نشانه‌ها و عوارض کم آبی بدن

آفتاب‌‌نیوز :

دکتر مینا کاویانی با اشاره به اینکه کمبود آب سالم یکی از مشکلات عمده مرتبط با غذا و زندگی بشریت در سراسر جهان است، اظهار کرد: امسال در سالروز گرامیداشت روز جهانی غذا، شعار " آب زندگی است، آب غذا است" انتخاب شده که هدف اصلی آن ارتقای سطح آگاهی عموم نسبت به مشکلات مرتبط با آب و ارایه راهکارهایی برای فائق آمدن بر آنها بوده است.

وی با بیان اینکه آب در هنگام تولد حدود ۷۵ تا ۸۵ درصد وزن بدن را تشکیل می‌دهد، افزود: با افزایش سن و بالا رفتن میزان چربی به ۶۰ تا ۷۰ درصد در بالغین لاغر و ۴۵ تا ۵۵ درصد در بالغین چاق می‌رسد ضمن اینکه آب کل بدن در ورزشکاران بیشتر از غیرورزشکاران است و با افزایش سن و کم شدن توده عضلانی کم‌تر می‌شود.

کاویانی ادامه داد: توزیع آب بدن به شکلی است که دوسوم آب کل بدن درون سلول‌ها است و یک‌سوم آن آب خارج سلولی شامل آب و مواد محلول در پلاسما، لنف، مایع نخاعی و ترشحات و همچنین آب میان‌بافتی در بین و اطراف سلول‌ها است.

کارشناس مسئول آموزش همگانی انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور درباره عملکرد آب در بدن توضیحاتی داد و افزود: آب عملکردهای مهمی در بدن دارد به طور مثال آب بخش اساسی در تمام بافت‌های بدن محسوب می‌شود و بسیاری از مواد حل‌شده در آن برای کارهای سلول در دسترس قرار می‌گیرند و معمولا در تمام واکنش‌های بدن مورد نیاز است. همچنین برای اعمال فیزیولوژیک مثل هضم، جذب و دفع مواد نیز عاملی ضروری است، آب در ساختمان و عملکرد سیستم گردش خون نقش دارد و حفظ ثبات فیزیکی و شیمیایی مایعات خارج و داخل سلولی نقش دیگر آب در بدن است.

وی با اشاره به نقش مستقیم آب در حفظ دمای بدن، گفت: آب با تبخیر عرق، بدن را در آب و هوای گرم، خنک کرده و از افزایش بیش از حد دمای بدن (هیپرترمی) جلوگیری می‌کند یا آن را به تاخیر می‌اندازد.

کاویانی درباره عوارض کم‌آبی در بدن نیز به مواردی اشاره کرد و افزود: از دست دادن تنها ۱۰ درصد آب بدن سبب مشکلات شدید مانند کاهش حجم خون و گرفتگی ماهیچه‌ها می‌شود؛ به شکلی که از دست دادن ۲۰ درصد آب بدن موجب بی‌آب شدن (دهیدراتاسیون) فرد می‌شود و ممکن است او را در معرض مرگ قرار دهد، حتی کم‌آبی خفیف (از دست دادن یک تا ۲ درصد) می‌تواند منجر به از دست‌دادن عملکرد شناختی، هوشیاری و افزایش ضربان قلب شود.

زندگی بدون آب تا چند روز امکان‌پذیر است؟
این کارشناس دانشگاه در پاسخ به این سوال که زندگی بدون آب تا چند روز امکانپذیر است؟ ادامه داد: در آب و هوای متوسط، بالغین سالم قادرند تا ۱۰ روز و کودکان نیز می‌توانند تا پنج روز بدون آب زنده بمانند، این در حالی است که یک فرد می‌تواند چندین هفته بدون غذا زنده بماند.

وی به منابع دریافت آب اشاره کرد و گفت: در حالت طبیعی آبی که وارد بدن ما می‌شود از آب و مایعات نوشیده شده و آب موجود در مواد غذایی ناشی می‌شود؛ ضمن اینکه اکسیداسیون مواد غذایی در بدن نیز منجر به تولید آب می‌شود (آب متابولیک) که حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلی‌لیتر است.

کاویانی خاطرنشان کرد: دفع آب به طور طبیعی به صورت ادرار و مدفوع انجام می‌شود که به آن دفع قابل اندازه‌گیری آب یا دفع محسوس آب می‌گویند و کلیه‌ها تنظیم‌کننده اصلی دفع محسوس آب هستند. آب همچنین از طریق هوای دمی از ریه‌ها و بخار آب از راه پوست دفع می‌شود که به آن دفع غیرقابل اندازه‌گیری یا دفع نامحسوس آب گویند. دفع نامحسوس آب نیز مداوم و معمولا ناخودآگاه است و قرار گرفتن در ارتفاعات، رطوبت کم و دمای بالا می‌تواند باعث افزایش دفع آب نامحسوس از طریق ریه‌ها و تعریق شود.

نشانه‌های بی‌آبی بدن
او با بیان اینکه بی‌آب شدن بدن با نشانه‌هایی همراه است، عنوان کرد: نشانه‌های دهیدراتاسیون شامل سردرد، خستگی، کاهش اشتها، سبکی سر و کاهش کشیدگی طبیعی پوست است، سایر نشانه‌ها نیز با ادرار غلیظ، کاهش برون‌ده ادراری، چشم‌های فرورفته، خشکی غشاهای مخاطی دهان و بینی و تاکیکاردی (افزایش ضربان قلب) مشخص می‌شود. همچنین در فرد دهیدراته اندازه مواد حل‌شده در ادرار بیش از حد طبیعی و ادرار تیره‌تر از حد معمول است.

کاویانی با بیان اینکه بدن انسان هیچ منبعی برای ذخیره آب ندارد، اضافه کرد: برای حفظ سلامت و تامین انرژی بدن، مقدار آبی که در هر ۲۴ ساعت از بدن دفع می‌شود، باید جایگزین شود، نیاز بدن به آب بستگی به عواملی مانند سن، جنسیت و دما دارد و در بزرگسالان این مقدار مجموعا حاصل از غذا (۳ لیوان )، آب و نوشیدنی‌ها و آب متابولیک (یک لیوان)، بین هفت تا ۱۱ لیوان است.

وی در توضیح اینکه آیا تشنگی همیشه نشانه خوبی برای نوشیدن آب است؟ اضافه کرد: همیشه خیر؛ تشنگی معمولا پیامی کافی برای نیاز به مصرف آب است البته به غیر از شیرخواران، ورزشکارانی که ورزش سنگین انجام می‌دهند، بیماران و افراد سالمند که ممکن است حس تشنگی‌شان کم شده باشد. البته در شرایطی که گرمای زیاد یا تعریق بیش از حد وجود دارد، تشنگی ممکن است نیاز واقعی بدن به آب را نشان ندهد.

وی  در ادامه درباره مسمومیت با آب نیز به مواردی اشاره کرد و افزود: مسمومیت با آب در نتیجه دریافت آب در مقادیری بیش از توانایی بدن برای دفع آن روی می‌دهد که در پی آن حجم مایع داخل سلولی افزایش یافته و سبب تورم سلول‌ها مخصوصا سلول‌های مغز می‌شود، این حالت با ایجاد سردرد، تهوع، نابینایی، استفراغ، حرکات تند عضلانی یا صرع همراه است و اگر درمان نشود، می‌تواند کشنده هم باشد.

بنابر اعلام روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، کاویانی درباره میزان درصد آب موجود در برخی از مواد غذایی نیز توضیحاتی داد و گفت: در کاهو ۹۶ درصد، تخم مرغ ۷۵، کرفس۹۵، موز ۷۴، خیار ۹۵، کلم خام۹۲، جوجه بریان ۷۰، هندوانه ۹۲، ذرت آبپز ۶۵، بروکلی آبپز ۹۱، گوشت گاو (راسته) ۵۹، شیر بدون چربی ۹۱، اسفناج ۹۱، نان سفید ۳۷، لوبیا سبز آبپز ۸۹، کیک ۳۴، هویج خام ۸۸، کره ۱۶، پرتقال ۸۷، غلات پخته ۸۵ ، بیسکوییت شور ۳، سیب خام بدون پوست ۸۴، شکر سفید ۱، انگور ۸۱، روغن‌ها صفر و سیب زمینی آبپز ۷۷ درصد آب وجود دارد.