برای هنرمندی که در سینما به موسیقی احترام گذاشت

خبرگزاری مهر - گروه هنر- علیرضا سعیدی؛ خبر شوکه کننده کشته شدن داریوش مهرجویی کارگردان مؤلف سینمای ایران که گفتمان هنری اش بدون تردید او را به عنوان یکی از مهم‌ترین و جریان سازترین کارگردانان سینمای ایران معرفی کرده، آن قدر مهم است که به راحتی نمی‌توان از این اتفاق ملتهب و شوک آور عبور کرد. مسیری دراماتیک و بی نهایت تلخ که تا چند روز فضای فرهنگ و هنر کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد و تا مشخص شدن حداقل بخشی از ابهامات موجود در نحوه مرگ این کارگردان نام آور سینمای ایران فراموش نخواهد شد.

مسیری که از بامداد یکشنبه بیست و سوم مهر ماه ۱۴۰۲ به سرعت در فضای مجازی و رسانه‌های رسمی منتشر شد، تا مردم ایران صبح غافلگیرکننده ای را با مرگ فجیع یکی از مهم‌ترین کارگردانان سینمای ایران و همسرش آغاز کنند. اتفاقی تراژیک که به دلیل جایگاه بسیار مهم داریوش مهرجویی در عرصه فرهنگ و هنر و خدمات فراموش نشدنی او به سینمای دغدغه مند و متفکر، دربرگیرنده ابعاد وسیعی است و موجب شکل‌گیری گفتگوها، نوشتارها، واگویه‌ها و اما و اگرهای مختلفی شده است به شکلی که هریک از آدم‌ها در مواجهه با این خبر شوکه کننده، نظرات و دیدگاه‌های مختلفی دارند چرا که نام و آثار داریوش مهرجویی به اندازه‌ای بزرگ است که نتوان به راحتی از او عبور کرد.

سینماگری دغدغه مند که اگرچه کارنامه فعالیت‌هایش بعد از فیلم سینمایی «مهمان مامان» در مسیر دیگری قرار گرفت و شکل تازه ای از داریوش مهرجویی را به مخاطبانش نمایش داد اما بدون هیچ تردیدی نمی‌توان از خدمات قابل توجه این هنرمند فرهیخته و صاحب ایده سینمای ایران عبور کرد. مطمئناً بعد از این مرگ حیرت انگیز و شوکه کننده جستارها و نوشتارهای زیادی در حوزه فعالیت‌های سینمایی مهرجویی توسط کارشناسان و منتقدان عرصه سینما منتشر خواهد شد تا مخاطبان متوجه عمق تراژدی که از شب گذشته در سینمای ایران اتفاق افتاده، باشند.

اما در این نوشتار رسانه‌ای تلاش شده تا از زاویه‌ای غیر از دریچه سینما به آثار و دغدغه‌های مهرجویی نیم نگاهی شود و آن هم توجه این فیلسوف سینمای ایران به موسیقی بود. آن چنان که مانند مرحوم مهرجویی کمتر کارگردانی را می‌توان یافت که فارغ از آنچه در حوزه آهنگسازی سینمای ایران مطرح می‌شود، دغدغه‌مند حوزه موسیقی باشد. بسیاری از کاراکترهای آثار مهرجویی و حتی محوریت اصلی داستان برخی از آثار سینمایی اش مرتبط با موسیقی بودند که نشان می‌دهد داریوش مهرجویی فارغ از نقاط ضعف و قوت فیلم‌هایش چقدر به ماجرای موسیقی و حاشیه‌هایش اهمیت می‌داد و تلاش می‌کرد تا این اهمیت و دغدغه مندی را در قالب آثار سینمایی اش نشان دهد، کما اینکه آخرین ساخته این کارگردان فقید سینما متمرکز بر یک ماجرای موسیقایی بود.

آنچه می‌خوانید نگاهی اجمالی به برخی از آثار سینمایی داریوش مهرجویی در وجوه موسیقایی است. آثاری که بدون تردید دربرگیرنده بهترین فیلم‌های مهرجویی نیستند اما هرچه هستند در زمان اکران و ارائه اش با حاشیه‌ها و واکنش‌های متفاوتی روبرو شدند و حوزه موسیقی را نیز تحت تاثیر قرار دادند. این آثار در زمان اکران فضایی را فراهم ساختند که در آن سینمای ایران تجربه ارائه آثاری دراماتیک در حوزه موسیقی را پیش روی مخاطبان قرار دهد. تجربه‌ای که فقط تعداد اندکی از سینماگران به آن توجه داشتند که یکی از مهم‌ترین هایشان داریوش مهرجویی بود.

این کارگردان از جمله هنرمندان فعال عرصه سینما بود که از همان ابتدا علاقه مندی هایش به موسیقی را نشان داد. شدت این علاقه مندی هم به حدی بود که آقای کارگردان در دوران هفت سالگی اش به سنتورنوازی علاقه مند شد و بعد به هنرستان موسیقی رفت تا در آنجا با آموزه‌های بیشتری از موسیقی کلاسیک هم آشنا شود. او انگار می‌دانست سال‌ها بعد قرار است در چند فیلم بالاخره این علاقه مندی های موسیقایی را به تماشاگرانش نشان دهد و نمایش دهد که چه قدر به موسیقی اهمیت می‌دهد. پس به تمرین‌هایش در کنار سینما ادامه داد تا اینکه بتواند به واسطه نتایج به عمل آمده از تمرین‌ها و اتود زدن‌ها، از آنها در آثار سینمایی اش بهره مند شود.

مهرجویی اولین بار برای موسیقی تیتراژ و متن یکی از شاهکارهایش به نام «گاو» از رفاقتش با هرمز فرهت (آهنگساز پیشگام موسیقی ایران) بهره مند شد و نوعی از موسیقی را پیش روی مخاطبان قرار داد که تراز و مسیر محتوایی جریان اصلی فیلم قرار گرفت. موسیقی که با نوازندگی فلوت عباس خوشداد، نوازندگی سه تار نصرت الله ابراهیمی و نوازندگی تمبک حسین مقدم حال و هوای متفاوتی را به این فیلم منتقل کرد و جالب‌تر اینکه آقای کارگردان خود نوازندگی سنتور این قطعه را نیز به عهده داشت.

برای شنیدن موسیقی تیتراژ فیلم سینمایی «گاو» اینجا را کلیک کنید.

«آقای هالو - ۱۳۴۹» به آهنگسازی هرمز فرهت، «پستچی- ۱۳۵۱» به آهنگسازی هرمز فرهت، «دایره مینا - ۱۳۵۳» به آهنگسازی هرمز فرهت، «مدرسه ای که می‌رفتیم - ۱۳۵۹»، «اجاره نشین ها - ۱۳۶۵» به آهنگسازی ناصر چشم آذر، «شیرک - ۱۳۶۶» به آهنگسازی ناصر چشم آذر، «هامون - ۱۳۶۸» به آهنگسازی ناصر چشم آذر، «بانو - ۱۳۷۰» به آهنگسازی ناصر چشم آذر، «سارا - ۱۳۷۱» به آهنگسازی فلیپ گلاس، «پری - ۱۳۷۳» به آهنگسازی کیوان جهانشاهی، «لیلا - ۱۳۷۵» به آهنگسازی فریدون شهبازیان و کیوان جهانشاهی، «دختردایی گمشده - ۱۳۷۷» به آهنگسازی ناصر چشم آذر براساس تم های ساخته انوشیروان روحانی، «درخت گلابی- ۱۳۷۶» به آهنگساز فیلیپ گلاس، «میکس - ۱۳۷۸» به آهنگساز ناصر چشم آذر، «بمانی - ۱۳۸۰» به آهنگسازی محمدرضا درویشی، «مهمان مامان - ۱۳۸۲»، «سنتوری - ۱۳۸۵» به آهنگسازی اردوان کامکار، «طهران تهران - ۱۳۸۸» به آهنگسازی کارن همایون فر، «آسمانبسیاری از شخصیت‌ها و محوریت اصلی داستان اثر سینمایی خلق شده از سوی مهرجویی، متولد موسیقی بودند و نشان دادند که داریوش مهرجویی فارغ از نقاط ضعف و قوت فیلم‌هایش چقدر به ماجرای موسیقی و حاشیه‌هایش اهمیت می‌داد و تلاش می‌کرد تا این اهمیت و دغدغه مندی را در قالب آثار سینمایی اش نشان دهد... محبوب - ۱۳۸۸» به آهنگسازی حسین علیزاده، «نارنجی پوش - ۱۳۹۰» و «لامینور - ۱۳۹۸» به آهنگسازی کریستف رضاعی از جمله آثاری هستند که مرحوم مهرجویی از ابتدای آغاز فعالیت‌های خود در سینما پیش روی مخاطبان قرار داده است.

آثاری که اگر نگاهی به گروه آهنگسازان آن بیندازیم متوجه دغدغه مندی مهرجویی در حوزه موسیقی با اتکا به هنرمندان شناخته شده‌ای که با او در مقام آهنگساز همکار بودند، می‌شویم. دغدغه مندی هایی که حتی در برخی از فیلم‌ها نیز تبدیل به عنصر و تم اصلی فیلم‌های این کارگردان شد و از او هنرمندی به جامعه سینما معرفی کرد که موسیقی برایش بسیار مهم‌تر از این حرف‌ها بود.

«میکس»؛ ایده‌ای که چهره متفاوت آقای آهنگساز را نمایش داد

از جمله آثار سینمایی مهرجویی که به نوعی در ارتباط مستقیم با ماجرای موسیقی طراحی شد، فیلمی به نام «میکس» بود که حال و هوای متفاوتی از کارهای مهرجویی را پیش روی مخاطبان قرار داد. شرایطی که بازهم نشان از دغدغه مندی های داریوش مهرجویی در حوزه موسیقی داشت.

فیلم «میکس» روایت ساخت یک اثر سینمایی به کارگردانی شخصیتی به نام خسرو است. حالا چند روز بیشتر به شروع جشنواره نمانده و فیلمی که خسرو ساخته در مرحله صداگذاری دچار مشکل شده است. در عین حال فرسودگی دستگاه‌های فنی، قطع و وصل مدام برق، آماده نبودن موسیقی متن و خستگی عوامل فنی که به‌طور شبانه‌روزی مشغول به کار هستند باعث ایجاد فضایی پرتنش و عصبی‌کننده شده‌است.

از سوی دیگر الزام حضور فیلم در جشنواره که شرط لازم برای نمایش عمومی آن در سال آینده است، باعث شده تهیه کننده هم لحظه به لحظه فشار بیشتری برای آماده شدن فیلم به خسرو وارد کند، در حالی که هنوز مونتاژ فیلم کامل نشده و حتی چند صحنه‌ای را که در مراحل آخر فیلمبرداری کرده‌اند از لابراتوار به دستشان نرسیده‌است. خسرو تمام انرژی خود را به کار می‌گیرد و با خواهش و تمنا عوامل را تشویق به ادامه کار می‌کند. در حالی که امیدی به آماده شدن فیلم در زمان مقرر نیست.

خبر بدتر اینکه ناصرچشم آذر آهنگساز فیلم نیز دچار بحران روحی است و از آماده کردن موسیقی متن طفره می‌رود و وقتی خسرو با شگردهای مختلفی او را به استودیوی ضبط موسیقی می‌برد، خستگی نوازندگان مانع از اجرای موسیقی می‌شود و دست آخر چشم آذر یک تنه با سینتی سایزر موسیقی را اجرا می‌کند. شرایطی که به خودی آغازگر التهابات دیگری برای ادامه داستان فیلم است. اما ارائه چهره‌ای متفاوت از ناصرچشم آذر این بار در مقام بازیگر فضای جالب توجهی را برای کار فراهم ساخت که نشان از دغدغه مندی های داریوش مهرجویی در حوزه موسیقی بود.

خسرو شکیبایی، لیلا حاتمی، عزت الله انتظامی، علی مصفا، محمدرضا شریفی نیا، فردوس کاویانی، ناصر چشم آذر، گوهر خیراندیش، نگار فروزنده، بیتا فرهی بازیگران فیلم سینمایی «میکس» بودند.

«سنتوری»؛ یک سکوی پرتاب بسیار مهم برای محسن چاوشی

فیلم سینمایی «سنتوری» هم یکی از مهم‌ترین و متفاوت‌ترین آثار داریوش مهرجویی بود که به نوعی فصل تازه ای از فعالیت‌های سینمایی اش به حساب می‌آمد که این بار با موضوع موسیقی پیش روی مخاطبان قرار گرفت. شرایطی که از پس آن در افزایش چشم گیر شهرت محسن چاوشی به عنوان یک خواننده متفاوت و صاحب سبک، نقش بسیار کلیدی را ایفا کرد که اگرچه با حاشیه‌های بسیار فراوانی هم روبرو شد اما بدون تردید به واسطه هوشمندی‌های منحصر به فرد مهرجویی در محوریت قرار دادن کلیدواژه «موسیقی» و نسبت آن با شخصیت اصلی فیلم و همچنین موسیقی خلاقانه اردوان کامکار به عنوان یک نوازنده پیشرو حوزه سنتورنوازی تبدیل به سکوی پرتاب مهمی برای او شد.

فیلم سینمایی «سنتوری» که بعدها قرار شد، در قالب یک اثر سینمایی دیگر به همین نام ادامه پیدا کند، داستان پسر جوانی به نام علی که نوازنده حرفه‌ای و ماهر سنتور و خواننده محبوب نسل جوان است که ناگهان در اوج شهرت و موفقیت افسار زندگی را از دست می‌دهد و به بیراهه می‌رود. او می‌گوید همه بدبختی‌ها از وقتی شروع شد که عشق بزرگ زندگیم، هانیه مرا ترک کرد، اما هانیه زمانی می‌رود که علی مدت هاست در بند اعتیاد خانمان‌سوز خود گرفتار است.

این فیلم سینمایی داریوش مهرجویی را شاید بتوان موسیقایی ترین اثر وی نامگذاری کرد که هم در کلیت محتوای فیلم و هم در جریان اکران و انتشار تک آهنگ‌های موسیقایی اش به شدت با حاشیه‌های متفاوتی روبرو شد که به همین راحتی نمی‌توان از اما و اگرهایش عبور کرد. مسیری پرچالش که در زمان اکران و نمایش با واکنش‌های متفاوتی روبرو شد اما حداقل برای محسن چاوشی به عنوان یک خواننده مهم، آمد داشت و او را وارد فصل تازه ای از فعالیت‌های موسیقایی اش کرد.

بهرام رادان، گلشیفته فراهانی، مسعود رایگان، رویا تیموریان، مائده طهماسبی، نادرسلیمانی، مهیار پورحسابی، سیامک خواهانی، محمد سلوکی، حسن پورشیرازی، صدرالدین حجازی بازیگران فیلم سینمایی «سنتوری» بودند.

«لامینور»؛ خداحافظی آقای کارگردان با موسیقی و برای همیشه از سینما

شاید کمتر کسی فکر می‌کرد، فیلم سینمایی «لامینور» آخرین پرده از زندگی سینمایی یکی از معتبرترین و مهم‌ترین کارگردانان سینمای ایران باشد، که چهار سال بعد در بیست و سوم مهر ماه درتراژیک ترین شکل ممکن با زندگی خداحافظی کند.

«لامینور» آخرین ساخته داریوش مهرجویی درباره‌ موسیقی است که گویا وی پس از به سرانجام نرسیدن پروژه‌ «سنتوری ۲» به سراغ این پروژه رفت.

این فیلم داستان دختری علاقه‌مند به برگزاری کنسرت است. فیلم با روایت این دختر از زندگی‌اش آغاز می‌شود، او گذشته‌اش را تعریف می‌کند که پدر بازاری‌اش چقدر مخالف موسیقی و نواختن ساز بوده و نامزد تحمیلی‌اش چطور با علاقه و اهتمام او با موسیقی مخالفت می‌کند. این دختر عاشق این است که روزی جمع محدودی را دور هم جمع و کنسرتی شخصی برگزار کند و برای آنها ساز بزند. چالش بزرگ داستان «لامینور» از همین علاقه و جدیت این دختر به نواختن ساز و برگزار کردن کنسرت خصوصی آغاز می‌شود.

علی نصیریان، پردیس احمدیه، سیامک انصاری، بهناز جعفری، مهرداد صدیقیان، کاوه آفاق، بیتا فرهی، علی مصفا، امرالله صابری، رضا داودنژاد، دیبا زاهدی، سیامک ادیب، فریما فرجامی، مهرنوش ذواالفقاری، هومن بهزادی، مهدی مرتضایی و محمدجواد جعفرپور بازیگران این فیلم سینمایی بودند.

از دیگر نکات مهمی که درباره این اثر سینمایی داریوش مهرجویی می‌توان به آن اشاره کرد، حضور کاوه آفاق از خوانندگان مطرح موسیقی پاپ در این فیلم به عنوان بازیگر و خواننده بود. فضایی که در زمان اکران هم با حرف و حدیث‌های فراوانی روبرو شد اما هرچه بود بازهم معرف بخش جدیدی از وجوه موسیقایی مهرجویی بود که گویی موسیقی و سینما را زیادتر از همیشه در کنار هم می‌خواست.