ریشه‌های آلودگی هوا را دریابیم/دلایل استمرار آلودگی هوا

به گزارش خبرنگار مهر، خشایار نادی، فعال محیط زیست طی یادداشتی درباره موضوع آلودگی هوا اظهار داشت: موضوع محیط زیست این روزها همه اذعان رو درگیر خود کرده است و در کشور از گذشته با چالش‌های عدیده محیط زیست شاهد هستیم. برخی شهرها با مشکلات آلودگی آب مواجه هستند. شماری هم درگیر با آلودگی هوا هستند و عده‌ای هم دچار هر دو هستند.

کشور ما از نظر ارزش‌های تنوع زیستی شرایط مناسبی دارد و باید دقت کرد که محیط زیست موهبت الهی است که همه موظف به حفظ آن هستند. مردم، دولت و سایر ارگان‌ها باید در این زمینه کمک کنند. در سال‌های اخیر هر ساله کاهش بارندگی داریم و در نقاط مختلف از لحاظ کمی به خطوط قرمز در آب رسیده ایم و نشست‌های سرزمینی و افت آب‌های زیر زمینی را ما شاهد هستیم. حدود ۹۰ درصد مصرف آب در بخش کشاورزی است. گاهی معضلات محیط زیست از اولویت خارج شده و به اقتصاد و سایر مباحث پرداخته شده است. در صورتی که باید توجه شود منابع محیط زیست محدود است و در ادامه باید برای آن هزینه کرد.

ظرفیت طبیعت محدود است و باید به آن توجه شود. در حال حاضر هم صنعت توسعه پیدا کرده و رشد شهرها را داشته ایم و سیستم حمل و نقل موتوری هم افزایش داشته و خودروها هم عامل اصلی آلودگی هوا هستند.گونه‌هایی ارزشمند از کشور به سمت انقراض رفته اند که مهمترین آن یوزپلنگ است و در حال حاضر برای حفظ آن تلاش می‌شود. مسائل محیط زیست موضوعات فرا رسانه‌ای است و همه باید درگیر آن شوند.

باید در موضوع آلودگی به سمتی رفت که منشأ آلودگی را پیدا کرد و برای رفع آن اقدام کرد. داشتن هوای سالم نعمتی است که حق مردم جامعه است و استفاده از هوای پاک و سالم از حقوق شهروندی (طبق اصل ۵ قانون اساسی و ماده ۱۱۳ حقوق شهروندی) است.

بر اساس مطالعاتی که بر روی ۷ کلان شهر انجام گرفته نشان می‌دهد ۷۲ درصد آلودگی سهم وسایل نقلیه موتوری و منابع موتوری است. در تهران ۴۱ درصد سهم آلودگی از منابع ثابت است که در آن هم نوع کیفیت سوخت مؤثر است و هم خودروهایی که استاندارد نیستند. در منابع ثابت نیز غالباً سوخت ایجاد آلودگی می‌کند.

نیروگاه‌ها هم همواره عاملی متهم در ایجاد آلودگی هوا هستند. اما طبق مطالعات در اکثر شهرها درصدی پایین‌تر از ۷ درصد از سهم آلودگی را به خود اختصاص داده است. کمتر از ۱ درصد از نیروگاههای ما تجدید پذیر یا پاک هستند. ۴۵ درصد از ناوگان کشور فرسوده بوده که عدد بالایی است. ۳۸ درصد آلودگی هوای تهران به خاطر خودروهای فرسوده است. ۱۲ میلیون موتور سیکلت داریم که ۱۱ میلیون آن فرسوده اند. البته قابل ذکر است به طور متوسط هر موتور سیکلت ۳ تا ۴ برابر خودرو آلودگی دارد. طبق آمار مسئولین وزارت بهداشت کشور ۲۰۸۰۰ نفر در سال ۱۴۰۰ بر اثر آلودگی هوا دچار مرگ و میر شده اند و هزینه‌های مراجعین به مراکز درمانی هم بالا است.

بر اساس اعلام مسؤلین وزارت نفت ۷۱ درصد سوخت کشور یورو ۴ و ۵ است اما طبق نظر سازمان حفاظت محیط زیست ۳۴ درصد اعلام شده است.
در آلودگی هوا ذرات معلق بسیار مهم هستند و عامل اصلی آلودگی هوا محسوب می‌شود. هم اکنون در کشور ۲۳۰ ایستگاه سنجش و در تهران ۳۰ ایستگاه وضعیت هوا را گزارش می‌دهند. هوا روی سلامتی و تمام حوزه‌های بدن اعم از هوش و جسم تأثیر دارد.

ساخت و سازهای شهری هم در سکون هوا مؤثر است. برج‌های غرب تهران به عنوان متهم به آلودگی در جلوگیری از تهویه هوا توسط باد غرب هستند. در منطقه وردآورد بین تهران و کرج حجم و تراکم آلودگی خیلی بیشتر است چون که هوا محبوس شده است.

دلایل استمرار آلودگی هوا در کلان شهرها شامل تعداد خودروها و موتور سیکلت ها، میزان استاندارد خودروها و موتور سیکلت ها است. ۲.۵ برابر میانگین دنیا و ۱۵ برابر ژاپن ما مصرف انرژی داریم (بر اساس الگوی مصرف و به صورت سرانه). الگوی مصرف در ایران هم از دلایل افزایش مصرف سوخت است. معاینه فنی خودروها هم بسیار مهم هستند که باید به درستی صورت گیرند و می‌توان ۲۵ درصد سهم آلودگی خودرو را بر طرف کرد.

در خودروهای فرسوده که بیش از ۲۰ برابر خودروهای استاندارد ایجاد آلودگی می‌کنند و متأسفانه بسیاری هنوز از رده خارج نشده اند. در ارتباط با نیروگاه‌های تجدید پذیر هنوز کار خاصی انجام نشده و همچنان در حد حرف باقی مانده است. باید قوانین متناسب با ظرفیت و توان کشور باشد. با اینکه در تحریم هستیم اما تحریم‌ها از گذشته بهانه‌ای شده است و خیلی هم در آلودگی مؤثر نیست.

تصمیماتی که در آلودگی و تعطیلات گرفته می‌شود باید همه جانبه باشد تا خسارت اجتماعی به بار نیاورد. به نظرم طرح زوج و فرد باید مورد ارزیابی قرار گیرد و خیلی مؤثر نبوده است. همچنین اصلاح حمل و نقل عمومی، اصلاح الگوی مصرف، توسعه حمل و نقل عمومی، افزایش سهم ریلی قوانینی است که در بسیاری مورد توجه نبوده است.

با اجرایی کردن راهکارهای اولویت دار نظیر اسقاط وسایل نقلیه فرسوده، ارتقای کیفیت سوخت، توسعه حمل و نقل عمومی، توسعه انرژی تجدید پذیر، استاندارد سازی خودرو، توسعه ایستگاه‌های سنجش آلودگی، برقی سازی موتور سیکلت و خودروها باید اقداماتی انجام داد. همچنین دستگاه صمت و کارخانجات می‌توانند با کنترل آلاینده‌ها به مهار آلودگی کمک کنند. باید فیلترها و کاهنده عوامل آلاینده در صنعت بیشتر مورد توجه باشد. ضمناً وزارت صمت و سازمان محیط زیست باهم تعامل بیشتری داشته باشند که البته در قانون توسعه ششم ذکر شده است که باید پایش لحظه‌ای صورت گیرد.