الگوپذیری زنان ایرانی از حضرت زینب در روند پیروزی انقلاب

به گزارش خبرگزاری مهر، فاطمه مهربان پژوهشگر حوزه زنان طی یادداشتی به موضوع «الگوپذیری زنان ایرانی از حضرت زینب در روند پیروزی انقلاب» پرداخت که جزییات این یادداشت به شرح ذیل است:

مهم ترین رسالت جامعه اسلامی ایران، شناسایی الگوهای دینی و اسلامی در زندگی است. معرفی این الگوها در مسایل زنان از ضروری ترین نیازها در شناخت صحیح شخصیت انسانی و جایگاه اجتماعی زنان است. زنان مسلمان همواره در صحنه های مختلف اجتماعی، سیاسی و اقتصادی از صدر اسلام تا به امروز، حضور جدی داشته اند. نمونه این گونه فعالیت ها از سوی زنان مسلمان در مواردی مانند نهضت تنباکو، مشروطه مقابله با کشف حجاب و روند انقلاب اسلامی ایران به خوبی نمایان است.

بدون شک این الگوپذیری بر گرفته از نقش حضرت زینب در واقعه کربلا است. رهبری حضرت زینب (علیها السلام) در جریان عاشورا و استواری وی در این راه، همواره در جوامع اسلامی به عنوان الگوی برتر و بی نظیر در نزد زنان بوده است.

اگر چه در قیام ها و مبارزات، حضور فیزیکی مردان مانع از برجستگی نقش زنان می‌شود، اما بدیهی است اصول اولیه برای ایجاد مقدمات در قیام ها و مبارزات به نقش غیرمستقیم زنان مرتبط می شود. با توجه به شرایط موجود در دوره قبل از انقلاب اسلامی، تعیین الگو و سرمشق از سوی زنان ایرانی جهت شرکت در مبارزات انقلابی، ضرورت داشت.

تبیین الگو در حرکت های اجتماعی در واقع به عنوان هدف و مسیری مشخص برای زنان ایران به شمار می رفت. بنابر این اولین توجه زنان مسلمان ایرانی و مبارز، توجه به امر حجاب و پوشش مناسب بود. به عبارتی زنان مبارز ایرانی، ارزش های مذهبی خود را از ارزش های مورد تبلیغ دوره ی پهلوی جدا کردند.

می توان چنین اظهار کرد که شرکت زنان ایرانی در صفوف مقدم انقلاب اسلامی ایران، نشان دهنده عدم انطباق خواسته های فرهنگی آنان با فرهنگ رایج در جامعه ایران بود. حضور زنان در صحنه های انقلاب، نشان گر نفی نظریه «حجاب مانعی برای زن» بود. بدین ترتیب با اتخاذ حجاب، اولین گام های زنان ایران در ورود به مبارزات انقلابی برداشته شد.

بدون شک اتخاذ پوشش اسلامی از سوی زنان ایرانی با پیروی از الگویی مانند حضرت زینب بود. زنان به این درک رسیده بودند که در عین حفظ ضوابط و موازین شرعی، می توانند در سازندگی و ایجاد یک جامعه اسلامی سهیم باشند. الگوپذیری زنان ایران را می توان به وضوح در سخنان امام خمینی یافت. ایشان در سخنان خود با اشاره به شجاعت حضرت زینب زنان جامعه ایران را به زنان صدر اسلام تشبیه کردند. (۱)

این سخن بیان گر این مطلب است که ادعای مخالفین حجاب مبنی بر اینکه حجاب مانع فعالیت زن است، ادعایی پوچ و بیهوده است. هدف آنها از طرح این ادعا، چیزی جز سودجویی و پرداختن به لهو و لعب نیست. اتخاذ حجاب از سوی زنان، افزایش ایمان و رشد آگاهی های سیاسی، مذهبی و فرهنگی آنان را به دنبال داشت. به تعبیر امام خمینی (ره) «زنان ایران، آزادی خود را در پوشش اسلامی یافته بودند» (۲)

نقش زنان در قیام و مبارزات انقلاب اسلامی

الف: افزایش روحیه مبارزه و شجاعت مردان

یک اصل مهم در مبارزات زنان، نقش رهبری زنان در قیام و مبارزات انقلاب اسلامی است. نقش این امر به شکل افزایش روحیه ی نبرد و ایجاد نیروی شجاعت مردان نمودار است. به عبارتی، زنان در انقلاب اسلامی ایران با حضور در صحنه های مبارزه، نقش اصلی را در عبرت گیری مردان ایفا می کردند. الگوپذیری زنان ایران از حضرت زینب به حرکت و رهبریت آنها در انقلاب اسلامی ایران زیبایی و هدف بخشید. حضرت زینب نه تنها در روند نهضت کربلا، با استقامت و بردباری خود باعث تثبیت روحیه ی خانواده خود در شرایط بحرانی شد، بلکه پس از کربلا نیز با سخنان قاطع خویش علیه حکومت یزید، حیرت حاضرین را برانگیخت. (۳)

سخنان امام خمینی در تجلیل از مقام زن، بیان گر مطالب فوق است. ایشان در سخنانی از مقام زنان، به ویژه زنان قم تجلیل کرده و به شرکت آنها در مبارزات انقلاب اسلامی اشاره کرده است. امام صریحاً ذکر کرده اند که زنان در صفوف مقدم نهضت بودند و مردها از زنان الهام می گرفتند.

(۴) در سخنرانی دیگری امام خمینی ضمن تشکر از بانوان، شجاعت زنان را عامل افزایش شجاعت مردان ذکر کردند. (۵)

زنان ایران مبارزات مستقیم خود را با حضور در تظاهرات آغاز کردند. حضور آنان در تظاهرات به عنوان یک عنصر تکمیل کننده در کنار مردان محسوب می شد. طبق اسناد و مدارک موجود، اسامی بسیاری از زنان محصل و دانشجو ثبت شده که نشان گر حضور فعال آنها در برقراری تظاهرات است.

تقویت حضور زنان در روند پیروزی انقلاب اسلامی ایران، یک اصل مهم را در جامعه ی ایران آشکار کرد و آن نیروی بزرگ زنان بود که تا آن زمان، این چنین جدی و گسترده، نیروی باطنی خود را به نمایش نگذاشته بود.

روند فعالیت های گسترده زنان نشان می دهد که نوع فعالیت آنها همانند فعالیت های مردان بوده است. اتخاذ اصول اولیه به تبعیت از حضرت زینب از سوی زنان ایران نیروی ناشناخته آنان را نه تنها بر مردان، بلکه بر تمامی جوامع مسلمان و غیر مسلمان آشکار کرد. زنان ایران با حفظ موازین شرعی و با رعایت اصول اسلامی، نه تنها از جریانات سیاسی و فعالیت در مبارزات عقب نماندند، بلکه خود نیز به عنوان نقش تعیین کننده، در جریانات سیاسی سهیم شدند.

اتخاذ پوشش اسلامی، پیش قدم بودن در مبارزات انقلابی، ایجاد جلسات سیاسی، شرکت در تظاهرات و ایستادگی در مقابل مسلسل ها نشان می دهد که زنان ایران نه تنها در امور سیاسی نسبت به مردان عقب نبودند، بلکه حضور آنان در فعالیت ها، نیرو و قوت مردان را تقویت می بخشید. امام خمینی نیز نقش بانوان را در نهضت اسلامی بالاتر از نقش مردان اعلام کردند. (۶)

اسارت و تحمل شکنجه

دستگیری زنان مبارز و شکنجه کردن آنها از سوی ساواک، نشان گر الگوپذیری دقیق زنان ایران به تبعیت از حضرت زینب است. مدارک و اسناد نشان می دهد که ساواک در شکنجه کردن مبارزین هیچ تفاوتی میان زن و مرد قایل نبود. عده ای از مبارزین زن تا آخرین لحظه زیر شکنجه مقاومت کرده و حتی از گفتن نام حقیقی خویش، خودداری می کردند. (۷)

شهادت طلبی

مهم ترین و برجسته ترین اصل که روند پیروزی انقلاب اسلامی ایران را تسریع می کرد، نقش شهادت طلبی زنان ایران و ترویج فرهنگ آن در میان جامعه بود. والاترین درجه فداکاری زنان ایران به شکل شهادت نمودار شد که به عنوان آخرین اقدام لازم در تکمیل روند مبارزات مورد استفاده قرار گرفت.

این امر به تبعیت از حضرت زینب بود. حضرت زینب نه تنها در برابر اجساد شهدای کربلا و به ویژه امام حسین بی تابی نکرد، بلکه با صراحت فرمود: «ما رایت الا جمیلا» آنچه می بینم جز زیبایی چیز دیگری نیست.

پرده گذاشتن بر صحنه های فجیع کربلا و نگریستن به شهادت و زیبایی آن، نشان گر اوج استقامت و صبوری حضرت زینب است. شهادت طلبی زنان ایران در پیشبرد پیروزی انقلاب اسلامی آن چنان مهم بود که امام خمینی در این زمینه خطاب به زنان فرمود: «به شما که با مبارزات خویش، روی ابرقدرت ها را سیاه کردید، درود می فرستم و در مقابل صبر و استقامتتان خاضع وخاشعم.» (۸) هم چنین در پیامی دیگر شجاعت زنان و شهادت طلبی آنان را برخاسته از نور ایمان معرفی کرد (۹)

بنابراین با بررسی روند فعالیت های زنان در جریان انقلاب اسلامی می توان به این نتیجه دست یافت که زنان به عنوان قشری از افراد جامعه، به طور مستقل ایفای نقش می کردند. این ادعا که زنان در مسایل سیاسی و اجتماعی دنباله رو مردان هستند، نظریه صحیحی نیست. روند فعالیت های زنان ایران نشان می دهد که آنان با درک اصول و آگاهی های مستقل سیاسی، در فعالیت های سیاسی شرکت می کردند؛ زیرا تبعیت زنان از مردان منجر به توقف فعالیت آنها و حتی تضعیف کردن روحیه مردان در شرایط بحرانی می شد. بنابر این نیرویی برتر در تثبیت فعالیت های زنان ایران لازم بود که این نیرو از طریق تبیین الگو و پیروی از بانوی بزرگ اسلام حضرت زینب امکان پذیر شد.

پانوشت:
۱. صحیفه ی نور، جلد ۶، ص ۱۸۷

۲. همان، جلد ۲، ص ۲۵۹

۳. اللهوف، ص ۲۳۷

۴. صحیفه ی نور، جلد ۵، ص ۱۷۶

۵. همان، جلد ۵، ص ۱۵۳

۶. صحیفه ی نور، جلد ۱۸، ص ۲۶۲

۷. اسرار زندان اوین، ص ۷۸ و ۱۲۵

۸. صحیفه ی نور، جلد ۱۴، ص ۱۰

۹. همان، جلد ۶، ص ۱۲۰