لیلی افشار، موسیقی‌دان و نوازنده برجسته گیتار کلاسیک امروز سه‌شنبه - دوم آبان ۱۴۰۲ - در سن ۶۳ سالگی درگذشت.

بنابر گزارش رسانه‌های ایران قرار است پیکر او فردا - سوم آبان - در تنکابن (شهسوار سابق) تشییع و به خاک سپرده شود.

لیلی افشار سال‌ها ساکن ممفیس در ایالت تنسی آمریکا بود که یکی از پایتخت‌های موسیقی معاصر جهان محسوب می‌شود. او در دانشگاه همین شهر به تدریس گیتار مشغول بود.

خانم افشار هفت سال پیش - ۱۳۹۵ (۲۰۱۶) - در مجموعه مستندهای چمدان داستان مهاجرت خود و این که چه طور موفق شد به عنوان نخستین زن مدرک دکترای گیتار کلاسیک دریافت کند را روایت کرده بود که آن را به همراه نسخه رادیویی این گفتگو در زیر می‌خوانید.

چمدان: 'اصلا قرار نبود دکتری بگیرم'

*این گزارش نخستین بار ۱۰ بهمن ۱۳۹۵ منتشر شده است.

لیلی افشار می‌گوید بعد از سال‌ها زندگی و نوازندگی در ممفیس، حالا دیگر در این شهر ایالت تنسی، همه او را می‌شناسند.

"با بیشتر گروه‌ها و موسیقی‌دانان قدیمی اینجا زدم و برنامه اجرا کردم. تو شهر که راه می‌رم خیلی‌ها من را می‌شناسند. به اهالی ممفیس می‌گویند ممفییِن، فکر کنم بشه دیگه من رو ممفییِن خطاب کرد."

او سال‌هاست که رئیس کرسی گیتار دانشکده موسیقی دانشگاه ممفیس است.

شهری که یک از پایگاه‌های مهم موسیقی آمریکاست. سَم فیلیپس که نقش مهمی در ظهور سبک موسیقی راک اند رول داشت، در اوایل دهه ۵۰ میلادی استودیو و کمپانی ضبط موسیقی خود (سان رکوردز) را در ممفیس تاسیس کرد و توانست هنرمندانی چون جانی کَش، هاولین وولف، کارل پرکینز، جری لی لوئیس و شاید مهمترین آنها الویس پریسلی را به دنیای موسیقی معرفی کند. سبک‌های موسیقی آمریکایی-آفریقایی چون بلوز، جاز، گاسپل و سول ریشه عمیقی در ممفیس دارند.

اما ممفیس علاوه بر شهرتش در موسیقی، خاستگاه مهمی برای جنبش مدنی سیاهپوستان در دهه ۶۰ میلادی هم بوده است. در همین شهر آمریکا بود که مارتین لوترکینگ در ۱۹۶۸ یکی از معروفترین سخنرانی‌های خودش را (من بر فراز قله‌ها ایستاده‌ام) ایراد کرد و چند ساعت پس از آن ترور شد.

از لیلی افشار پرسیدم آیا او پس از دو دهه زندگی در ممفیس احساس می‌کند نژادپرستی و تبعیض علیه سیاهان که نیم قرن پیش در این منطقه از آمریکا "بیداد" می‌کرد، ریشه کن شده؟

"این جور چیزها خیلی زمان می‌برد، کار یک سال و یک دهه و یک نسل نیست."

برای شنیدن نسخه رادیویی و مفصل چمدان لیلی افشار اینجا کلیک کنید.

انقلاب، جنگ و دکتری

لیلی افشار در سال ۱۹۷۷ و زمانی که فقط ۱۷ سال سن داشت، برای تحصیل در مدرسه موسیقی بوستون تنها به آمریکا آمد.

"هدفم این بود که با یادگرفتن از استادانی چون آندرس سگووِیابشوم یک گیتاریست خوب و بعد به ایران بازگردم گیتار تدریس کنم. در رویاهای خودم می‌دیدم که گیتاریست خوبی شدم و به همه شهرهای ایران سفر می‌کنم و علاوه بر کنسرت کارگاه‌های گیتار برگزار می‌کنم."

"برای همین هم فکر می‌کردم فقط مدت کوتاهی در آمریکا خواهم بود و باید از این فرصت حداکثر استفاده را بکنم. آن چنان متمرکز بر این هدف بودم که یک سال اول اقامتم در آمریکا حتی فرصت نکردم به پدرم تلفن بزنم."

"روزی ۱۰ ساعت تمرین می‌کردم. کنسرواتوار ساعت ۱۱ شب تعطیل می‌شد اما به من اجازه داده بودند تا ۱۲ شب آنجا بمانم و تمرین کنم."

دو سال بعد از این که لیلی افشار به بوستون رفت، انقلاب اسلامی در ایران شکل گرفت و کمی بعد از آن هم جنگ شروع شد.

"بعد که لیسانس گرفتم، پدرم گفت بهتره بمونم چرا که اوضاع در ایران با ثبات نیست. من هم ماندم و فوق‌لیسانس گرفتم و بعد دوباره پدرم تشویقم کرد که بمانم و به تحصیلم ادامه دهم. من هم ماندم و دکتری گرفتم. اما از ابتدا اصلا قرار نبود این قدر در آمریکا بمانم."

وبسایت دانشگاه ممفیس لیلی افشار را نخستین زن دریافت کننده دکتری نوازندگی گیتار معرفی کرده است.

رسانه‌های آمریکایی هم او را یکی از برجسته‌ترین گیتارنوازان سبک کلاسیک می‌دانند.

او موفق شد در سال ۱۹۸۶ در کلاس‌های مستر آندرس سگوویا شرکت کند و در برابر او گیتار بنوازد؛ ببینید.

گفتگوی رادیویی لیلی افشار را اینجا بشنوید.

'اینجا همه ترامپی‌اند'

لیلی افشار را برای نخستین بار نوامبر سال گذشته (۲۰۱۶) و تنها چند روز مانده به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در شهر واشنگتن دیدم.

بعد از ضبط ویدئوی تبلیغ فصل جدید چمدان در استودیو دانشگاه جورج واشنگتن، او برای دیدار با هم‌کلاسی قدیمی خود به جنوب غرب ویرجینیا رفت.

دو روز بعد برای گفتگو و همراهی او در راه بازگشت به فرودگاه رونالد ریگان، به مزرعه کراسکیز واقع در ۲۰۰ کیلومتری جنوب شرقی واشنگتن دی.سی. رفتم.

منطقه مانت کرافورد در غرب ایالت ویرجینیا جمعیت کمی را در خود گنجانده است. مانند بسیاری از دیگر شهرهای کوچک آمریکا، بافت جمعیتی این منطقه اصلا "رنگارنگ" نیست؛ حدود ۹۷ درصد از ساکنان آن سفیدپوستند؛ شاید هم برای همین بود که وقتی وارد رستوران مزرعه شدم، چند خانم سفیدپوستی که آنجا بودند همراه با لبخند مودبانه خود، چشم‌هایشان را کمی باریک کردند.

"تو این دو روز کلی با بعضی از این خانم‌ها بحث سیاسی کردیم. دو دستگی بین طرفداران ترامپ و کلینتون اینجا خیلی عمیقه. جالبه، وقتی به یکی از خانم‌ها که می‌خواد به ترامپ رای بده، از اخباری که این یکی دو روزه درباره رفتار ترامپ با خانم‌ها تو رسانه‌ها اومده حرف زدم، گفت این موضوع برایش خیلی مهم نیست. گفت 'مهم نیست چون همه مردها اینجوری‌اند.' جالب بود."

'به آرزویم رسیدم'

لیلی افشار می‌گوید در کودکی "خجالتی" بوده و تنها بعد از گیتار به دست گرفتن بوده که جرات می‌کرده به میان جمع بیاید.

"گیتار به من که اهل حرف زدن نبودم، صدا داد. شد زبان من. برای همین هم اسم گیتارم را گذاشتم لیلی، چون من و گیتارم یکی هستیم."

لیلی افشار چند سالی است که به طور منظم به ایران می‌رود. آنجا کارگاه‌های آموزشی برگزار می‌کند و درست مانند رویایی که قبل از مهاجرت داشت، در شهرهای مختلف ایران گیتار می‌زند.

"پدرم همیشه می‌گفت اول موسیقی‌دان شو بعد گیتاریست. حالا که نگاه می‌کنم مهاجرت من به آمریکا، آن هم در هفده سالگی و تک و تنها، با همه مشکلات و رنج‌هایش، ارزشش را داشت. من حالا موسیقی‌دان شده‌ام. بازگشتم به ایران خیلی بیشتر از آن چه انتظارش را داشتم طول کشید، اما حالا در حال جبران هستم."

"حالا برای تفریح و معاشرت با آدم‌ها بیشتر وقت می‌گذارم. بیشتر مشتاق شنیدن داستان زندگی دیگران هستم. تنها حسرتم این است که وقتی برای نخستین‌بار در تالار وحدت روی صحنه رفتم، پدرم دیگر در قید حیات نبود که روبرویش بنشینم و نشان دهم چه طور به توصیه او عمل کرده‌ام. این که چه طور در چمدانم علم موسیقی را با خودم آورده‌ام."

برای شنیدن سایر مطالب رادیوی بی‌بی‌سی، به صفحه رادیو مراجعه کنید یا برنامه‌های ما را بر روی ساوند کلاود بشنوید.

برای دسترسی به آرشیو چمدان روی لینک‌های زیر کلیک کنید:

لیلی افشار، موسیقی‌دان و نوازنده برجسته گیتار کلاسیک امروز سه‌شنبه - دوم آبان ۱۴۰۲ - در سن ۶۳ سالگی درگذشت.

بنابر گزارش رسانه‌های ایران قرار است پیکر او فردا - سوم آبان - در تنکابن (شهسوار سابق) تشییع و به خاک سپرده شود.

لیلی افشار سال‌ها ساکن ممفیس در ایالت تنسی آمریکا بود که یکی از پایتخت‌های موسیقی معاصر جهان محسوب می‌شود. او در دانشگاه همین شهر به تدریس گیتار مشغول بود.

خانم افشار هفت سال پیش - ۱۳۹۵ (۲۰۱۶) - در مجموعه مستندهای چمدان داستان مهاجرت خود و این که چه طور موفق شد به عنوان نخستین زن مدرک دکترای گیتار کلاسیک دریافت کند را روایت کرده بود که آن را به همراه نسخه رادیویی این گفتگو در زیر می‌خوانید.

چمدان: 'اصلا قرار نبود دکتری بگیرم'

*این گزارش نخستین بار ۱۰ بهمن ۱۳۹۵ منتشر شده است.

لیلی افشار می‌گوید بعد از سال‌ها زندگی و نوازندگی در ممفیس، حالا دیگر در این شهر ایالت تنسی، همه او را می‌شناسند.

"با بیشتر گروه‌ها و موسیقی‌دانان قدیمی اینجا زدم و برنامه اجرا کردم. تو شهر که راه می‌رم خیلی‌ها من را می‌شناسند. به اهالی ممفیس می‌گویند ممفییِن، فکر کنم بشه دیگه من رو ممفییِن خطاب کرد."

او سال‌هاست که رئیس کرسی گیتار دانشکده موسیقی دانشگاه ممفیس است.

شهری که یک از پایگاه‌های مهم موسیقی آمریکاست. سَم فیلیپس که نقش مهمی در ظهور سبک موسیقی راک اند رول داشت، در اوایل دهه ۵۰ میلادی استودیو و کمپانی ضبط موسیقی خود (سان رکوردز) را در ممفیس تاسیس کرد و توانست هنرمندانی چون جانی کَش، هاولین وولف، کارل پرکینز، جری لی لوئیس و شاید مهمترین آنها الویس پریسلی را به دنیای موسیقی معرفی کند. سبک‌های موسیقی آمریکایی-آفریقایی چون بلوز، جاز، گاسپل و سول ریشه عمیقی در ممفیس دارند.

اما ممفیس علاوه بر شهرتش در موسیقی، خاستگاه مهمی برای جنبش مدنی سیاهپوستان در دهه ۶۰ میلادی هم بوده است. در همین شهر آمریکا بود که مارتین لوترکینگ در ۱۹۶۸ یکی از معروفترین سخنرانی‌های خودش را (من بر فراز قله‌ها ایستاده‌ام) ایراد کرد و چند ساعت پس از آن ترور شد.

از لیلی افشار پرسیدم آیا او پس از دو دهه زندگی در ممفیس احساس می‌کند نژادپرستی و تبعیض علیه سیاهان که نیم قرن پیش در این منطقه از آمریکا "بیداد" می‌کرد، ریشه کن شده؟

"این جور چیزها خیلی زمان می‌برد، کار یک سال و یک دهه و یک نسل نیست."

برای شنیدن نسخه رادیویی و مفصل چمدان لیلی افشار اینجا کلیک کنید.

انقلاب، جنگ و دکتری

لیلی افشار در سال ۱۹۷۷ و زمانی که فقط ۱۷ سال سن داشت، برای تحصیل در مدرسه موسیقی بوستون تنها به آمریکا آمد.

"هدفم این بود که با یادگرفتن از استادانی چون آندرس سگووِیابشوم یک گیتاریست خوب و بعد به ایران بازگردم گیتار تدریس کنم. در رویاهای خودم می‌دیدم که گیتاریست خوبی شدم و به همه شهرهای ایران سفر می‌کنم و علاوه بر کنسرت کارگاه‌های گیتار برگزار می‌کنم."

"برای همین هم فکر می‌کردم فقط مدت کوتاهی در آمریکا خواهم بود و باید از این فرصت حداکثر استفاده را بکنم. آن چنان متمرکز بر این هدف بودم که یک سال اول اقامتم در آمریکا حتی فرصت نکردم به پدرم تلفن بزنم."

"روزی ۱۰ ساعت تمرین می‌کردم. کنسرواتوار ساعت ۱۱ شب تعطیل می‌شد اما به من اجازه داده بودند تا ۱۲ شب آنجا بمانم و تمرین کنم."

دو سال بعد از این که لیلی افشار به بوستون رفت، انقلاب اسلامی در ایران شکل گرفت و کمی بعد از آن هم جنگ شروع شد.

"بعد که لیسانس گرفتم، پدرم گفت بهتره بمونم چرا که اوضاع در ایران با ثبات نیست. من هم ماندم و فوق‌لیسانس گرفتم و بعد دوباره پدرم تشویقم کرد که بمانم و به تحصیلم ادامه دهم. من هم ماندم و دکتری گرفتم. اما از ابتدا اصلا قرار نبود این قدر در آمریکا بمانم."

وبسایت دانشگاه ممفیس لیلی افشار را نخستین زن دریافت کننده دکتری نوازندگی گیتار معرفی کرده است.

رسانه‌های آمریکایی هم او را یکی از برجسته‌ترین گیتارنوازان سبک کلاسیک می‌دانند.

او موفق شد در سال ۱۹۸۶ در کلاس‌های مستر آندرس سگوویا شرکت کند و در برابر او گیتار بنوازد؛ ببینید.

گفتگوی رادیویی لیلی افشار را اینجا بشنوید.

'اینجا همه ترامپی‌اند'

لیلی افشار را برای نخستین بار نوامبر سال گذشته (۲۰۱۶) و تنها چند روز مانده به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در شهر واشنگتن دیدم.

بعد از ضبط ویدئوی تبلیغ فصل جدید چمدان در استودیو دانشگاه جورج واشنگتن، او برای دیدار با هم‌کلاسی قدیمی خود به جنوب غرب ویرجینیا رفت.

دو روز بعد برای گفتگو و همراهی او در راه بازگشت به فرودگاه رونالد ریگان، به مزرعه کراسکیز واقع در ۲۰۰ کیلومتری جنوب شرقی واشنگتن دی.سی. رفتم.

منطقه مانت کرافورد در غرب ایالت ویرجینیا جمعیت کمی را در خود گنجانده است. مانند بسیاری از دیگر شهرهای کوچک آمریکا، بافت جمعیتی این منطقه اصلا "رنگارنگ" نیست؛ حدود ۹۷ درصد از ساکنان آن سفیدپوستند؛ شاید هم برای همین بود که وقتی وارد رستوران مزرعه شدم، چند خانم سفیدپوستی که آنجا بودند همراه با لبخند مودبانه خود، چشم‌هایشان را کمی باریک کردند.

"تو این دو روز کلی با بعضی از این خانم‌ها بحث سیاسی کردیم. دو دستگی بین طرفداران ترامپ و کلینتون اینجا خیلی عمیقه. جالبه، وقتی به یکی از خانم‌ها که می‌خواد به ترامپ رای بده، از اخباری که این یکی دو روزه درباره رفتار ترامپ با خانم‌ها تو رسانه‌ها اومده حرف زدم، گفت این موضوع برایش خیلی مهم نیست. گفت 'مهم نیست چون همه مردها اینجوری‌اند.' جالب بود."

'به آرزویم رسیدم'

لیلی افشار می‌گوید در کودکی "خجالتی" بوده و تنها بعد از گیتار به دست گرفتن بوده که جرات می‌کرده به میان جمع بیاید.

"گیتار به من که اهل حرف زدن نبودم، صدا داد. شد زبان من. برای همین هم اسم گیتارم را گذاشتم لیلی، چون من و گیتارم یکی هستیم."

لیلی افشار چند سالی است که به طور منظم به ایران می‌رود. آنجا کارگاه‌های آموزشی برگزار می‌کند و درست مانند رویایی که قبل از مهاجرت داشت، در شهرهای مختلف ایران گیتار می‌زند.

"پدرم همیشه می‌گفت اول موسیقی‌دان شو بعد گیتاریست. حالا که نگاه می‌کنم مهاجرت من به آمریکا، آن هم در هفده سالگی و تک و تنها، با همه مشکلات و رنج‌هایش، ارزشش را داشت. من حالا موسیقی‌دان شده‌ام. بازگشتم به ایران خیلی بیشتر از آن چه انتظارش را داشتم طول کشید، اما حالا در حال جبران هستم."

"حالا برای تفریح و معاشرت با آدم‌ها بیشتر وقت می‌گذارم. بیشتر مشتاق شنیدن داستان زندگی دیگران هستم. تنها حسرتم این است که وقتی برای نخستین‌بار در تالار وحدت روی صحنه رفتم، پدرم دیگر در قید حیات نبود که روبرویش بنشینم و نشان دهم چه طور به توصیه او عمل کرده‌ام. این که چه طور در چمدانم علم موسیقی را با خودم آورده‌ام."

برای شنیدن سایر مطالب رادیوی بی‌بی‌سی، به صفحه رادیو مراجعه کنید یا برنامه‌های ما را بر روی ساوند کلاود بشنوید.

برای دسترسی به آرشیو چمدان روی لینک‌های زیر کلیک کنید: