افسانه استیلا!

هر تحلیل و تفسیر هر مجموعه داده چنانچه در چهارچوب پارادایم غالب و به روز نباشد علاوه بر ناکارا بودن مضحک هم است. به عنوان مثال اگر تفسیر کواکب را در قالب پارادایم منسوخ بطلمیوسی (زمین محوری) انجام دهیم مضحک است. با تحلیل روابط بین‌الملل در چهارچوب پارادایم «جنگ سرد» نشان از بی‌اطلاعی ما دارد و طبعاً تحلیل‌هایمان هم غلط از آب در می‌آید.

در جهان رسانه هم مدتی است پارادایم و رسانه‌های اجتماعی جایگزین پارادایم «رسانه‌های جمعی» شده است. در پارادایم قبلی، رسانه‌ها می‌توانستند توده‌ها را راهبری کنند، افکار عمومی بسازند و با فیلتر کردن بعضی واقعیات و برجسته نمایی بعضی واقعیات/ انگاره‌ها فضای قالب را سازماندهی کنند. این را اضافه کنید بر یک گزاره نسبتا درست دیگر؛ صهیونیست‌ها مصّب اصلی رسانه‌ها (و حتی فرهنگ و هنر) را در اختیار دارند و به راحتی می‌توانند جریان‌های مخالف را بایکوت کنند، به گونه‌ای که فعالیت آنان گویی در خلا است.

اما چرا در ماجرای غزه، چنین اتفاقی نیفتاد؟ و همچنان که افسانه شکست ناپذیری نظامی اسرائیل باطل شد، افسانه استیلای خبری آنان نیز زیر سوال رفت.

پاسخ اصلی در تغییر پارادایم است. در پارادایم رسانه‌های اجتماعی، مخاطب صرفاً مصرف کننده (و لذا تاثیر پذیرنده) نیست بلکه اولا تولید کننده هم است و ثانیاً به دلیل غلبه فضای تعاملی، اختیار از دست اتاق‌های خبر، خارج شده است.

بنابراین اولاً تعریف و مصداق جریان اصلی تغییر یافته و ثانیاً جریان اصلی سابق، سیطره خود را از دست داده، به نحوی که حتی برای بقای خود نیازمند اعتنا به فضای متلاطم و کثیرالاضلاع کنونی است. بنابراین آن مسئله سابق دیگر نمی‌تواند تصمیم بگیرد یک واقعه پدیده را نادیده بگیرد و خیلی زود دستش رو می‌شود. افکار عمومی در یک نه توسط رسانه‌های جمعی بلکه با نگاهی هرمنوهتیکی در اثر یک دیالکتیک پرشتاب ساخته می‌شود که تابع الگویی واحد هم نیست.

این در تاریخ اجتماعی رسانه هم سابقه دارد. می‌گویند اگر تلویزیون یکی دو دهه زودتر ظهور می‌کرد هیتلر نمی‌توانست هیتلر نمی توانست برکشد، هیتلر یک سخنور قهار بود. سیلی که ساخت با تاثیر مسحور کننده صدایش بود اما اگر مخاطبان، سیما و و اطوارهای مضحکش را هم می‌دیدند چنین شیفته‌اش نمی‌شدند!

منتشر شد ه در پایگاه خبر الف، https://www.alef.ir/news/4020809017.html