مرور رسانه‌های روسی؛ نگاه کرملین به جنگ حماس و اسرائیل و بهره‌ای که روسیه از این جنگ می‌برد

واکنش‌ها به بحران جدید خاورمیانه سرتیتر رسانه‌های بین‌المللی‌ است، اما گزارش‌هایی که در رسانه‌های روسی منتشر شده مشخصاً مخاطب داخلی را مدنظر دارد و سوگیری اغلب آن‌ها در جهت اهداف تبلیغاتی کرملین به‌خصوص در ارتباط با جنگ اوکراین است.

نگاه رسانه‌های روس به درگیری‌های اسرائیل و حماس

در پوشش حملات حماس به اسرائیل و حملات اسرائیل به غزه و مواضع حزب‌الله در لبنان، رسانه‌های نزدیک به کرملین همزمان سه موضوع را برجسته می‌کنند:

• حملهٔ حماس به اسرائیل اشتباه سیاست‌های آمریکاست؛
• در جهان امروز جنگ یک امر عادی است؛
• تشدید تنش‌ها در خاورمیانه باعث کاهش توجه به تحولات اوکراین و حمایت‌های بین‌المللی از این کشور می‌شود و سرانجام به سود روسیه است.

گزارش شده که کرملین از نمایندگان پارلمان روسیه خواسته «با احتیاط» به بحران اسرائیل-فلسطین واکنش دهند و «بیانگر اظهارات ولادیمیر پوتین باشند که آمریکا را دلیل این بحران اعلام کرده».

همزمان «توصیه شده» شهروندان روس که پس از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین و تشدید سرکوب داخل روسیه به اسرائیل گریخته‌اند، مورد تمسخر قرار گیرند. در این میان سخنگوی دوما هشدار داد مخالفان دولت روسیه و منتقدان جنگ علیه اوکراین اگر برای بازگشت به روسیه تصمیم بگیرند، روانهٔ ماگادان خواهند شد. شهر ماگادان در سواحل اقیانوس آرام در سیبری از دورهٔ تزار و در کل تاریخ اتحاد سابق شوروی محل تبعید و اردوگاه‌های کار اجباری بوده است.

ولادیمیر پوتین صراحتاً طرف فلسطین را گرفته است. تهران اعلام کرد وزیر خارجهٔ روسیه طی تماس با همتای ایرانی‌اش حملات اسرائیل به غزه را محکوم کرد. تحلیلگران روس معتقدند کرملین به سیاست مشابه اتحاد شوروی بازمی‌گردد که اسرائیل را دست‌پروردهٔ غرب می‌دانست و به‌دلیل مشکلاتی که خود با غرب داشت، حامی نهضت‌هایی بود که بسیاری در جهان آن‌ها را تروریستی می‌دانند. عکس آرشیوی از سفر ولادیمیر پوتین به اورشلیم در سال ۲۰۲۰

مجموعهٔ کانال‌های تلگرامی طرفدار جنگ روسیه علیه اوکراین موضع به‌شدت ضداسرائیلی گرفته‌اند؛ بسیاری از پست‌های خبرنگاران جنگ مورد حمایت کرملین به اشتباهات اطلاعاتی و نظامی اسرائیل اختصاص یافته است.

همزمان ارتش اینترنتی کرملین از تشدید تنش‌ها در خاورمیانه برای اهداف تبلیغاتی استفاده می‌کند. یکی از موضوعات مورد توجه ویژهٔ ترول‌های اینترنتی مرتبط با حکومت روسیه ادعای ارسال سلاح به حماس از سوی اوکراین و یا انتقال غیرمجاز تسلیحات غربی از اوکراین برای «تروریست‌های خاورمیانه» است.

همزمان گروه دیگری این پیام را ترویج می‌کند که سیاست اوکراین و اسرائیل یکسان است، «اسرائیل فلسطینی‌های بی‌گناه را می‌کشد و اوکراین روس‌زبانان و طرفداران روسیه را و بی‌دلیل نیست که هر دو از سوی آمریکا مورد حمایت‌اند».

گفته می‌شود پس از حملهٔ حماس به اسرائیل و طی دو روز در بیش از چهار هزار پست در شبکه‌های اجتماعی عمدتاً در وکونتاکته (که بیشترین کاربرانش در روسیه هستند) از نام اوکراین در کنار اسرائیل و فلسطین استفاده شده است. از دید تحلیلگران، یکی از اهداف پروپاگاندای روسیه سردرگم کردن مخاطبان‌شان است تا در شلوغی اخبار تنها یک پیام را دریابند: اوکراین طرف پلیدی را گرفته است.

مسکو پنهان نمی‌کند که می‌تواند در جنگ اسرائیل و حماس ذی‌نفع باشد: به دلیل رشد بهای نفت، کاهش احتمالی ارسال سلاح به اوکراین و «حداقل» به آن دلیل که توجه غرب از اوکراین را منحرف می‌کند.

سفیر اسرائیل در روسیه طی مصاحبه‌ای ابراز اطمینان کرد بحران جدید باعث نخواهد شد متحدان غربی، اوکراین را تنها بگذارند. از این رو، به‌گفتهٔ وی، ذی‌نفع بودن روسیه «تئوری توطئه» است. او گمانه‌زنی دربارهٔ نقش روسیه در تحریک یا تدارک حملات حماس را «چرند محض» خواند و همزمان افزود حماس «بازیچهٔ دست ایران است که کوشیده از روند بهبود روابط اسرائیل با کشورهای عرب ممانعت کند». او در عین حال ابراز اطمینان کرد «ایران از طریق نیروهای نیابتی‌اش با اسرائیل می‌جنگد و در پی مداخلهٔ مستقیم نیست».

اخبار جعلی به‌ویژه در ارتباط با «ارسال سلاح از اوکراین برای حماس» یا «انتقال غیرمجاز تسلیحات ناتو از اوکراین به سراسر جهان از جمله برای گروه‌های تروریستی» در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده. مقامات رسمی روسیه به این خبرها استناد می‌کنند و با بازگویی آن‌ها که به‌صورت نقل‌قول در رسانه‌ها بازنشر می‌شود، فضای رسانه‌ای را مخدوش می‌کنند. افشای یکی از اخبار دروغین:

مشکلات روسیه در سوریه

درگیری‌های اخیر بین اسرائیل و حماس همراه با گمانه‌زنی دربارهٔ نقش روسیه و ایران در این بحران، مجدداً توجه تحلیلگران را به انگیزه‌های حضور کرملین در خاورمیانه جلب کرده است.

رسانه‌های طرفدار کرملین از «نقش کلیدی» روسیه در مبارزه با تروریسم، پایان انزوای رژیم بشار اسد و بازسازی سوریه خبر می‌دهند. همزمان عده‌ای اذعان می‌کنند «تصمیم ولادیمیر پوتین برای مداخله در سوریه برای پیشبرد منافع ژئوپلیتیک روسیه بوده و به کرملین اجازه داده در کل منطقهٔ خاورمیانه اعمال نفوذ کند.»

در گزارشی دیگر آمده که روسیه با مشکلات مضاعف روبه‌روست و عملاً ناچار شده با تحرکات ایران در سوریه همسو شود: «چند سال است که روسیه و ایران به دنبال فشار آوردن بر آمریکا برای خروج از سوریه و نهایتاً از کل خاورمیانه بوده‌اند. اما تضعیف موقعیت روسیه در پی جنگ علیه اوکراین و همگرایی بی‌سابقه مسکو و تهران باعث شده آمریکا برای توجیه حضور خود در منطقه استدلال‌های غیرقابل انکار به دست آورد و موقعیت خود را در خاورمیانه تقویت کند.»

همچنین نیروهای واگنر در سوریه که حاضر نشده‌اند با نظامیان روس همکاری کنند، باعث دردسر کرملین شده‌اند. در این میان، نیروهای ایرانی به دنبال آن‌اند تا جای شبه‌نظامیان واگنر به‌ویژه در حوزه‌های پرسود مانند کنترل بر میادین نفتی سوریه را پر کنند.

ناظران می‌گویند در روز حملهٔ حماس به اسرائیل، شمار شهروندان روس که جویای اخبار در این زمینه شدند ۱۶ برابر بیشتر از کسانی‌ بود که اخبار مرتبط با رویدادهای جنگ روسیه در اوکراین می‌خواندند اما سپس این توجه فروکش کرده است.

شعار کرملین برای انتخابات جدید ریاست‌جمهوری روسیه

سخنگوی کرملین ادعا کرد انتخابات آتی ریاست‌جمهوری روسیه مطابق اصول دموکراسی برگزار خواهد شد و همزمان گفت «به دلیل انسجام بی‌سابقهٔ ملی» هیچ‌کس نمی‌تواند رقیب ولادیمیر پوتین باشد. انتخابات ریاست‌جمهوری روسیه برای بهار آینده برنامه‌ریزی شده؛ تاریخ دقیق آن تا پایان سال جاری میلادی اعلام خواهد شد.

روزنامهٔ کامرسانت به نقل از منابع خود گزارش داد کمپین غیررسمی تبلیغاتی از ماه آینده با افتتاح نمایشگاه بین‌المللی «روسیه» آغاز می‌شود.

هرچند روشن نیست آیا ولادیمیر پوتین در همین مراسم نامزدی خود را اعلام ‌کند یا نه، «چارچوب ایدئولوژیک کمپین وی مشخص شده: روسیه دارای تمدن ویژه است، سنت و ارزش‌های اخلاقی در اولویت است، هم‌اکنون از هر سو توسط دشمنان هدف حمله قرار می‌گیرد اما این تحرکات به دلیل انسجام جامعهٔ روسیه بی‌نتیجه است».

نمایشگاه «روسیه» برنامهٔ کلیدی تبلیغات ولادیمیر پوتین است و قرار است «نشانگر تجربیات مثبت استان‌های روسیه و مهم‌ترین دستاوردهای اقتصادی کشور» باشد؛ یک مقام دولت صراحتاً گفت هدف از برگزاری این نمایشگاه «به نمایش گذاشتن دستاوردهای خود ولادیمیر پوتین است». به جنگ روسیه «اشارهٔ گذرا» خواهد شد و به رسانه‌های توصیه شده «بیش از نیاز» این موضوع را پوشش ندهند.

در سال جاری برای تأمین مالی رسانه‌های مرتبط با کرملین هزینه‌های بی‌سابقه اختصاص یافته است. هزینهٔ پروپاگاندا نسبت به سال پیش از جنگ ۲۰ درصد افزایش یافته. راشاتودی، رسانهٔ برون‌مرزی کرملین، و شبکهٔ تلویزیونی زوزدا متعلق به وزارت دفاع روسیه بیش از دیگران از سخاوت دولت بهره‌مند خواهند شد.