رهبران حماس در داخل و خارج از نوار غزه؛ اسرائیل به دنبال چه کسانی است؟

محمد ضیف، دشمن شماره یک اسرائیل

از نظر تل‌آویو، محمد ضیف، مغز متفکر و مظنون اصلی طراحی حملات ۷ اکتبر به اسرائیل است.

محمد ضیف که اهل غزه است، در سال ۱۹۶۰ میلادی در اردوگاه آوارگان «خان یونس» متولد شد و بیش از ۳۰ سال است که یکی از اهداف اصلی اسرائیل در میان رهبران حماس محسوب می‌شود.

او در اواخر دهه ۸۰ میلادی و پس از اینکه برای مدتی ریاست اتحادیه دانشجویی اخوان‌المسلمین را بر عهده داشت، به جنبش حماس پیوست و در حال حاضر فرماندهی گردان‌های عزالدین القسام را برعهده دارد.

محمد ضیف پس از عضویت در جنبش حماس، برای سال‌ها در کنار یحیی عیاش، از فرماندهان ارشد حماس که در سال ۱۹۹۶ کشته شد، فعالیت کرد و سپس در سال ۲۰۰۲ میلادی مسئولیت عملیات و فعالیت‌های نظامی این جنبش را برعهده گرفت.

تحت فرماندهی محمد ضیف بود که گردان‌های عزالدین القسام به موشک‌های پیشرفته دست یافتند و از تونل‌های زیرزمینی نوار غزه، اقدام به حملات زمینی به خاک اسرائیل کردند.

اسرائیل همچنین او را متهم کرده که یکی از اصلی‌ترین حامیان حملات انتحاری متعدد علیه غیرنظامیان اسرائیلی در اواسط دهه ۱۹۹۰ و سپس بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۶ میلادی بوده است.

اگرچه او عمدتا با نام محمد ضیف شناخته می‌شود، اما نام‌های مستعار دیگری همچون محمد دیاب، محمد المصری و حتی ابوخالد نیز دارد.

اسرائیلی‌ها او را «بن ماوت» (به زبان عبری «پسر مرگ») می‌نامند و با وجود چندین طرح سوءقصد علیه او بویژه در سال‌های ۲۰۰۲، ۲۰۰۳ و ۲۰۰۶ میلادی، هنوز در حذف او ناکام مانده‌اند. 

اسرائیل می‌گوید در آخرین طرح حمله به او، موفق شده‌اند محمد ضیف را بشدت زخمی کنند اما این ادعا هرگز از سوی حماس تایید نشده است.

محمد ضیف در سال ۲۰۱۴ میلادی همسر و دو فرزندش را در بمباران خانه‌شان در شمال‌غرب شهر غزه از دست داد و آخرین عکس شناخته شده از او نیز مربوط به سال ۱۹۸۹ میلادی می‌شود.

اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس

اسماعیل هنیه در سال ۱۹۶۳ میلادی در اردوگاه آوارگان «شاطی» که یکی از فقیرترین اردوگاه‌های غزه بود به دنیا آمد.

او از سال ۲۰۱۷ میلادی رئیس دفتر سیاسی حماس است و از سال ۲۰۱۹ میلادی نیز طی تبعیدی خودخواسته، گاهی در ترکیه و گاهی قطر زندگی می‌کند.

او فارغ التحصیل ادبیات عرب و رئیس پییشن دانشگاه اسلامی غزه است و در پایان دهه ۸۰ میلادی چند بار در اسرائیل زندانی شده است. تل‌آویو او را به رهبری شاخه امنیتی حماس نیز معرفی می‌کند.

اسماعیل هنیه در ابتدا عضو دفتر سیاسی حماس و دبیر خصوصی شیخ احمد یاسین، بنیانگذار حماس که در سال ۲۰۰۴ میلادری در جریان حمله اسرائیل کشته شد، بود و پس از مرگ او توانست به سرعت در دفتر سیاسی حماس پیشرفت کند و در رأس آن قرار بگیرد.

جنبش حماس در سال ۱۹۸۷ میلادی یعنی در جریان اولین «انتفاضه فلسطین» تاسیس شد و در سال ۲۰۰۶ میلادی در انتخابات پارلمانی تشکیلات خودگردان فلسطینی شرکت کرد و به یک پیروزی قاطع رسید. به این ترتیب اسماعیل هنیه نخست‌ وزیر «دولت وحدت ملی» با مشارکت هر دو گروه فتح و حماس شد.

اما در سال ۲۰۰۷ میلادی پس از اختلاف حماس با فتح و کنترل حماس بر نوار غزه آن هم با قدرت نظامی، محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی او را از این مقام برکنار کرد.

اسماعیل هنیه که به «ابو العبد» نیز مشهور است، در سال ۲۰۲۱ میلادی بار دیگر به عنوان رهبر حماس انتخاب شد و از سال ۲۰۱۸ میلادی در فهرست افراد شناخته شده به عنوان تروریست از سوی آمریکا قرار دارد.

واشنگتن او را متهم کرده که رابطه نزدیکی با شاخه نظامی حماس دارد و «حامی مبارزات مسلحانه، از جمله علیه غیرنظامیان» است.

اسماعیل هنیه در ۷ اکتبر سال جاری پس از حملات خونین حماس به خاک اسرائیل، در جریان یک سخنرانی تلویزیونی که توسط تلویزیون الاقصی (شبکه خبری حماس) پخش شد، اعلام کرد: «ما در آستانه دستیابی به یک پیروزی بزرگ هستیم.»

هنیه همچنین در همان روز، در کنار سایر مدیران حماس در دفتر خود در دوحه، در حالی که تلویزیون تصاویر این حمله مرگبار حماس را پخش می‌کرد، شادمان ظاهر شد و با اطرافیانش، برای این «پیروزی» سجده شکر به جا آورد.

دفتر رسانه‌ای حماس روز ۱۷ اکتبر اعلام کرد که اسرائیل خانه‌ای در شهر غزه را که متعلق به خانواده اسماعیل هنیه بوده، هدف قرار داده است.

مروان عیسی «مرد در سایه»

مروان عیسی که سن ۵۸ سال دارد معاون شاخه نظامی حماس و به عبارت دیگر «دست راست» محمد ضیف است و دستگیری او پس از حملات خونین ۷ اکتبر، به یکی از اولویت‌های اصلی یگان ویژه «شین بث» همچنین «موساد» تبدیل شده است.

مروان عیسی تاکنون از چندین سوءقصد از جمله یک سوءقصد در سال ۲۰۰۶ میلادی جان به در برده و بنا بر گزارش رسانه‌های اسرائیلی به نقل از منابع آگاه، او نیز در جلسات محمد ضیف برای عملیات ۷ اکتبر حضور داشته است.

روزنامهٔ اسرائیلی «یدیعوت آحارونوت» می‌نویسد: «در اسرائیل می‌گویند تا زمانی که مروان عیسی زنده است، جنگ روانی با حماس تمام نمی‌شود.»

یحیی سنوار، از رهبران حماس در غزه

یحیی سنوار در فوریه ۲۰۱۷ میلادی به عنوان رئیس حماس در نوار غزه انتخاب شد؛ سمتی که پیش از آن در اختیار اسماعیل هنیه بود.

او که در سال ۱۹۶۲ میلادی در اردوگاه آوارگان «خان یونس» متولد شده، یک رهبر سیاسی ساده نیست. وی یکی از بنیانگذاران گردان‌های عزالدین القسام و بطور ویژه واحد «مجد» است که گفته می‌شود واحد اطلاعاتی شاخه نظامی حماس است.

یحیی سنوار که پیش از این در سال ۱۹۸۸ میلادی توسط اسرائیل به اتهام «فعالیت‌های تروریستی» دستگیر و به چهار حبس ابد محکوم شده بود، سرانجام در اکتبر ۲۰۱۱ میلادی به عنوان بخشی از توافق مبادله هزار اسیر فلسطینی در قبال آزادی گیلعاد شلیط، سرباز اسرائیلی‌-فرانسوی آزاد شد.

اسرائیلی‌ها او را نیز یکی از معماران اصلی حملات ۷ اکتبر می‌دانند.

صالح العاروری، مرد شماره ۲ حماس

صالح العاروری، نایب رئیس دفتر سیاسی حماس از سال ۲۰۱۷ میلادی است و در سن ۵۷ سالگی یکی از چهره‌های سیاسی اصلی این جنبش اسلامگرای فلسطینی محسوب می‌شود.

او از سوی تل‌آویو و واشنگتن به تامین مالی حماس همچنین هدایت عملیات نظامی این گروه در کرانه باختری رود اردن، زادگاهش متهم است و از سپتامبر ۲۰۱۵ میلادی در فهرست چهره‌های تروریستی تحت تعقیب آمریکا قرار دارد.

وزارت خارجه آمریکا برای دریافت هرگونه اطلاعاتی که به شناسایی مکان مرد شماره ۲ حماس منتهی شود، تا سقف ۵ میلیون دلار جایزه تعیین کرده است.

صالح العاروری بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۰ میلادی در اسرائیل زندانی بود و سپس به سوریه تبعید شد. او از آنجا به ترکیه رفت و اکنون در لبنان زندگی می‌کند.

بنا بر اعلام شبکه تلویزیونی «المنار» حزب‌الله، او به تازگی در ۲۵ اکتبر با حسن نصرالله، رهبر حزب الله لبنان همچنین زیاد نخاله، دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین دیدار داشته است.

رسانه‌های اسرائیل به نقل از سرویس اطلاعات این کشور نوشته‌اند که او در برنامه‌ریزی برای ربودن و قتل سه نوجوان اسرائیلی در کرانه باختری رود اردن، در تابستان ۲۰۱۴ میلادی نقش داشته است.

ارتش اسرائیل در ۲۱ اکتبر، به منطقه «عارورا» در کرانه باختری رود اردن یورش برد و حدود ۲۰ نفر از نزدیکان صالح العاروری از جمله برادر و ۹ برادرزاده‌اش را دستگیر کرد.

ارتش همچنین در ۳۱ اکتبر خانه خالی او را در «عارورا» با مواد منفجره تخریب کرد.

خالد مشعل

خالد مشعل که رهبر حماس پیش از اسماعیل هنیه بود، یکی از مخالفان سرسخت روند صلح با اسرائیل است.

او که متولد کرانه باختری رود اردن است، در سال ۱۹۶۷ میلادی زادگاهش را به مقصد کویت ترک کرد و قبل از همکاری با حماس و رهبری شاخه سیاسی آن از سال ۱۹۹۶ میلادی، از اعضای فعال اخوان‌المسلمین محسوب می‌شد.

خالد مشعل در سال ۱۹۹۰ میلادی از کویت به اردن رفت و ساکن آنجا شد و توانست در سپتامبر ۱۹۹۷ میلادی از سوءقصد «موساد» نجات یابد.

ماجرای سوء قصد به جان او، پس از دستگیری دو جاسوسی که مسئول تزریق سم به گردنش بودند برملا شد و به این ترتیب یک بحران دیپلماتیک میان امان و تل‌آویو بوجود آمد و یکی از معروف‌ترین شکست‌های سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل رقم خورد.

خالد مشعل باید زندگی خود را مدیون ملک حسین، پادشاه اردن بداند. زیرا پادشاه اردن توانست در ازای بازگرداندن جاسوسان اسرائیلی، پادزهر سم را از دولت اسرائیل دریافت کند.

خالد مشعل درنهایت در سال ۲۰۰۴ میلادی به همراه دیگر رهبران حماس از اردن اخراج شد و به سوریه پناه برد و پس از ترور شیخ یاسین توسط اسرائیل و سپس جانشین او یعنی عبدالعزیز رنتیسی در سال ۲۰۰۴ میلادی، از همان سوریه به ریاست این جنبش انتخاب شد.

خالد مشعل در ژانویه ۲۰۱۲ میلادی در اعتراض به سیاست سرکوب مخالفان سوری توسط بشار اسد، سوریه را به مقصد قطر ترک کرد و توانست در دسامبر همان سال به مناسبت بیست و پنجمین سالگرد تاسیس جنبش حماس، برای اولین بار از غزه بازدید کند.

سخنان متناقض خالد مشعل

خالد مشعل در غزه بار دیگر بر مخالفت شدید خود با به رسمیت شناختن دولت اسرائیل تأکید کرد و در مقابل هزاران فلسطینی که در میدان شهر غزه جمع شده بودند، گفت: «فلسطین از دریا تا رودخانه، از شمال تا جنوب، سرزمین و ملت ماست. بنابراین نه یک وجب و نه بخشی از آن قابل واگذاری نیست. ما نه می‌توانیم اسرائیل را به رسمیت بشناسیم و نه به اشغال فلسطین مشروعیت بدهیم.»

این سخنان در حالی بیان شد که یک ماه قبل از آن، خالد مشعل گفته بود که طرفدار تأسیس یک کشور فلسطینی در سرزمین‌های اشغال شده از سال ۱۹۶۷ میلادی است یعنی منطقه‌ای که شامل کرانه باختری رود اردن و نوار غزه می‌شود و بیت‌المقدس شرقی نیز پایتخت آن خواهد بود. به عبارت دیگر، کشوری در کنار اسرائیل و نه به جای اسرائیل.

با وجود آنکه از سال ۲۰۱۷ میلادی اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس است، اما خالد مشعل همچنان نفوذ گسترده‌ای در این جنبش فلسطینی دارد.

او تنها چند روز پس از حملات ۷ اکتبر، طی پیامی از دوحه در ۱۱ اکتبر جهان اسلام را خطاب قرار داد و خواستار تظاهرات مسلمانان در حمایت از فلسطینی‌ها همچنین پیوستن مردم کشورهای همسایه به مبارزات با اسرائیل شد.

رهبرانی که کشته شدند

اگرچه اسرائیل هنوز چهره‌های اصلی جنبش حماس و شاخه مسلح آن را نیافته، اما از زمان حمله ۷ اکتبر چند تن از مقامات ارشد این جنبش را که در غزه بودند، در جریان بمباران‌ها و جنگ با شبه‌نظامیان حماس کشته است.

از جمله حماس در ۱۰ اکتبر، مرگ دو تن از اعضای دفتر سیاسی خود به نام‌های «زکریا ابو معمر» رئیس بخش اقتصادی حماس و «جواد أبو شماله» رئیس هماهنگی روابط این جنبش با دیگر جناح‌های فلسطینی را تایید کرد.

ارتش اسرائیل همچنین در ۱۴ اکتبر ادعا کرد که دو فرمانده حماس را در حملات هوایی کشته است: «مراد ابو مراد» که مسئول بخش بزرگی از حمله ۷ اکتبر توصیف شده بود و «علی قاضی» یکی از فرماندهان این جنبش که رهبری حمله به شهرک‌های اسرائیلی در نزدیکی نوار غزه را بر عهده داشت. 

علی قاضی یکی از افرادی بود که پیش از این در چهارچوب توافق تبادل زندانیان با گیلعاد شلیط، در سال ۲۰۱۱ میلادی آزاد شده بود.

جنبش حماس  در ۱۷ اکتبر از کشته شدن «أیمن نوفل» یکی از اعضای شورای عالی گردان‌های عزالدین قسام در جریان حملات اسرائیل خبر داد. او یکی از فرماندهان شاخه نظامی حماس بود که حملات متعددی را علیه اسرائیل رهبری کرده بود، بر تولید تسلیحات نظارت و در عملیات ربودن گیلعاد شلیط در سال ۲۰۰۶ میلادی مشارکت داشت.
«أیمن نوفل» در سال ۲۰۱۱ میلادی یعنی زمانی که در مصر بازداشت بود، از فرصت قیام علیه حسنی مبارک، رئیس جمهوری پیشین این کشور استفاده کرد و از زندان فرار کرد و از طریق یک تونل مخفی خود را به نوار غزه رساند.

ارتش و سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل در ۱۷ اکتبر نیز از «حذف» اسامه المزینی، وزیر سابق آموزش و عضو دفتر سیاسی حماس در نوار غزه خبر دادند.

جميله الشنطی، اولین زن انتخاب شده در دفتر سیاسی حماس در ۱۸ اکتبر در حمله اسرائیل به جبالیا واقع در شمال نوار غزه کشته شد. او که اهل غزه بود، در سال ۱۹۷۷ میلادی به جنبش اخوان المسلمین در مصر و ده سال بعد به حماس پیوست و در سال ۱۹۹۰ میلادی نیز به نوار غزه بازگشت.

خانم الشنطی در ۲۰۰۶ میلادی به عنوان معاون شورای قانونگذاری پارلمان تشکیلات خودگردان فلسطینی در نوار غزه انتخاب شد؛ با این وجود پارلمان تشکیلات خودگردان فلسطینی از زمان کنترل حماس بر نوار غزه در سال ۲۰۰۷ دیگر در این منطقه تشکیل جلسه نداده است.
او سپس در ۲۰۱۳ در مقام وزیر امور زنان در دولت حماس در غزه منصوب شد.

یکی از خبرگزاری‌های مرتبط با حماس در ۱۹ اکتبر از کشته شدن جهاد محیسن، فرمانده «نیروهای امنیت ملی» حماس خبر داد. اعضای خانواده او نیز در حمله اسرائیل که خانه او جان باختند.
ارتش اسرائیل همچنین در ۳۱ اکتبر اعلام کرد که «نسیم ابواجینا» یکی از فرماندهان ارشد حماس را که در حملات ۷ اکتبر شرکت داشت، از بین برده است. بر اساس بیانیه‌ ارتش و آژانس امنیتی اسرائیل، او متهم است که «قتل عام ۷ اکتبر در کیبوتص ارز همچنین موشاو نتیو هااسارا» را رهبری کرده است.

در این بیانیه آمده است: «ابواجینا در گذشته فرماندهی سامانه هوایی حماس را برعهده داشت و در توسعه قابلیت‌های پهپاد و پاراگلایدر این سازمان تروریستی مشارکت داشت. از بین بردن او، ضربه شدیدی به توانایی حماس برای ایجاد اختلال در عملیات زمینی ارتش اسرائیل است.»

ارتش اسرائیل همچنین شامگاه ۳۱ اکتبر جبالیه، بزرگترین اردوگاه آوارگان در نوار غزه را بمباران کرد تا «ابراهیم البیاری» که به عنوان یکی از مسئولین حملات ۷ اکتبر معرفی شده بود و در شبکه بزرگی از تونل‌های زیرزمینی پنهان شده بود را از بین ببرد. او رهبری عملیات حماس از داخل تونل‌ها را برعهده داشت.