واکاوی وضعیت شیعیان در عصر امام عسکری (ع) و چگونگی ارتباط آنان با امام

ایسنا/قم پژوهشگر بنیاد بین المللی امامت تصریح کرد: این خفقان و مراقبت‌ها که در زمان امام عسکری (ع) به اوج خود رسید، سبب شد تا نوع رابطه و دسترسی مردم به امام را از ارتباط مستقیم به صورت سازمان وکالت تغییر بدهند و مردم را به وکلای خود ارجاع می‌دادند تا ذهنیت مردم را از اینکه همواره به خود امام معصوم باید مراجعه کنند، تغییر دهند و کم کم ایشان را مهیای زمان غیبت کنند.

حجت الاسلام و المسلمین سبزواری پژوهشگر بنیاد بین المللی امامت در گفت‌وگو با ایسنا به مناسبت ولادت امام حسن عسگری(ع)، عنوان کرد: پس از رسول خدا (ص) و ایجاد انحراف در آبشخور معارف وحیانی و به انزوا کشیدن امامان هدایتگر سبب شد که در حدود سه قرن حیات امامت امامان معصوم (ع) تا قبل از غیبت، مردم در سایه فرمانروایی حاکمان غاصب بنی امیه و بنی العباس مورد ظلم و تعدی قرار بگیرند و از منبع نورانی وحی به دور افتاده و به سختی در مواردی با اهل بیت (ع) ارتباط ایجاد کنند و از معارف ایشان بهره مند شوند.

وی ادامه داد: دستور به تعقیب شیعیان و قتل آن‌ها یکی از عواملی بود که خود به خود امامان (ع) در انزوا قرار بگیرند و مردم نتوانند ارتباط مستقیم با ایشان داشته باشند؛ منصور دوانقی در مدینه جاسوسانی را قرار داده بود که میان مردم بگردند و هر کس از شیعیان امام صادق (ع) را که شناسایی کردند دستگیر کرده و گردنش را بزنند.

سبزواری اظهار کرد: دستگیر کردن و به زندان بردن افراد به جرم هر گونه ارتباط و نامه نگاری با امام شایع بود و این امر در زمان عسکریین (ع) به اوج خود رسیده بود؛ حلبی می­گوید: «ما در محله­ای به نام عسکر جمع شده بودیم و در انتظار تشریف فرمایی امام حسن عسکری (ع) بودیم.  چون روز خروج و بیرون آمدن امام بود، ناگهان نامه­ای از طرف حضرت به ما رسید که هیچ یک از شما بر من سلام نکنید و حتی با دست و سر به طرف من اشاره نکنید؛ زیرا برای شما خطر دارد و در امان نخواهید بود.

پژوهشگر بنیاد بین المللی امامت ادامه داد: افزون بر این شدت­ها و سختگیری­ها از سوی حاکمان به شیعیان اهل بیت(ع) به ویژه امام هادی (ع) و امام عسکری (ع) به طور مستقیم تحت تعقیب بوده و با امر حاکم عباسی به لشکرگاه آورده می­شوند و در منطقه نظامی ایشان محصور و تحت مراقبت سخت آنان قرار می­گیرند و عملا شیعیان راهی برای دسترسی و دستیابی به امام برای اخذ معارف نداشتند؛ از این رو از زمان امام سجاد (ع) و به ویژه صادقین (ع) سازمان وکالت از سوی امامان در میان شیعیان نهادینه شد.

اهداف اهل بیت (ع) از ایجاد نهاد وکالت در بین شیعیان

سبزواری در رابطه با اهداف اهل بیت(ع) در ایجاد نهاد وکالت در بین شیعیان، عنوان کرد: اولین هدف هدایت افراد و پاسخ به سؤالات است؛ امام بر اساس مقام هدایت‌گری که بر عهده او گذاشته شده همواره درصدد هدایت علمی و فرهنگی و دینی مردم است، از این رو در هر حال و شرایطی و در هر قالبی باید پاسخگوی سؤالات مردم باشد.

وی ادامه داد: از سویی پس از گسترش حکومت اسلامی و افزایش تعداد مسلمانان با فرهنگ‌های مختلف و تبادل فرهنگ‌ها و علوم، ایفای این نقش و وظیفه برای اهل بیت (ع) دوچندان و مضاعف می­شد. از این رو تربیت افراد از ناحیه امامان (ع) و ایجاد شبکه وکالت و اعزام آن‌ها به بلاد مختلف برای پاسخگویی به شبهات و تربیت دیگر افراد و گسترش شبکه وکالت، این امر را تسهیل می­نمود. به عنوان نمونه، امام صادق (ع) افرادی را همچون مفضل بن عمر جعفی، عبدالله بن ابی یعفور و معلّی بن خنیس را در مدینه و اطراف آن برای این امر قرار داده بودند.

سبزواری بیان کرد: سازمان وکالت روز به روز توسعه می‌­یافت، چرا که با شدت اختناق و سخت‌گیری بر اهل بیت (ع) تنها گزینه ارتباط شیعیان با امام خود شده بود. این امر در زمان امام حسن عسکری(ع) به جهت انتقال حضرت و پدرشان در یک شهر کوچک  نظامی به اوج خود رسیده بود.

وی یادآور شد: از آنجایی که بر اساس روایات رسیده به دست حاکمان عباسی، که حضرت را پدر مهدی موعود معرفی کرده بود، اگر کسی به قصد ملاقات و دیدار با امام می‌آمد و معلوم می‌شد از شیعیان آن حضرت بوده است مورد پیگرد قرار می‌گرفت و دستگیر و زندانی و یا کشته می‌شد؛ این شرایط موجب شد شیعیان مخصوصا شیعیان سایر شهرها و کشورها امام خود را نبینند و جزء از طریق وکلای ایشان راهی برای ارتباط با امام نداشته باشند و به وکلای منصوب از طرف امام  اعتماد می‌کردند.

سبزواری جمع آوری اموال و حقوق واجب را از دیگر اهداف معرفی کرد و گفت: با گسترش جغرافیای حکومت اسلامی و افزایش شیعیان، امامان با تربیت شاگردان و مبلغان آموزش دیده، آنان را به نقاط مختلف حکومت اسلامی می‌فرستادند تا علوم و معارف اهل بیت(ع) را به مردم تعلیم دهند و در نتیجه، روز به روز بر تعداد شیعیان و محبین اهل بیت افزوده می‌شد؛ یکی از وظایف شبکه وکالت افزون بر رفع مشکلات و پاسخگویی به سؤالات مردم، آنان حقوق واجب  مربوط به اهل بیت(ع)  را به دست امام می‌رساندند.

علل شدت اختناق و سخت گیری بر امام عسکری (ع)

پژوهشگر بنیاد بین المللی امامت بیان کرد: با نگاهی به تاریخ حیات امام حسن عسکری (ع) و اوج خفقان و ظلم به شیعیان، مشاهده می‌کنیم حتی خواص اصحاب امام نیز به سختی و با بهانه‌های مختلف و به قصد خرید و فروش و امثال ذلک به حضور امام می‌رسیدند و سؤالات خود را می‌پرسیدند و دلیل این همه سخت‌گیری بر امام جهات متعدد داشت.

سبزواری خوف و ترس حاکمان بنی العباس از تشکیل حکومت توسط امام را نخستین دلیل شدت اختناق و سخت گیری بر امام عسکری (ع) عنوان کرد و گفت: در این دوران به جهت افزایش جمعیت شیعه در کوفه، بغداد و برخی شهرهای ایران همانند قم، ری، نیشابور و سایر شهرها و حتی سامراء و احیانا تشکیل حکومت توسط شیعیان، موجب شده بود حکومت عباسی از اینکه مبادا امام با این حکومت‌ها ارتباط برقرار کنند و آن‌ها را رهبری کنند امام را در یک شهر نظامی تحت کنترل داشتند.

وی یادآور شد: در روایتی که در کافی شریف از احمد بن عبیدالله بن خاقان نقل شده است که پدرم احترام فوق العاده‌ای برای امام حسن عسکری (ع) قائل بود بعد از شهادت حضرت برادر ایشان جعفر به طمع مال و مقام دنیایی برادرش نزد پدرم آمد و گفت:" مقام و منصب برادرم را به من بده من سالی ۲۰ هزار دینار برایت می فرستم!." پدرم به او تندی کرد و ناسزا گفت و به او گفت: ای احمق! حاکم به روی کسانی که به امامت پدر و برادرت معتقدند شمشیر کشید تا آن‌ها را از آن عقیده برگرداند و نتوانست این کار را عملی کند پس اگر شیعیان پدر و برادر تو را امام می‌دانند، نیازی به سلطان و غیر سلطان نداری که منصب آن‌ها را به تو دهند(زیرا به اندازه کافی قدرت داری)، و اگر نزد شیعیان این منزلت را نداری، به وسیله ما بدان نخواهی رسید. "

وی در ادامه تاکید کرد: این مطلب به وضوح میزان قدرت شیعیان در آن عصر را می‌رساند که حتی حکومت عباسی نمی‌توانست با شیعیان مقابله کند در نتیجه به حصر امام و کنترل ایشان روی آورده بودند تا بتوانند شیعیان را تحت کنترل داشته باشند.

سبزواری با بیان اینکه عامل دیگر این اختناق انتساب امام عسکری (ع) به مهدی موعود به عنوان پدر ایشان، گفت: از آنجایی که طبق روایات متواتر از رسول خدا و سایر اهل بیت (ع)، امام حسن عسکری (ع) پدر مهدی موعود و منتقم از ظالمان و تشکیل دهنده حکومت عدل جهانی معرفی شده بودند و عباسیان نیز بر این مطلب واقف بودند، لذا برای اینکه به امام عصر (ع) دسترسی داشته و او را  دستگیر و زندانی کنند و یا به قتل برسانند، امام حسن (ع) را به شدت تحت کنترل داشتند.

پژوهشگر بنیاد بین المللی امامت تصریح کرد: این خفقان و مراقبت‌ها که در زمان امام عسکری (ع) به اوج خود رسید، سبب شد تا نوع رابطه و دسترسی مردم به امام را از ارتباط مستقیم به صورت سازمان وکالت تغییر بدهند و مردم را به وکلای خود ارجاع می‌دادند تا ذهنیت مردم را از اینکه همواره به خود امام معصوم باید مراجعه کنند، تغییر دهند و کم کم ایشان را مهیای زمان غیبت کنند.

 وکلای امام حسن عسکری (ع)

وی در رابطه با مهمترین وکلای امام حسن عسکری (ع) در ایران، گفت: عثمان بن سعید عمری؛ وی از وکلای امام حسن عسکری (ع) و بعد از آن حضرت وکیل امام زمان(ع) بوده است، ایشان دارای جلالت شأن زیادی است به گونه‌ای که امام هادی و امام عسکری (ع) به امین بودن و وثاقت وی تصریح کرده و دیگرن را به او ارجاع می‌دادند.

سبزواری گفت: احمد بن اسحاق قمی یکی از مشهورترین وکلای امام حسن عسکری (ع) و از اصحاب ۴ امام بزرگوار از ائمه (ع) است و توفیق دیدار امام عصر (ع) را نیز درک کرده است. امام حسن عسکری (ع) قبل از به شهادت رسیدن وی را به عنوان وکیل امام عصر تعیین کرده بودند و از وی با عنوان «شیخ القمیین» یاد می‌شود.

وی اظهار کرد: مسجد امام حسن عسکری (ع) در قم نیز توسط احمد بن اسحاق قمی و به امر امام احداث شد؛ وی در بازگشت از سفری که به خدمت امام حسن عسکری (ع) رسیده بود، در اطراف کرمانشاه (سرپل ذهاب) مریض شد و صبح روز بعد از دنیا رفت و توسط «کافور» خادم امام حسن (ع) با کفنی که از طرف امام به احمد هدیه داده شد، تکفین شده و همانجا به خاک سپرده شد.

سبزواری با بیان اینکه ابوسهل اسماعیل بن علی بن نوبخت از دیگر وکلای امام حسن عسکری(ع) بود، عنوان کرد: وی بزرگ طائفه نوبختیه و به عنوان شیخ المتکلمین بغداد بوده است. دارای تصنیفات عدیده‌ای از جمله "الانوار فی تواریخ الائمه الاطهار" بوده است. در زمان وی بود که «حسین بن منصور حلاج» ادعای وکالت از طرف امام زمان (ع) را به دروغ داشت ولی با اقدامات اسماعیل بن نوبخت، رسوا شد و مردم به دروغ بودن ادعای او پی بردند.

پژوهشگر بنیاد بین المللی امامت بیان کرد: احمد بن اسحاق رازی نیز از وکلای امام حسن علیه السلام بوده است و به عنوان وکیل اصلی امام و موکل بر سایر وکلا بوده است به گونه ای که اسماعیل بن عبده که خود از وکلای منصوب از طرف امام بود، موظف بود که هر آنچه از اموال و نامه‌های مردم به او سپرده می‌شد به احمد بن اسحاق تحویل دهد تا او به امام برساند.

وی افزود: قاسم بن علا همدانی جزء وکلای امام در منطقه آذربایجان بوده است. حدود ۱۱۷ سال عمر کرده و بعد از ۸۰ سالگی بینایی خود را از دست داد و در توقیع شریفی از امام عصر(ع) به وی، زمان وفات‌اش به او اعلام شد.

سبزواری یادآور شد: محمد بن احمد بن جعفر القمی العطار نیز از وکلای مورد اعتماد امام حسن (ع) بوده است و در مورد وی از احمد بن ابراهیم مراغی که از اصحاب امام عسکری (ع) بود، نقل شده است که می گوید: «در روی زمین فرد سومی به مثل او در نزدیکی به امام عصر (عج) وجود ندارد.

 پژوهشگر بنیاد بین المللی امامت با بیان اینکه مجموع وکلای امام حسن (ع) را حدود ۲۱ نفر ذکر کرده‌اند، گفت: در هر صورت از روش‌های تربیتی حکیمانه اهل بیت (ع)، ایجاد شبکه وکالت بوده که به فراخور زمان و مکان، ایشان افرادی را تربیت نموده و مسئولیت­های مهمی را بر عهده ایشان می‌گذاشتند و از این رهگذر نقش هدایت‌گری خود را با توجه به شرایط سخت اختناق و ظلمی که از ناحیه حاکمان بنی العباس ایجاد شده و در زمان امام عسکری (ع) به اوج خود رسیده بود، ایفا کردند.

انتهای پیام