«مخاطبان من خردمندان هستند و من برای خردمندان می‌نویسم»

ایسنا/خراسان رضوی مصحح کتاب «تاریخ بیهقی» گفت: شخصیت بیهقی که در لابه‌لای سطوح کتاب حفظ و لمس می‌شود، بسیار بزرگ است و یکی از ویژگی‌های او این است که می‌گوید «مخاطب من خرمندان هستند و من برای خردمندان می‌نویسم».

مهدی سیدی در گفت‌وگو با ایسنا به مناسبت بزرگداشت ابوالفضل بیهقی، اظهار کرد: ادبیات فارسی از قرن ۴ هجری قمری شکل گرفته که در این دوران افراد زیادی به این زبان شعر سرودند و کتاب‌هایی را منتشر کردند حتی نثرهایی را از خود به جای گذاشتند که ابوالفضل بیهقی جزو اولین نثرنویسان است که بسیار پخته و در درجه بالایی قرار دارد که به این دلیل او را پدر نثر فارسی نام نهادند که به جا و درست است.

وی با بیان اینکه شخصیت ابوالفضل بیهقی در «تاریخ بیهقی» متجلی است، افزود: «تاریخ بیهقی» به ظاهر متنی تاریخی و ادبی است که هم تاریخ ما را روایت می‌کند و هم یکی از آثار برجسته نثر فارسی به شمار می‌رود که ما شاهد آثار کمتری از این نوع هستیم.

این مصحح کتاب «تاریخ بیهقی» ادامه داد: تاریخ جهانگشای جوینی تاخت و تاز مغولان در ایران را روایت می‌کند که هم تاریخی و هم ادبی است و در رتبه بالایی قرار دارد که جزو متون ادبی ما محسوب می‌شود. اما باید بدانیم که نثر «تاریخ بیهقی»  به راستی دلنشین‌تر از تاریخ جهانگشای جوینی است.

وی بیان کرد: شخصیت بیهقی که در لابه‌لای سطوح کتاب حفظ و لمس می‌شود، بسیار بزرگ است و یکی از ویژگی‌های او این است که می‌گوید «مخاطب من خرمندان هستند و من برای خردمندان می‌نویسم». بنابراین در آثار بیهقی حکایات و داستان‌های خیالی و خرافات‌پراکنی دیده نمی‌شود. آثار دیگری مانند گلستان سعدی نیز از نظر ادبی وجود دارد که بسیار زیبا هستند، اما ادبیات است و تاریخ نیست.

سیدی اضافه کرد: این آثار تنها پرده‌ای برای پوشاندن نمای ادبی است اما مطالب آن خردمندپسند نیست. ابوالفضل بیهقی تاریخ دوره غزنوی که از حساس‌ترین بخش‌های تاریخی ما را بدون خرافات و خردمندپسند روایت می‌‎کند و به این دلیل او را پدر نثر فارسی نام نهادند.

بیهقی؛ پدر نثر فارسی

وی در خصوص جایگاه ابوالفضل بیهقی در ادبیات فارسی گفت: متون ادبی ما شعر یا نثر هستند که در عرصه شعر، رودکی را پدر شعر فارسی برمی‌شمرند، زیرا از اولین شعرای ماست که شروع به شعر سرودن کرد و این امر باعث شد تا شایستگی پدر شعر فارسی را داشته باشد. در آن دوران شاعران دیگری مانند سنایی، عطار، مولوی و سعدی بودند، اما رودکی پیش آهنگ این کاروان است. در نثر هم این‌گونه است که ابوالفضل بیهقی را پدر نثر فارسی برشماریم.

این مصحح کتاب «تاریخ بیهقی» تصریح کرد: قدیمی‌ترین نثر فارسی که از ادبیات باقی‌مانده است، مقدمه‌ «شاهنامه‌ ابومنصوری» است که در سال‌های ۳۳۹ تا ۳۴۶ محرم در ولایت توس تدوین شده‌ است. تمامی کتاب گم شده‌ اما مقدمه‌ آن که حدود ۲۰ صفحه است، باقی مانده. این کتاب از قدیمی‌ترین نمونه‌های نثر ساده‌ است اما جایگاهی ندارد.

وی ادامه داد: کتاب دیگر «تاریخ بلعمی» است که در سال ۳۵۲ در بخارا تدوین شده که این کتاب ترجمه «تاریخ طبری» است آن هم نثر شسته‌رفته‌ای دارد اما در نثر فارسی جایگاهی ندارد. پس از این کتاب «حدودالعالم» است که در سال ۳۷۲ نوشته شده و همین‌طور که به جلو می‌آییم هیچ‌کدام از این‌ها، آن شکوه و فخر و غنای کتاب ابوالفضل بیهقی را ندارند.

سیدی خاطرنشان کرد: در اوایل قرن پنجم ۳ کتاب نثر فارسی با موضوع تاریخ نوشته شده‌ است؛ «تاریخ گردیزی» در سال ۴۴۶، «تاریخ سیستان » در سال ۴۲۵ و «تاریخ بیهقی» در ۴۴۸ تا ۵۰  نوشته شده‌اند. این‌ها نثرهای‌شان شبیه هم است که یک زیبایی و سادگی دارند اما شکوه و هیبت نثر تاریخ بیهقی کجا و کتاب «گردیزی» کجا.

وی در خصوص بخش‌های مهم کتاب «تاریخ بیهقی»، اظهار کرد: تاریخ بیهقی در ابتدا دارای ۳۰ مجلد بود که به عنوان کتابچه‌هایی از آن یاد می‌شود و ۵۰ سال از تاریخ غزنویان را در برمی‌گیرد. ۴ مجلد پایانی هم مربوط به ۱۰ سال پایانی عصر محمود غزنوی بوده که اکنون در دسترس نیست. در ظاهر این‌گونه است که تاریخ بیهقی ۱۰ سال سلطنت محمود غزنوی که سال‌های ۴۲۱ تا ۴۳۱ است را روایت کرده و اگر تنها این بود شاید از نظر تاریخی کتاب مهمی محسوب نمی‌شد اما به بهانه این ۱۰ سال سلطنت سلطان محمود که وقایع مهم تاریخ خراسان را از این دوره توضیح می‌دهد، کتابی بسیار مهم و پُربار به شمار می‌رود.

این مصحح کتاب «تاریخ بیهقی» در مورد اینکه چرا اول آبان ماه روز بزرگداشت ابوالفضل بیهقی نامگذاری شده است، عنوان کرد: من و جناب یاحقی آخرین مصحح و شارع تاریخ بیهقی هستیم که کار تصحیح را از سال ۱۳۸۳ آغاز کردیم و پس از حدود ۷ سال تصحیح آن به پایان رسید.

وی تصریح کرد: برای انتخاب این روز تصمیم‌هایی اتخاذ شد که با همفکری دکتر محمدجواد یاحقی، دکتر مهیار علوی‌مقدم و اینجانب مشخص و اجرایی شد. تاریخ درگذشت بیهقی در ماه صفر ۴۷۰ هجری قمری درج شده که این زمان با اطلاعاتی که از روی علم گاه‌شماری به دست آمد با اواخر شهریورماه مصادف است، اما از آنجایی که روزهای پایانی شهریورماه و همچنین ماه مهر به دلیل بازگشایی دانشگاه‌ها و جابه جایی‌های معمول اساتید و دانشجویان در این ماه‌ها، زمان مناسبی برای پرداختن به چنین مناسبتی نیست، بنابراین اولین تاریخ مطلوب با موافقت همکاران، اول آبان ماه تعیین شد.

انتهای پیام