سیدجمال‌الدین اسدآبادی در تاریخ گمشده است/ ماجرای قرارداد «رژی» چیست؟ 

مهسا بهادری: امیر روئینی تهیه‌کننده و یکی از کارگردانان مستند «رژی»، محصول مرکز مستند سوره، که آماده حضور در جشنواره «سینماحقیقت» شده است، با اشاره به اینکه این مستند به شخصیت سیدجمال‌الدین اسدآبادی و واقعه رژی می‌پردازد، مطرح کرد: این مستند از دل رویداد «سینماحماسه» بیرون آمده است. به هر حال صحبت درباره تاریخ سخت است و ما قصد داریم به نوبه خود حداقل نور را به بخشی از تاریخ بتابانیم که موافق و مخالف بسیار دارد. همچنین سعی کردیم باز به یک برآیند برسیم و صرفا این نباشد که بگوییم با استناد به یک سند مشخص چراکه سندها محدود هستند.

وی با اشاره به اینکه در مستند «رژی» تلاش شده است تا مخاطب جذب شخصیت سیدجمال الدین اسدآبادی شود، گفت: اما اگر بخواهیم عمیق شویم نیازمند تامل و تحلیل هستیم؛ اینکه آدم‌های متفاوت بیایند درباره آن حرف بزنند و نور را به موقعیت‌های متفاوت این شخصیت بتابانند. سیدجمال‌الدین اسدآبادی شخصیتی است که به هر کجا سفر کرده، اتفاقات گسترده فرهنگی و هنری را رقم زده و شاید بتوان گفت که انقلاب فرهنگی ایجاد کرده است. هر کدام از این موارد یک قصه است که می‌توان بدان پرداخت. وقتی سیدجمال‌الدین اسدآبادی درباره کنگره اسلامی حرف می‌زند، باید کاویده شود چراکه این موارد ما را به عمق شخصیت سیدجمال‌الدین اسدآبادی می‌رساند.

یکی از کارگردانان مستند «رژی» تاکید کرد: من به عنوان یکی از سازندگان اثر تصور می‌کنم که مستند «رژی» نوک کوه یخ است که از آب بیرون زده و اصل ماجرا هنوز مانده است. از نظر من مخاطب وقتی با مستند مواجه می‌شود، قصه برایش اهمیت دارد و صرفا نمی‌توان محتوا را به او توضیح داد بلکه می‌خواهد به قهرمان قصه برسد. ما درباره قصه‌ای حرف می‌زنیم که قهرمان در آن گام بر می‌دارد پس مخاطب درگیر شخصیت می‌شود و قصه را دنبال می‌کند.

روئینی با بیان اینکه سیدجمال‌الدین اسدآبادی اگرچه بازیگردان و یکی از مهره‌های اصلی یک بازی تاریخی اما در تاریخ گمشده است، مطرح کرد: در آن زمان اگر فرض کنیم انگلیس یک حریف در برابر مردم است. سیدجمال‌الدین اسدآبادی در مقام قهرمان، مقابل این حریف سرسختی که همه جا نفوذ کرده و حاکمان و مردم را تحت سلطه قرار داده است، می‌ایستد. او اگرچه تنهاست اما به شدت قدرتمند است و این توازن قدرت بازی را جذاب می‌کند به گونه‌ای که هر کدام در شکست دادن آن یکی فروگذار نیست. یکی از اهداف مستند «رژی» این است که به قراردادی با همین نام بپردازد؛ قراردادی که به اقتصاد مملکت و مردم ضربه زد. در این بین فردی از راه می‌رسد و از اتحاد زیر پرچم اسلام صحبت می‌کند. در نهایت ایده ایشان ادامه و رشد پیدا می‌کند و مانند تیری به هدف می‌نشیند. ناگفته نماند که این قرارداد منجر به اولین تظاهرات ملت در مقابل زورگویان حکومتی می‌شود و به نتیجه می‌رسد.

تهیه‌کننده «رژی» درباره بازسازی‌ها صورت گرفته در این اثر گفت: برای بازسازی‌ها ایده‌ای مطرح بود که آن را در قالب و فرمی که در آن دوره فیلمبرداری شده است، ارایه کنیم. ما قرار نیست به مخاطب نشان دهیم که این صحنه را بازسازی کردیم. بلکه به این فکر کردیم تا یکسری راش طبیعی جمع‌آوری کنیم. به تعداد محدودی عکس از سیدجمال‌الدین اسدآبادی رسیدیم که باکیفیت هم نبود. بر این مبنا تصمیم گرفتیم به گونه‌ای فضاسازی کنیم که مخاطب از مستند بیرون نیاید. تا حدودی موفق شدیم اما کار سختی بود چون برای اولین بار اتفاق می‌افتاد.

روئینی با اشاره به اینکه بیشترین چالش برای ساخت این مستند مباحث مالی بود، تصریح کرد: این ایده ابتدا مطرح بود که با دوربین نگاتیو کار کنیم اما در نهایت به این نتیجه رسیدیم که از دوربین دیجیتال استفاده کنیم چون کار پُرریسک و دشواری بود. همچنین در بحث گریم از محسن دارسنج بهره بردیم تا کار از کیفیت بالایی برخوردار شود. ناگفته نماند که بخشی اعظمی از کار آرشیوی است پس از همان ابتدا تدوینگر را در کنار ما شروع به جدا کردن و انتخاب عکس‌ها و راش‌ها کرد و این مساله تا این لحظه ادامه دارد. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که پایان مستند گزارشی مشخص است و قابل کنترل اما در مستند آرشیوی اینگونه نیست. در حقیقت آرشیویابی تحقیقی و تدوین پا به پای هم جلو می‌روند تا به سرانجام برسیم.

روئینی در پایان خاطرنشان کرد: من به درکی از سینمایی که دوست دارم، رسیدم؛ سینمایی که باعث شد به دل تاریخ سفر کنم و به لحاظ فضاسازی و قصه‌گویی بسیار به من کمک کرد. دوست دارم فیلم کوتاه بعدی خود را در این فضا بسازم چراکه کشف مدام برای پیدا کردن روایت جذابیت‌های خاص خود را دارد و تصور می‌کنم این مسیر را ادامه خواهم داد.

۲۴۵۲۴۵