این چشمه نزدیک تهران یادآور تمدن ۸ هزار ساله است/ عکس

وقتی چشمه‌ای دل کوه را شکافت و دشت ری را حاصلخیز کرد، همه چیز برای شکل‌گیری تمدن کهن ری باستان مهیا شد. ۸ هزار سال پیش، اقوام آریایی در مسیر خود در حالی که به دنبال آب و آبادانی برای تشکیل سکونتگاه می‌گشتند، وقتی به چشمه علی رسیدند نخستین سکونتگاه‌ها را در تپه‌های حوالی این چشمه جوشان بنا کردند و تمدن چشمه علی از همین دوره تاریخی آغاز شد.

چشمه علی پیش از اسلام «چشمه سورن» نام داشت که اشاره به خاندانی به همین نام در دوران ساسانیان دارد. گفته می‌شود خاندان سورن، مسئولیت تاج گذاری خانواده ساسانیان را برعهده داشتند. از همینجا بود که نخستین سکونتگاه‌های ری و تهران امروز شکل گرفت؛ جایی که در کاوش‌های بین سال‌های ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۵ ظروف سفالین متعلق به بیش از ۶ هزار سال پیش کشف شد. مسئولیت کاوش‌های باستان‌شناسی تپه چشمه‌ علی بر عهده «اریک اشمیت» بود. او در ششصد متر مربع از محدوده چشمه علی آثاری از سه دوره اسلامی، اشکانی و ماقبل تاریخ را پیدا کرد.


از دیگر یافته‌های باستانی چشمه علی، آثار تمدنی متعلق به دوره پارت‌ها، آغاز مسیحیت، ساسانیان و آغاز اسلام است که نشان از قدمت این تمدن کهن به عنوان هسته اولیه ری باستان دارد. در دوران باستان، دور تا دور ری با دیواری محصور شده بود که البته در زمان حمله اعراب تخریب شد. عباسیان اما این دیوار را که برای حفاظت از شهر بنا شده بود از نو ساختند. امروز بخش کوچکی از آن دیوار با همان شکل و شمایل اولیه بازسازی شده و بر فراز چشمه دیده می‌شود.