«تبیین چالش‌های اخلاق معاشرت روحانیت» روانه بازار نشر شد

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «تبیین چالش‌های اخلاق معاشرت روحانیت» اثر محمد همایونفر در قطب اخلاق، خانواده و سبک زندگی دفتر تبلیغات اسلامی در ۲۲۴ صفحه تهیه به همت مؤسسه بوستان کتاب به چاپ رسید.

انقلاب اسلامی نقطه عطف بی‌مانند در تاریخ حیات روحانیت است که بیش از هر چیز کارآمدی اجتماعی و سیاسی روحانیت را بر محوریت معارف وحیانی به چالش می‌کشد.

گزافه نیست اگر بگوییم که در کشاکش و کوران چالش کارآمدی سیاسی و اجتماعی روحانیت در بستر اندیشه سیاسی انقلاب اسلامی، این اخلاق اجتماعی روحانیت است که به مثابه تسهیل گر و شتاب دهنده بسیار اثربخش می‌تواند بر جهت‌گیری قضاوت‌ها و به بار نشستن سیاست‌ها، هم تهدیدگر و تخریب گر ظاهر شود و هم اعجاز آفرین و امیدبخش.

شناخت دقیق‌تر و تبیین چالش‌های اخلاق اجتماعی روحانیت، شناخت ریشه‌ها و زمینه‌ها، علل و عوامل و آثار و تبعات این چالش‌ها، دستمایه تتبعات و تأملاتی گردید که اثر پیش رو را رقم زده است.

ساختار اثر

این کتاب در ۱۱ گفتار تألیف شده است؛ گفتار اول با عنوان «روایت طلبه شدن» به بیان خشت‌های کج و هویت طلبگی، برخی انگیزه‌های مثبت و منفی و عوارض خشت‌های کج پرداخته است.

گفتار دوم با عنوان «اولین برخورد، اولین تصویر!» ضمن بررسی ارتباطات غیرکلامی و معاشرت اجتماعی، خوش رویی در کلام معصومین (ع) و علل و ریشه‌های ترش رویی و خوش رویی را تبیین کرده و اسلوب کلام و مأموریت تبلیغ و هدایت را مورد تأکید قرار داده است.

نویسنده در گفتار سوم با عنوان «طلبگی به منزله شغل؟» روحانیت به مثابه یک مسیر و سلوک و اعتدال و دوگانه دنیا طلبی و زهد را تشریح کرده است.

«سلوک اجتماعی روحانیت و مواجهه با غیریت‌ها» عنوان چهارمین گفتار از کتاب حاضر است که در آن رواداری در مواجهه با غیریت‌ها و مخالفان و مصادیقی ملموس از مواجهه با غیریت‌ها تبیین شده و متغیرهای مواجهه با مخالفان در سیره امام علی (ع) و ملاحظات و آسیب‌ها در مواجهه با غیرت‌ها (دوری از مظان اتهام وهن لباس روحانیت، عدم توان تخصصی و فرصت‌های مورد نیاز و ایجاد حاشیه‌های خطرساز و پرهزینه) به رشته تحریر درآمده است.

دیگر گفتار این کتاب با عنوان «روحانیت و ابعاد و انواع خدمت رسانی و گره گشایی» اهمیت و جایگاه خدمت در قرآن و روایات، ابعاد اخلاقی خدمت به مردم و چالش برخورد با منتقدان و معترضان را تشریح کرده و متغیرهای مؤثر بر چالش مواجهه با منتقدان و پیامدهای مواجهه نامناسب با منتقدان را بیان کرده است.

«کنشگری در موضوعات تخصصی و مسئله مرجعیت اجتماعی روحانیت» عنوان هفتمین گفتار از این کتاب است که در آن مصادیقی از دخالت غیرکارشناسی در مسائل و راهکارهای روحانیان برای مواجهه غیر آسیب‌زا با مسائل تخصصی به رشته تحریر درآمده است.

نویسنده در گفتار هشتم با عنوان «تحجر اتهام یا انحراف؟» به بررسی چیستی تحجر، ریشه‌ها، علل و زمینه‌های تحجر و راهبردها، رهیافت‌ها و راهکارهای در مقابله با تحجر می‌پردازد.

در گفتار نهم با عنوان «قضاوت دیگران و تصویر اجتماعی روحانیت» ریشه‌های قضاوت منفی و ایجاد قضاوت بدبینانه از روحانیت در ذهن جامعه تشریح شده و مصادیقی از تخریب ذهنیت اجتماعی در مورد روحانیت و راه حل‌هایی برای پرهیز از قضاوت زود هنگام درباره دیگران مورد تأکید قرار گرفته است.

در گفتار دهم با عنوان «توقعات اجتماعی و چالش‌های مواجهه» ضمن بررسی توقعات اجتماعی مردم از روحانیت در کلام رهبر معظم انقلاب، انواع توقعات نابجا از روحانیت و انواع مواجهه با توقعات اجتماعی از سوی روحانیت تبیین شده و ریشه‌های مواجهه نادرست روحانیت با توقعات بیجای اجتماعی و عوارض و پیامدهای مواجهه نادرست روحانیت با توقعات اجتماعی به نگارش درآمده است.

«روحانیت و چالش‌های اخلاقی فعالیت در فضای مجازی» عنوان یازدهمین و آخرین گفتار از کتاب مذکور است که در آن ویژگی‌های فضای مجازی، بستر شکل‌گیری چالش‌های اخلاقی و دو فضایی شدن جهان و تغییرات اجتماعی مورد تأکید قرار گرفته و آسیب‌های فردی و روانشناختی (استفاده افراطی از اینترنت و رفتار اعتیادی، انزوا و تحلیل رفتن توان عقل)، آسیب‌های اجتماعی فضای مجازی (به خطر افتادن حریم شخصی، ترویج تبرج و تن آرایی و شکاف نسلی) و بهره‌گیری از آموزه‌های قرآنی در کنشگری‌های فضای مجازی (عقلانیت، عالمیت و همکاری اخلاقی و قانونی) به رشته تحریر درآمده است.

انواع مواجهه با توقعات اجتماعی از سوی روحانیت

برخورد با توقعات اجتماعی از سوی روحانیون معمولاً از قاعده و روش خاصی تبعیت نمی‌کند و تابعی از اقتضائات و متغیرهایی است که به صورت سلیقه‌ای و گزینشی از سوی خود افراد در صورت بندی نوعی از مواجه اتفاق می‌افتد، اما شاید بتوان با اوصافی مواجهات ناصواب و هزینه ساز را در دو دسته کلی طبقه‌بندی کرد:

- مواجهه دفعی، غیرمشفقانه و غیراقناعی؛

- مواجهه تأییدی غیرمسؤولانه و خطرساز.

در گونه نخست، فرد روحانی توقع را پس می‌زند و با کلام یا رفتار نوعی از به من ربطی ندارد را تحویل فرد متوقع می‌دهد، این مواجهه البته در مواردی که با نیت سو استفاده و فرصت طلبی از جایگاه روحانیت انجام می‌گیرد، شاید مواجهه ناصوابی تلقی نشود، اما زمانی که توقع بیجا و نامطلوب بر اساس نگاه مثبت شکل گرفته باشد، چنین مواجهه‌ای منجر به ایجاد تصویر منفی و تخریب سرمایه اجتماعی روحانیت می‌گردد و بهتر است اگر قرار است در جواب توقع پاسخ منفی ارائه گردد، همراه با اقناع و دلایل مشفقانه باشد.

در نوع دوم، تأیید و همراهی با توقع بیجا، نوعی پاسخ انفعالی در برابر موقعیت، فشار و سایر متغیرها تلقی می‌شود و ناصواب بودن آن آشکار است و دیگر انگیزه و خاستگاه توقع اهمیت چندانی در ارزش گذاری مواجهه ندارد.