«زاک» فیلمی در اصالت و ستایش خانواده  

ماهرخ عباسپور: علی خسروی، نویسنده، کارگردان و تهیه کننده این فیلم کوتاه از فهمیه مومنی و مهرداد بخشی به عنوان بازیگران اصلی استفاده کرده است که پیشتر در سریال «افرا» شناخته شده بودند. «زاک» محصول باشگاه رویاد در بخش رقابتی چهلمین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران پذیربه شده و به همین مناسبت با کارگردان آن گفت و گو کرده ایم.

خسروی درباره چگونگی شکل گیری زمینه ساخت فیلم کوتاه « زاک» گفت: تقریبا در سال هایی که فیلم می سازم ایده هایم را از فیلم های مستند استخراج کرده ام. ۲-۳ سال پیش بود که مستندی درباره اعتراض های کارگری دیدم. در آن مستند یکسری کارگر بودند که در مقابل دوربین درد و دل می کردند. بعد از دیدن آن مستند که بسیار زیاد تحت تاثیر قرار گرفتم؛ تصمیم گرفتم یک روایت، قصه یا مستند در همین زمینه بسازم. حدود یک سال که از دیدن آن مستند گذشت به این فکر کردم زندگی کارگری به نوبه خودش از لحاظ اقتصادی زندگی سختی است و فشارهای بسیار زیادی به این قشر از جامعه وارد می شود. حالا با توجه به این فشار و سختی هایی که یک کارگر باید تحمل کند همسر آن کارگر چگونه می تواند این فشار را تاب بیاورد و آن را کنترل کند؟

او افزود: طی مطالعات و تحقیقاتی که داشتم متوجه شدم در کشورهای متعددی به دلیل مسائل اقتصادی میزان خودکشی و خودسوزی زیاد است. برای من سوالی مطرح شد چرا در ایران با وجود سختی هایی که این قشر طی چند سال گذشته داشته است استقامت و مقاومت زیادی دارد. به یک جواب رسیدم و آن هم حضو زن ایرانی بود. زنی که با باورهای اصیل، دینی و مذهبی خودش و شاید با همان نگاه سنتی و جذاب اش سعی کرده خانواده را حفظ کند. این مسائل باعث شد تا بتوانم به روایت قصه «زاک» برسم.

خسروی درباره چگونگی پرداختن به ایده ای که در ذهن داشت گفت: قصه من درباره چهره واقعی یک زن ایرانی است. بسیار علاقه داشتم اتفاقی رخ دهد تا من بتوانم از نگاه خودم چهره واقعی یک زن ایرانی را نشان دهم. قصه فیلم درباره اصالت و ستایش خانواده است. زنی که سعی می کند هم فرزندش و هم همسرش را دور هم جمع و ستون خانواده اش را حفظ کند. با توجه به چنین دغدغه ای که وجود داشت از ساخت فیلم کوتاه «زاک» بسیار خوشحال هستم. چون جای خالی این نوع روایت از زن ایرانی بسیار احساس می شود.

خسروی در پاسخ به این سوال که چرا برای ساخت فیلم کوتاه «زاک» شمال کشور و خانواده گیلک را انتخاب کرده است، بیان کرد: من کشاورزان را دوست دارم و تا کنون فیلم در این زمینه زیاد ساخته ام. شمال ایران در ظاهر سبز است؛ اما در باطن اتفاقات سختی درون اش در حال وقوع است. در پلان آخر زن و مردی را نشان داده ام که در سربالایی مزرعه چای، کار می کنند که خواستم همین موضوع در آن مسترر باشد که در کنار زیبایی که سرسبزی شمال به همراه دارد یک سختی و تلاش برای حفظ و بقا نیز در آن وجود دارد. به دلیل همین زوایه دید بود که لوکیشن شمال کشور را انتخاب کردم و همیشه ساخت فیلم در این نقطه از کشور برایم جذاب بوده است و یکی از هدف هایم در فیلمسازی این بود که فیلمی در شمال کشور بسازم و روایت این قصه کمک کرد تا لوکشین شمال کشور را بهانه قرار دهم و به نظرم این انتخاب توانست در انتقال پیامی که در نظر داشتم کمک کند. هوای ابری و بارانی شمال در کنار سرسبزی که دارد توانسته حس و حال مورد نظر را به خوبی منتقل کند و بر روی محتوای موضوع از نظر تصویری نشسته است.

کارگردان فیلم کوتاه «زاک» با اشاره به نخستین هدف اش در فیلمسازی که روایت یک قصه است افزود: نخستین هدف من از فیلمسازی قصه تعریف کردن است. وقتی قصه ای را روایت می کنم تلاش می کنم آنچه در نظر دارم را در دل قصه منعکس کنم و چندان به مفاهیمی که قرار است مطرح شود فکر نمی کنم. اما آنچه در ناخودآگاه ذهن من وجود دارد و همیشه من را آزار می داد هجوم رسانه های خارجی درباره هویت زن ایرانی است. اصولا زنی که در تلاش برای حفظ خانواده اش است تصویری است که چندان در سینما و تلویزیون ما وجود ندارد. برای همین در ناخودآگاه من این دغدغه وجود داشت که خیلی دوست داشتم قصه یک زن شرقی با باورهای مذهبی و شاید سنتی اش را روایت کنم.

او به اظهار تاسف از اینکه وقتی قصه ای از مقاومت زن در ایران ساخته می شود در جشنواره های خارجی مورد توجه قرار نمی گیرد، گفت: با وجود آنکه در کشورهای اروپایی نیز این موضوع حائز اهمیت است اما متاسفانه چنین قصه هایی را جشنواره های خارجی از ما نمی پذیرند و می گویند باید نگاه سیاه و نگاه ناامید کننده داشته باشیم تا بتوانیم فیلم خود را در جشنواره های خارجی به معرض نمایش درآوریم. حتی از من خواسته شد که پایان فیلم را حذف کنم تا بتوانم آن را در جشنواره های خارجی نیز به نمایش درآورم؛ اما مخالفت کردم و گفتم این فیلم، فیلم من است و دوست ندارم تماشاچی را در تلخی رها کنم. به نظر من هویت ما ایرانی ها مورد هجوم قرار می گیرد و چه مرد و چه زن داریم از عزت نفس و ایرانی بودن مان فاصله می گیریم.

خسروی با اشاره به این که «زاک» را برای عامه مردم ساخته است ، عنوان کرد: بازار هدف من عامه مردم است. لذا می خواهم در آینده فیلمی برای زنان چای کار استان گیلان بسازم. البته کار سختی در پیش خواهیم داشت و هماهنگی زیادی نیاز دارد؛ اما من تلاشم را خواهم کرد تا این فیلم نیز ساخته شود با این حال چون برای عامه مردم فیلم می سازم سعی می کنم تماشاچی فیلم هایم عامه مردم باشند و اگر آنها را از دست بدهیم نسبت به شخصیت فیلمسازی مان اجحاف کرده ایم.

نویسنده و کارگردان فیلم کوتاه «زاک» دباره پروسه تولید هم توضیح داد: نزدیک به ۶ ماه تحقیق و پژوهش و انتخاب لوکیشن طول کشید، شاید نزدیک به ۴ ماه هم پس تولید داشتیم و حدود ۴ روز تصویربرداری انجام گرفت. به طور کلی از نوشتن فیلمنامه تا پایان ساخت حدود یک سال زمان برد. تلاش کردیم تا فیلم بی عیب و نقصی را به تماشاچی ارائه دهیم. به هر حال فیلمسازی، صنعتِ گران وسختی شده است. فیلم کوتاه نیز در مقایسه با فیلم بلند سرمایه گذار و تهیه کننده کمتری دارد .

او در پاسخ به این که بازیگران بر چه اساسی انتخاب شدند گفت: برای انتخاب دقیق بازیگر نزدیک به ۵ ماه زمان گذاشتم تا به فهمیمه مومنی و مهرداد بخشی رسیدم. نه فقط انتخاب بازیگر بلکه سایر عوامل تولید مانند فیلمبردار، صدابردار، موسیقی، تدوین و... نیز برایم مهم هستند تا به درستی انتخاب شوند. چون معتقدم انتخاب درست این عوامل کمک می کند تا فیلم از سوی کارگردان به درستی و با بهترین کیفیت ساخته شود.

خسروی با بیان این که از انتخاب بازیگران راضی است بیان کرد: فهمیه مومنی از نظر من توانست بهترین بازی اش را در فیلم انجام دهد و امیدوار هستم بازی خوب اش دیده شود. مهرداد بخشی هم هر چند بازی کمی داشت اما تاثیرگذار بود. بازیگرهای زیادی مدنظرم بود اما انتخاب نهایی ام این دو عزیز بود که بسیار هم راضی هستم. زمان زیادی برای بازخوانی گذاشتم تا بتوانم این عزیزان را به فضای قصه نزدیک کنم و آنها بتوانند قصه را برای خودشان کنند. سخت ترین مرحله پیش تولید همین موضوع است که بازیگرها را بتوانند شخصیت را برای خودشان کنند.

این کارگردان در پاسخ به این که چقدر به موفقیت «زاک» در جشنواره فیلم کوتاه تهران امیدوار است، اظهار داشت: به نظر من جشنواره و جایزه یک جور حاشیه برای فیلم است؛ البته حاشیه از نوع خوب. به صورت کلی معتقدم یک فیلم باید حافظه تاریخی مردم باشد و در زمانه کار کند. جشنواره می تواند برای یک فیلم از نظر نمایش فیلم اتفاق خوبی باشد؛ اما جایزه هایش برای من زیاد مهم نیست. با این حال بابت حضور در جشنواره خوشحال هستم. چون هنرنمایی عوامل فیلم دیده می شود.

خسروی درپایان گفت: امیدوارم فیلمسازهای ما به مسائل روز توجه بیشتری کنند. تلاش من بر این بوده تا فیلمی که می سازم فرزند زمانه ام باشد و سعی کردم در این شلوغی تولیدات فیلم های مختلف نقش خود را به درستی ایفا کنم. امیدوارم فیلم «زاک» بتواند زبان قشر مهم زنان و حتی قشر مهم تر یعنی قشر زنان کارگر ایران باشد.

۲۴۵۲۴۵