نقش دیوان کیفری بین‌المللی در رسیدگی به جنایات جنگ ۲۲ روزه غزه

در یک مطالعه نقش دیوان کیفری بین‌المللی در رسیدگی به جنایات جنگ ۲۲ روزه غزه مورد بررسی قرار گرفت.

به گزارش ایسنا، در ۲۷ دسامبر ۲۰۰۸ (هفتم دی‌ماه ۱۳۸۹) رژیم صهیونیستی با ۱۰۰ جنگنده به غزه حمله کرد. جنگ ۲۲ روز ادامه یافت و در این میان ۱۴۰۰ شهروند فلسطینی شهید و بیش از ۶ هزار نفر که بیشتر کودکان و زنان بودند، مجروح شدند.

مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۲۷ برای اولین‌بار جنگ تهاجمی (تجاوزکارانه) را جنایت بین‌المللی اعلام کرد. با این‌که نقش برخی از نهادهای حقوق بشری مانند عفو بین‌المللی و دیده‌بان حقوق بشر در انعکاس وقایع، ارتقای سطح آگاهی جامعه بین‌المللی و تبیین ضرورت اتخاد تصمیم مقتضی از سوی نهادهای بین‌المللی ذی‌ربط برای مقابله با عاملان و مرتکبان جنگ ۲۲ روزه غزه اهمیت زیادی دارد، تاکنون اقدام مؤثری از سوی سازمان ملل متحد و ارکان وابسته به آن در مورد این جنگ صورت نگرفته است.

بر همین اساس اسماعیل رجبی؛ دانش‌آموخته دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در مطالعه‌ای که تابستان سال ۱۳۹۴ با عنوان «نقش دیوان کیفری بین‌المللی در رسیدگی به جنایات رژیم صهیونیستی علیه غزه (جنگ ۲۲ روزه)» در فصلنامه مطالعات حقوق عمومی منتشر شده، این موضوع را مورد بررسی قرار داد.

صلاحیت دیوان کیفری بین‌اللملی محدود به چهار گروه از جنایات با ماهیت حقوق بشر دوستانه است. «جنایت نسل‌کشی»، «جنایت علیه بشریت»، «جنایت جنگی» و «جنایت تجاوز» از جمله این جنایات هستند که ارتباط نزدیکی با حفظ صلح و امنیت بین‌المللی دارند.

رژیم صهیونیستی در جنگ ۲۲ روزه خود علیه غزه دست به اعمالی زده که طبق قواعد حقوق بشردوستانه و حقوق بین‌المللی از مصادیق جنایت جنگی محسوب می‌شود. از جمله عدم رعایت اصل تفکیک و حمله به غیرنظامیان و اموال غیرنظامی، استفاده از فلسطینیان به عنوان سپر انسانی و استفاده از سلاح‌های ممنوعه.

دیوان کیفری بین‌المللی اعمال زیر را جنایت جنگی اعلام می‌کند: حمله عمدی به جمعیت یا افراد غیر نظامی که در نبردها مشارکت مستقیم ندارند؛ دستور جابه‌جایی سکنه غیرنظامی؛ حمله به اموال و اشیای غیرنظامی مانند ساختمان‌ها، اشیاء، واحدها و وسایل نقلیه بهداری و پرسنل پزشکی، ساختمان‌هایی که برای مقاصد مذهبی، آموزشی، هنری، علمی یا امور خیریه استفاده می‌شوند و نیز بناهای تاریخی، بیمارستان‌ها و مکان‌های نگهداری بیماران و زخمیان.

جنگ ۲۲ روزه غزه واکنش‌های جهانی را نیز به همراه داشت. از جمله این‌که دیده‌بان حقوق بشر در گزارش سال ۲۰۱۰ خود رژیم صهیونیستی را به استفاده از بمب‌های حاوی فسفر سفید و کشتار افراد غیرنظامی و نابودی املاک مردم و اماکن غیرنظامی و بی‌خانمانی بسیاری از مردم غزه متهم کرد. شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد نیز در قطعنامه خود حملات اسرائیل به غره را نقض جدی و فاحش حقوق بشر علیه غیرنظامیان فلسطینی خواند. کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل نیز کاربرد سلاح‌ها و تجهیزات غیر معمول و کشتارهای هدفمند اشغالگران اسرائیلی و اقدام پیکارجویانه فلسطینیان در پرتاب راکت به سرزمین‌های اشغالی را محکوم کرد.

گروه‌های مختلف حقوق بشر در مناطق اشغالی نیز اقدام دولت «اولمرت» را محکوم و خواستار رفع محاصره غزه شدند. «فالک» گزارشگر ویژه سازمان ملل درگزارشی اعلام کرد که اسرائیل مرتکب جنایات جنگی شده است. صلیب سرخ بین‌المللی نیز نقض فاحش حقوق بشردوستانه در غزه را تایید کرد.

سران کشورهای اتحادیه عرب طی نشست اضطراری در مصر پس از حمله صهیونیست‌ها به غزه در سال ۲۰۰۹ قطعنامه‌ای صادر کردند و این رژیم را به عنوان یک رژیم اشغالگر به جرم کشتار فلسطینیان محکوم کردند و از شورای امنیت سازمان ملل خواستند تا با مسؤولیت خود در زمینه توقف تهاجم اشغالگران اسرائیلی، لغو محاصره غزه و حفظ جان و حقوق مردم غزه درچارچوب حقوق بین‌الملل اقدام کند.

اتحادیه اروپا نیز در نشست ۲۸ ژانویه ۲۰۰۹ ضمن ابراز نگرانی از وخامت اوضاع انسانی در غزه و محکوم کردن شهرک‌سازی در سرزمین‌های اشغالی بر اساس قوانین بین‌المللی، خواستار توقف مناقشه و شهرک‌سازی‌ها شد.

گروه حقیقت‌یاب شورای حقوق بشر سازمان ملل به ریاست ریچارد گلدستون هم در گزارش خود اعلام کرد: نیروهای رژیم صهیونیستی با نقض قوانین حقوق بشردوستانه بین‌المللی و حقوق بشری از جمله کنوانسوین چهارم ژنو مرتکب جنایات جنگی شده‌اند و برخی از اقدامات آنان حتی ممکن است مصداق جنایت علیه بشریت باشد. ولی نهایتاً این گزارش با وتوی آمریکا روبه‌رو شد. در حالی که می‌توان به نامه دیده‌بان حقوق بشر به مقامات رژیم صهیونیستی درباره چگونگی کاربرد فسفر سفید توسط نیروهای رژیم صهیونیستی در غزه و پاسخ رژیم صهیونیستی به آن اشاره کرد. مقامات رژیم صهیونیستی ارائه پاسخ دقیق به دیده‌بان را به یافته‌های گروه تحقیق تشکیل‌شده توسط خود رژیم صهیونیستی منوط کردند که به نحوی تایید اصل ماجرا محسوب می‌شود.

پس از جنگ ۲۲ روزه در سال ۲۰۰۹ گروه‌های حقوق بشری اسرائیلی، فلسطینی و بین‌المللی ضمن محکوم کردن حملات، درصدد شکایت از نیروهای اشغالگر برآمدند و موضوع شکایت حمله گسترده و نقض مکرر حقوق بنیادین انسانی و راکت‌پراکنی علیه حماس و ساختن سپر انسانی توسط صهیونیست‌ها بود.

به طور کلی علاوه بر واکنش دولت‌ها اقدام برخی سازمان‌های بین‌المللی غیر دولتی فعال در عرصه حقوق بشر در راستای حقیقت‌یابی در خصوص جنگ اخیر غزه و انعکاس جهانی حقایق، ابعاد گسترده‌ای داشت، ولی در این میان علی‌رغم توصیه کشورها و فشار افکار عمومی عملکرد ارکان سازمان ملل متحد تامل‌برانگیز است. چرا که در طول این مدت این جنایت نادیده گرفته شد و اقدام جدید و مؤثر از سوی این مراجع به‌ویژه شورای امنیت انجام نشد.

بر اساس این مقاله مسؤولیت اولیه برخورد با جنایات رخ داده در آن جنگ بر عهده نهادهای مسؤول رسیدگی به جنایات است و باید از ظرفیت‌های حقوق کیفری بین‌المللی استفاده کرد تا واکنش‌های بازدارنده‌ای برای برقراری عدالت منطقه‌ای در این جغرافیا اتفاق بیفتد.

در این مقاله پنج الگو برای استفاده از ظرفیت‌های حقوقی کیفری بین‌المللی مطرح شده است: «ارجاع وضعیت غزه به دیوان کیفری بین‌المللی»، «اعمال صلاحیت دیوان از طریق توافقنامه پذیرش صلاحیت»، «اعمال صلاحیت از راه پیوستن دولت فلسطین به دیوان کیفری بین‌المللی»، «تشکیل یک دادگاه بین‌المللی اختصاصی در مورد جنایات غزه» و «توسل به اصل صلاحیت جهانی در حقوق کیفری بین‌المللی».

همچنین در این مقاله عنوان شده است که مؤثرترین راه اعمال صلاحیت دیوان کیفری بین‌المللی نسبت به وضعیت غزه، پذیرفتن اساسنامه و عضویت فلسطین در دیوان است. دیگر دولت‌ها نیز از طریق اعمال صلاحیت جهانی می‌توانند نیروهای رژیم صهیونیستی را که مسؤول شناخته می‌شوند، مورد تعقیب و محاکمه و مجازات قرار دهند یا نسبت به استرداد آن‌ها اقدام کنند. همچنین نهادهای بین‌المللی باید زمینه مقابله با بی‌کیفری جنایت‌کاران جنگی در جنگ ۲۲ روزه غزه را از طریق دیوان کیفری بین‌المللی و یا تشکیل دادگاه‌های بین‌المللی ویژه فراهم کنند.

انتهای پیام