مرگ یکی از رهبران چین می‌تواند سرآغاز تغییراتی بزرگ باشد مانند رخدادهای پس از مرگ مائو ژدونگ، یا می‌تواند منجر به ناآرامی سیاسی شود مانند زمانی که سوگواری برای هو یائوبانگ منجر به اعتراض‌های میدان تیان‌آن‌من در سال ۱۹۸۹ شد.

از این روست که درگذشت لی که‌چیانگ نخست‌وزیر سابق باعث فعال شدن اقدامات مختلفی تا کنون شده است تا حفظ و استمرار ثبات تضمین شود.

محدود کردن استفاده از وی‌پی‌ان برای کاهش دسترسی شهروندان چین به بخش‌هایی از اینترنت که در اختیار حزب کمونیست نیست در حال انجام است.

حزب نمی‌خواهد سوگواری برای رهبر سابق شماره دو محبوب و لیبرال این کشور منجر به گسترش انتقاد از دولت فعلی به رهبری شی جین‌پینگ شود.

ماجرا فقط این نیست که لی ناگهانی از دنیا رفته است و فقط چند ماه پس از کناره‌گیری دچار سکته قلبی شده است بلکه بحث بر سر این است که او چه چیزی را نمایندگی می‌کرد: راهی برای اداره بالقوه چین با اولویت‌هایی متفاوت با اولویت‌های شی جین پینگ.

او عملگرایی باهوش بود که چندان دغدغه ایدئولوژی نداشت. و این خود یکی از دلایلی است که او در کمیته اجرایی هفت‌‌نفره پولیتبوروی قبلی که قدرت‌مندترین نهاد تصمیم‌گیری کشور بود چهره‌ای به غایت تنها بود.

جدای از اینها ماجرای «شاخص لی که‌چیانگ» نیز در میان بود که محصول یک پیام مشهور وزارت خارجه آمریکا بود و در ویکی‌لیکس افشا شد. گفته می‌شود که لی در مقام دبیر وقت حزب استان لیائونینگ در سال ۲۰۰۷ به سفیر آمریکا گفته بود که آمار تولید ناخالص داخلی به عنوان راهی برای قضاوت درباره سلامت اقتصادی قابل اعتماد نیستند.

گفته می‌شود که او از سه شاخص دیگر برای تحلیل رشد استفاده می‌کرد: حجم انتقال بار راه آهن، مصرف برق و میزان اعطای وام بانکی.

انتقاد از آمارهای رسمی چین، حتی پشت درهای بسته، پیش آمریکایی‌ها در میان رقبای سیاسی او نمی‌توانسته صورت خوشی داشته باشد.

نخست‌وزیر سابق یکی از باهوش‌ترین چهره‌های سیاسی نسل خود به شمار می‌رفت. او پس از بازگشایی دانشگاه‌ها به دنبال انقلاب فرهنگی فاجعه‌بار مائو، در دانشکده معتبر حقوق دانشگاه پکن تحصیل کرد.

در حزبی که تحت سلطه مهندسان بود، او اقتصاد‌دانی بود که مشهور بود به اینکه «واقعیت را همان‌طور که هست می‌گوید» و صادقانه و علنی به مشکلات اقتصادی چین به عنوان شیوه‌ای برای یافتن راه حل آنها اذعان می‌کرد.

در جریان همه‌گیری اخیر، او از صدماتی سخن گفته بود که روش کووید-صفر اختصاصی آقای شی به اقتصاد کشور و به چینی‌های عادی زده است.

طبیعی است که او مستقیماً رهبر بزرگ کشور یا خود سیاست‌اش را زیر سؤال نمی‌برد ولی عواقب برنامه بهبود را هم مثبت وانمود نمی‌کرد.

در ماه مه ۲۰۲۲، در جریان یک جلسه مجازی که گفته می‌شود بیش از ۱۰۰ هزار نماینده دولتی و تجاری در آن شرکت داشتند، او ابتدا از «کار مؤثر» مقامات در مقابله با «چالش‌های دور از انتظار» در طی بحران ستایش کرده بود و بعد افزوده بود: «مشکلات در بعضی مناطق و تا حدودی بسیار بزرگ‌تر از شوک شدید همه‌گیری سال ۲۰۲۰ هستند.»

او افزوده بود که راهی روشن به سوی جلو وجود دارد و گفته بود که «توسعه مبنا و کلید حل همه مشکلات در چین است». باید توجه داشت که او گفته بود توسعه نه توان ایدئولوژیک.

او گفته بود: «برای عملکرد خوب در زمینه جلوگیری از همه‌گیری و کنترل آن، ما به منابع مالی و مادی نیاز داریم. نیازمند توسعه برای پشتیبانی از اشتغال باثبات، معيشت مردم و جلوگیری از مخاطرات هستیم.»

در ماه مه سال گذشته، که سیاست کووید-صفر هنوز برقرار بود، او بدون ماسک در دانشگاهی در استان یون‌نان ظاهر شد. و دانشجویان و مقاماتی که گرداگرد او بودند هیچ‌کدام ماسک نداشتند. این موضوع باعث بحث‌های بسیار داغی در رسانه‌های اجتماعی شد و بعضی‌ها از نخست وزیر ستایش کردند. دیری نپایید که هشتگ #PremierAtYunnanUniversity سانسور شد.

در طی سال اول کووید، به عنوان کسی که در عمل متصدی اقتصاد بود، لی تصمیم گرفت ظرفیت ایجاد شغل غرفه‌های خیابانی را افزایش دهد و دیده شده بود که در استان شاندونگ به فروشنده‌های خیابانی سر زده بود. کسب و کار پیش از آن هم در وضعیتی بغرنجی واقع بود و گفته بود که این نوع تجارت می‌توان باعث سرزندگی و ایجاد شغل‌های بیشتر شود.

تقریباً بلافاصله، فروشندگان خیابانی بعد از سال‌ها ممنوعیت در خیابان‌های پکن ظاهر شدند. اما هرگز قرار نبود این وضعیت مطابق چشم‌اندازی که آقای شی از ظاهر پایتخت چین داشت ادامه پیدا کند.

ظرف چند روز پس از به اصطلاح فشار آقای لی برای احیای غرفه‌های فروش خیابانی، این اقدام در روزنامه‌ شهرداری پکن متعلق به کمیته حزب، موسوم به پکن دیلی، زیر انتقاد واقع شدند. در ستونی در این روزنامه غرفه‌های خیابانی «غیربهداشتی و غیرمتمدنانه» خوانده شده بودند. رسانه‌های دولتی دیگر نیز با پیام‌هایی مشابه به آنها پیوستند.

اینکه مسئولان شهر توانستند به این سرعت - و اینقدر علنی و مؤثر - سیاستی را که نخست‌وزیر کشور پیشنهاد کرده بود ملغا کنند نشان می‌داد قدرت او چقدر محدود شده است.

در دولت قبلی هو جین‌تائو با رهبری فراگیر و جمعی‌اش چنین اتفاقی امکان نداشت رخ دهد. جناح‌های مختلف درون حزب باید متوازن عمل می‌کردند.

اما تحت حاکمیت آقای شی یا باید به شیوه شی جین‌پینگ عمل کرد یا آن راه، راه غلطی است.

پیش از کناره‌گیری لی در مارس امسال، او آخرین چهره ارشد دولت بود که به شیوه انجام امور در دوره هو نزدیک بود.

حضور او نماینده دوره دیگری بود که رهیافت‌ها کمتر شور و تعصب سیاسی داشت و بیشتر متمرکز بر فعالیت تجاری بود تا شعارزدگی حزبی.

او که به زبان انگیسی بسیار مسلط بود هنگام دیدار با هبران خارجی می‌توانست بسیار جذاب باشد. او برای خبرنگارانی که برای فیلم گرفتن از جلسات رسمی او جمع می‌شدند دست تکان می‌داد و به آنها لبخند می‌زد.

اینکه مرگ او درست چند ماه پس از عزل بدون توضیح وزاری ارشد خارجه و دفاع رخ داده است باعث حساسیت سیاسی بیشتری شده است.

مراسم رسمی یادبود او که در پیش است با دقت بسیار مدیریت خواهد شد مبادا نشانی از کمترین همدلی با نخست‌وزیر سابق داشته باشد که بتواند با مسیر دولت فعلی تعارضی ایجاد کند.

آنها که پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی چینی را تماشا می‌کنند شاهد ابراز اندوه و شوک آنلاین بسیاری از مردم عادی خواهند بود که به یاد او خواهند بود.

لی درست هم‌زمان با آقای شی وارد مدارج ترقی در حزب کمونیست شد و خود نیز در مسیر دبیر کل شدن به جای آقای شی بود.

گمانه‌زنی‌های بسیاری شده است که اگر لی زمام رهبری کل کشور را به دست گرفته بود چین چه شکلی پیدا می‌کرد.

مرگ یکی از رهبران چین می‌تواند سرآغاز تغییراتی بزرگ باشد مانند رخدادهای پس از مرگ مائو ژدونگ، یا می‌تواند منجر به ناآرامی سیاسی شود مانند زمانی که سوگواری برای هو یائوبانگ منجر به اعتراض‌های میدان تیان‌آن‌من در سال ۱۹۸۹ شد.

از این روست که درگذشت لی که‌چیانگ نخست‌وزیر سابق باعث فعال شدن اقدامات مختلفی تا کنون شده است تا حفظ و استمرار ثبات تضمین شود.

محدود کردن استفاده از وی‌پی‌ان برای کاهش دسترسی شهروندان چین به بخش‌هایی از اینترنت که در اختیار حزب کمونیست نیست در حال انجام است.

حزب نمی‌خواهد سوگواری برای رهبر سابق شماره دو محبوب و لیبرال این کشور منجر به گسترش انتقاد از دولت فعلی به رهبری شی جین‌پینگ شود.

ماجرا فقط این نیست که لی ناگهانی از دنیا رفته است و فقط چند ماه پس از کناره‌گیری دچار سکته قلبی شده است بلکه بحث بر سر این است که او چه چیزی را نمایندگی می‌کرد: راهی برای اداره بالقوه چین با اولویت‌هایی متفاوت با اولویت‌های شی جین پینگ.

او عملگرایی باهوش بود که چندان دغدغه ایدئولوژی نداشت. و این خود یکی از دلایلی است که او در کمیته اجرایی هفت‌‌نفره پولیتبوروی قبلی که قدرت‌مندترین نهاد تصمیم‌گیری کشور بود چهره‌ای به غایت تنها بود.

جدای از اینها ماجرای «شاخص لی که‌چیانگ» نیز در میان بود که محصول یک پیام مشهور وزارت خارجه آمریکا بود و در ویکی‌لیکس افشا شد. گفته می‌شود که لی در مقام دبیر وقت حزب استان لیائونینگ در سال ۲۰۰۷ به سفیر آمریکا گفته بود که آمار تولید ناخالص داخلی به عنوان راهی برای قضاوت درباره سلامت اقتصادی قابل اعتماد نیستند.

گفته می‌شود که او از سه شاخص دیگر برای تحلیل رشد استفاده می‌کرد: حجم انتقال بار راه آهن، مصرف برق و میزان اعطای وام بانکی.

انتقاد از آمارهای رسمی چین، حتی پشت درهای بسته، پیش آمریکایی‌ها در میان رقبای سیاسی او نمی‌توانسته صورت خوشی داشته باشد.

نخست‌وزیر سابق یکی از باهوش‌ترین چهره‌های سیاسی نسل خود به شمار می‌رفت. او پس از بازگشایی دانشگاه‌ها به دنبال انقلاب فرهنگی فاجعه‌بار مائو، در دانشکده معتبر حقوق دانشگاه پکن تحصیل کرد.

در حزبی که تحت سلطه مهندسان بود، او اقتصاد‌دانی بود که مشهور بود به اینکه «واقعیت را همان‌طور که هست می‌گوید» و صادقانه و علنی به مشکلات اقتصادی چین به عنوان شیوه‌ای برای یافتن راه حل آنها اذعان می‌کرد.

در جریان همه‌گیری اخیر، او از صدماتی سخن گفته بود که روش کووید-صفر اختصاصی آقای شی به اقتصاد کشور و به چینی‌های عادی زده است.

طبیعی است که او مستقیماً رهبر بزرگ کشور یا خود سیاست‌اش را زیر سؤال نمی‌برد ولی عواقب برنامه بهبود را هم مثبت وانمود نمی‌کرد.

در ماه مه ۲۰۲۲، در جریان یک جلسه مجازی که گفته می‌شود بیش از ۱۰۰ هزار نماینده دولتی و تجاری در آن شرکت داشتند، او ابتدا از «کار مؤثر» مقامات در مقابله با «چالش‌های دور از انتظار» در طی بحران ستایش کرده بود و بعد افزوده بود: «مشکلات در بعضی مناطق و تا حدودی بسیار بزرگ‌تر از شوک شدید همه‌گیری سال ۲۰۲۰ هستند.»

او افزوده بود که راهی روشن به سوی جلو وجود دارد و گفته بود که «توسعه مبنا و کلید حل همه مشکلات در چین است». باید توجه داشت که او گفته بود توسعه نه توان ایدئولوژیک.

او گفته بود: «برای عملکرد خوب در زمینه جلوگیری از همه‌گیری و کنترل آن، ما به منابع مالی و مادی نیاز داریم. نیازمند توسعه برای پشتیبانی از اشتغال باثبات، معيشت مردم و جلوگیری از مخاطرات هستیم.»

در ماه مه سال گذشته، که سیاست کووید-صفر هنوز برقرار بود، او بدون ماسک در دانشگاهی در استان یون‌نان ظاهر شد. و دانشجویان و مقاماتی که گرداگرد او بودند هیچ‌کدام ماسک نداشتند. این موضوع باعث بحث‌های بسیار داغی در رسانه‌های اجتماعی شد و بعضی‌ها از نخست وزیر ستایش کردند. دیری نپایید که هشتگ #PremierAtYunnanUniversity سانسور شد.

در طی سال اول کووید، به عنوان کسی که در عمل متصدی اقتصاد بود، لی تصمیم گرفت ظرفیت ایجاد شغل غرفه‌های خیابانی را افزایش دهد و دیده شده بود که در استان شاندونگ به فروشنده‌های خیابانی سر زده بود. کسب و کار پیش از آن هم در وضعیتی بغرنجی واقع بود و گفته بود که این نوع تجارت می‌توان باعث سرزندگی و ایجاد شغل‌های بیشتر شود.

تقریباً بلافاصله، فروشندگان خیابانی بعد از سال‌ها ممنوعیت در خیابان‌های پکن ظاهر شدند. اما هرگز قرار نبود این وضعیت مطابق چشم‌اندازی که آقای شی از ظاهر پایتخت چین داشت ادامه پیدا کند.

ظرف چند روز پس از به اصطلاح فشار آقای لی برای احیای غرفه‌های فروش خیابانی، این اقدام در روزنامه‌ شهرداری پکن متعلق به کمیته حزب، موسوم به پکن دیلی، زیر انتقاد واقع شدند. در ستونی در این روزنامه غرفه‌های خیابانی «غیربهداشتی و غیرمتمدنانه» خوانده شده بودند. رسانه‌های دولتی دیگر نیز با پیام‌هایی مشابه به آنها پیوستند.

اینکه مسئولان شهر توانستند به این سرعت - و اینقدر علنی و مؤثر - سیاستی را که نخست‌وزیر کشور پیشنهاد کرده بود ملغا کنند نشان می‌داد قدرت او چقدر محدود شده است.

در دولت قبلی هو جین‌تائو با رهبری فراگیر و جمعی‌اش چنین اتفاقی امکان نداشت رخ دهد. جناح‌های مختلف درون حزب باید متوازن عمل می‌کردند.

اما تحت حاکمیت آقای شی یا باید به شیوه شی جین‌پینگ عمل کرد یا آن راه، راه غلطی است.

پیش از کناره‌گیری لی در مارس امسال، او آخرین چهره ارشد دولت بود که به شیوه انجام امور در دوره هو نزدیک بود.

حضور او نماینده دوره دیگری بود که رهیافت‌ها کمتر شور و تعصب سیاسی داشت و بیشتر متمرکز بر فعالیت تجاری بود تا شعارزدگی حزبی.

او که به زبان انگیسی بسیار مسلط بود هنگام دیدار با هبران خارجی می‌توانست بسیار جذاب باشد. او برای خبرنگارانی که برای فیلم گرفتن از جلسات رسمی او جمع می‌شدند دست تکان می‌داد و به آنها لبخند می‌زد.

اینکه مرگ او درست چند ماه پس از عزل بدون توضیح وزاری ارشد خارجه و دفاع رخ داده است باعث حساسیت سیاسی بیشتری شده است.

مراسم رسمی یادبود او که در پیش است با دقت بسیار مدیریت خواهد شد مبادا نشانی از کمترین همدلی با نخست‌وزیر سابق داشته باشد که بتواند با مسیر دولت فعلی تعارضی ایجاد کند.

آنها که پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی چینی را تماشا می‌کنند شاهد ابراز اندوه و شوک آنلاین بسیاری از مردم عادی خواهند بود که به یاد او خواهند بود.

لی درست هم‌زمان با آقای شی وارد مدارج ترقی در حزب کمونیست شد و خود نیز در مسیر دبیر کل شدن به جای آقای شی بود.

گمانه‌زنی‌های بسیاری شده است که اگر لی زمام رهبری کل کشور را به دست گرفته بود چین چه شکلی پیدا می‌کرد.