.

مرتضی عنابستانی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به تعاریف ادبیات الکترونیک، اظهار کرد: اصطلاح ادبیات الکترونیک قریب به نیم قرن است که در فضای دانشگاهی دنیا مطرح و از دهۀ ۱۹۹۰ بر گسترۀ تحقیقات این زمینه افزوده شده است. در این مدت تلاش‌های بسیاری برای تعیین حدود ادبیات الکترونیک شکل گرفته است. آنچه به‌عنوان نظر غالب عنوان می‌شود، این است که ادبیات الکترونیک آن نوع از ادبیاتی‌ست که بدون زمینه محاسباتی و رایانشی امکان ظهور و بروز ندارد.

وی با بیان اینکه تمایز عمده این نوع از ادبیات با شکل مکتوبش در این است، که ادبیات الکترونیک با حفظ کیفیات بومی دیجیتالی‌اش، قابل چاپ نیست، اضافه کرد: از ویژگی‌های این نوع ادبیات می‌توان به پویایی، جابه‌جایی در صفحه، تعاملی و اکتشافی بودن، خودزایندگی ماشینی و... اشاره کرد.

دبیر رویداد کدبیات بیان کرد: پژوهشگر ادبیات الکترونیک برای این که بتواند پاسخ قابل قبولی به چیستی و چگونگی این شکل نوظهور ادبی بدهد، باید بتواند به زبان‌های برنامه‌نویسی نیز بیندیشد. الزام اندیشیدن پژوهشگر ادبیات الکترونیک به زبان‌های برنامه‌نویسی، باعث می‌شود تا بازتعریف مفاهیم و اصطلاحات شکل‌گرفته پیرامون ادبیات نیز اجتناب‌ناپذیر شود.

عنابستانی با اشاره به اینکه معمولاً  pdf و e-bookها در زمرۀ ادبیات الکترونیک به حساب نمی‌آیند، خاطرنشان کرد: این‌ها همان ادبیات مکتوبی هستند که از دستگاه‌های دیجیتال برای انتشار و نمایش خود استفاده می‌کنند. به ‌طور مثال، در زبان پارسی آن نوع از برنامه‌های تلفن همراه که با برچسب داستان تعاملی در بازار عرضه می‌شوند، نمونه‌هایی از ادبیات الکترونیک هستند.

وی در پاسخ به اینکه انگیزه و هدف شکل‌گیری این رویداد به چه صورت بوده است، گفت: رویداد کدبیات نخستین رویداد مرتبط با ادبیات الکترونیک در زبان پارسی است. ایده برگزاری رویداد را هسته گروه کدبیات که گروهی با هدف توسعه و آموزش ادبیات الکترونیک فارسی است، به سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی ارائه داد و طی یک همکاری و هم‌افزایی، جهاددانشگاهی با توجه به رسالت‌های فرهنگی‌ که برای خود تعریف کرده است، مسئولیت اجرا و برگزاری این طرح را به‌عهده گرفت. در این مدت برای اجرای شایسته این رویداد، افراد زیادی در سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی تلاش بی‌وقفه‌ای داشته‌اند.

دبیر رویداد کدبیات با بیان اینکه ما در این رویداد دو هدف اصلی را دنبال می‌کنیم، افزود: از اهداف اصلی‌مان این است که بتوانیم جامعه پارسی‌زبان و دانشگاهی، به ‌خصوص دانشجویان رشته‌های ادبیات، زبان‌شناسی، هنر و مهندسی نرم‌افزار را بیشتر با این زمینه آشنا کنیم. در قدم بعد می‌خواهیم آن نوع از آثاری که در فضای نرم‌افزاری ایران مرتبط با ادبیات الکترونیک شکل گرفته یا در حال توسعه است را معرفی کنیم.

عنابستانی با بیان اینکه این روزها پرسش از کارایی و سودمندی ادبیات و کنش ادبی، زیاد شنیده می‌شود، عنوان کرد: به‌ نظرم به جای تمرکز بر این پرسش، باید تلاش کنیم نسبت تخصص و دانش ادبی را با دنیای فناورانه کنونی مشخص کنیم. رویداد کدبیات نیز تلاشی در همین راستاست.

وی ادامه داد: در رویداد کدبیات علاوه ‌بر سخنرانی مهمانان برجسته ایرانی و خارجی، نمایشگاه تعاملی آثار ادبی الکترونیک را خواهیم داشت. هم چنین نمایشگاه عکسی از ۱۰ اثر ادبی منتخب ارائه خواهیم کرد. نمایشگاه کتاب‌های مرتبط با ادبیات الکترونیک و علوم انسانی دیجیتال نیز از دیگر برنامه‌های ما در روز رویداد است.

دبیر رویداد کدبیات اضافه کرد: این رویداد، در روز پنجشنبه ۲۷ مهر ۱۴۰۲، از ساعت ۱۶:۳۰ تا ۲۰ در محل فرهنگسرای جهاد دانشگاهی برگزار خواهد شد. قطعاً کدبیات منحصر به دانشجویان یک رشته خاص نیست و هرکسی که به حوزه ادبیات و فناوری علاقه‌مند است می‌تواند در این رویداد شرکت کند.

عنابستانی با اشاره به محورهای رویداد، بیان کرد: علوم انسانی دیجیتال، ادبیات الکترونیک، ادبیات الکترونیک در زبان فارسی، تاریخ ادبی دیجیتال، سازمان ادبیات الکترونیک، مطالعات انتقادی کد، نرم‌افزارهای مرتبط با علوم انسانی دیجیتال و ادبیات الکترونیک، هوش مصنوعی و ملاحظات فرهنگی، پردازش طبیعی گفتار و ملاحظات فرهنگی و علم رایانه و ملاحظات فرهنگی سرفصل‌های این رویدادند.

وی با بیان اینکه در نمایشگاه رویداد از نخستین اثر ادبی الکترونیک فارسی بر پایه واقعیت مجازی و هوش مصنوعی رونمایی خواهد شد، اظهار کرد: این اثر با همکاری گروه کدبیات و شرکت Vrex۳۶۰ تولید شده و در نمایشگاه، دموی این اثر به نمایش گذاشته خواهد شد. موضوع این اثر ادبی الکترونیک، هفت‌خوان رستم است. در این اثر دوبعدی با استفاده از هوش مصنوعی، تمثال حکیم فردوسی زنده‌نمایی شده و خود، روایت یکی از هفت‌خوان را به عهده می‌گیرد. تجربه شاهنامه در این اثر ادبی الکترونیک تلفیقی از خواندن، شنیدن، دیدن و انتخاب زاویه دید است. 

دبیر رویداد کدبیات با بیان اینکه سخنرانان برجسته‌ای در این رویداد حضور خواهند داشت، گفت: تنها هماهنگی‌های اجرایی این رویداد، حدود چهارماه زمان برده است. اگر مدت زمان شکل‌گیری ایده و طرح را هم درنظر بگیریم، این بازه زمانی به دو سال می‌رسد. در این مدت یک گروه بیست‌ نفره دانشجویی در حال برداشتن گام‌های دشواری بوده‌اند. برگزاری نمایشگاه‌های مختلف در این رویداد و وجود سخنرانان بین‌المللی و ایرانی که هرکدام در حوزه تخصصی خود شاخص هستند، نشان از عزم ما برای برگزاری یک رویداد قابل ‌قبول و در شأن علاقه‌مندان ادبیات در مشهد است.

انتهای پیام