انتقاد از عملکرد خانه عکاسان/ نمایشگاه‌هایی که بی‌مخاطب هستند

 به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، احمد ناطقی هنرمند عکاس باسابقه که خالق عکس‌های متفاوتی از فاجعه بمباران شیمیایی حلبچه و کتاب تصویری حج با عنوان «مشق عشق» است، عکاسی را از دهه ۵۰ در دوره نوجوانی آغاز کرد و در سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۱ در دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس ادامه داد. وی از سال ۱۳۶۲ به عنوان رییس اداره عکس خبرگزاری جمهوری اسلامی، منصوب شد و در طول دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به عنوان یکی از عکاسان مشهور جنگ، آثار زیادی را به ثبت رساند. ناطقی عکس‌های منحصر به فردی از حلبچه و حادثه تاسف‌آور بمباران شیمیایی عراق در این منطقه ثبت کرد. پس از نمایش آثار او بود که تندیس «یادمان حلبچه» توسط عمر خاور بر اساس یکی از عکس‌های ناطقی ساخته شد که مقابل دادگاه لاهه قرار دارد.

او در سال ۱۳۶۹ وارد حوزه هنری شد و جشنواره بین‌المللی عکس کودک و نوجوان را پایه گذاری کرد و تا هفت سال دبیر این جشنواره بود. ناطقی در سال ۱۳۷۹ اولین نمایشگاه انفرادی خود را با موضوع مستند اجتماعی و عنوان «تولد در زندان» برپا کرد و کتاب آن با همین عنوان توسط خانه عکاسان ایران، چاپ و منتشر شد.

ناطقی طراح اصلی و بنیان‌گذار خانه عکاسان ایران و انجمن عکاسان فردا است که تا پاییز ۱۳۸۴ مدیریت خانه عکاسان ایران را عهده‌دار بود. وی چندی پیش، در اعتراض به نحوه رفتار و عملکرد متولیان فرهنگی کشور، هزاران فریم اسلاید از آثار خود را معدوم کرد که دلایل این اقدام وی در گفت‌وگویی که با مهر داشت، تشریح کرد. به بهانه بررسی عملکرد انجمن‌های عکاسی و بحث آموزش عکاسی گپ‌وگفتی با ناطقی داشتیم که در ادامه آن را می‌خوانید.

احمد ناطقی هنرمند پیشکسوت عکاس که بنیان گذار خانه عکاسان ایران و یکی از مؤسسان انجمن عکاسان ایران بوده است، در گفت‌وگو درباره خانه عکاسان ایران عنوان کرد: همان‌طور که مستحضر هستید خانه عکاسان ایران سال ۱۳۷۳ در حوزه هنری افتتاح و با تلاش خستگی ناپذیر همکاران من تبدیل به محفلی برای حضور عکاسان و اتفاقات و رویدادهای مهم عکاسی ایران شد. در همین دوران، ما اولین جشنواره بین‌المللی عکاسی در تاریخ ایران را برگزار کردیم. البته بعد از آن، جشنواره‌های بین‌المللی برگزار شد ولی با مراجعه به اسناد تاریخی و رسانه‌ها، تفاوت و جایگاه این جشنواره با نمونه‌های دیگر داخلی قابل بررسی است.

وی افزود: در پنجمین دوره این جشنواره، شرکت‌کنندگانی از حدود ۴۴ کشور جهان را میزبانی کردیم. خانه عکاسان ایران، بستر و محملی برای حضور و بروز عکاسان نوجوان، جوان و حرفه‌ای بود و به زعم اغلب دست اندر کاران و خود عکاسان، این‌جا محفلی برای رشد و ترقی خیلی از عکاسان ایران بوده است. اهمیت خانه عکاسان زمانی برجسته‌تر می‌شود که جشن سالگرد تاسیس خانه عکاسان ایران در ۲۳ شهریور هر سال به دلیل همزمانی با جشن خانه سینما، در تعداد مهمانان رقابت داشت و حضور بیش از ۵۰۰ عکاس در جشن سالگرد از نقاط برجسته این مراسم بود.

وی بیان کرد: با تغییر رییس حوزه هنری، برای انجام کارهای مهم فرهنگی و هنری مدام با ریاست حوزه دچار تنش و مشکلاتی بودیم و همین ناکارآمدی‌های متولیان، منجر به استعفای من شد. حداقل یک سال طول کشید تا کسی را جایگزین من کنند تا زحمات ۱۷ ساله ام را در کمتر از ۱۷ ماه به باد دهد و امروز از خانه عکاسان ایران نامی بیش باقی نمانده است.

ناطقی در ادامه در پاسخ به اینکه چه‌طور می‌توان وضعیت خانه عکاسان را بهبود بخشید، گفت: اصولاً انجام کارهای بزرگ، نیازمند ملزوماتی مهم است؛ اول اینکه مدیر مربوطه باید توانایی‌های فردی و اجتماعی داشته باشد و نسبت به مسائل، مشکلات و ساز و کارهای موضوع مربوطه در سطح جهانی و داخلی مشرف باشد و هم با پشتکار و از خودگذشتگی برای ساختارسازی تلاش کند. مساله مهم دیگر دغدغه متولیان و مسئولان رده بالای هر سازمان نسبت به مقوله مورد نظر است. در حال حاضر از خانه‌ عکاسان‌ ایران به غیر از نامی که پیشکش پیشینیان است و هر از گاهی برپایی نمایشگاهی مناسبتی مثلاً به بهانه شهادت سردار سلیمانی، ۲۲ بهمن و امروز طوفان الاقصی خبر دیگری نیست. هرچند که اگر سری به همین نمایشگاه‌ها بزنید تقریباً بدون مخاطب است، چرا که برپایی نمایشگاه و جذب مخاطب و تأثیرگذاری آن در جامعه، نیازمند سازوکار مدبرانه است.

چرا خانه‌عکاسان‌ایران دغدغه اصلی سازمان تبلیغات نیست!؟

وی تاکید کرد: به اعتقاد من خانه‌ عکاسان‌ ایران دغدغه اصلی سازمان تبلیغات اسلامی و حوزه هنری نیست، عدم اختصاص بودجه لازم، امکانات و شرایط مدیریتی موجود از نشانه‌های همین باور است. وضعیت نابه‌سامان در همه عرصه‌ها و شئونات فرهنگی که همیشه مورد نارضایتی و دغدغه اصلی مقام معظم رهبری بوده است، حاصل عملکرد متولیان ارشد فرهنگی است. آن‌چه مشهود، آشکار و ملموس است؛ عدم به کارگیری ژنرال‌های فرهنگی در پست‌های مختلف، به جای سربازان بله قربان‌گو توسط این مدیران است تا در دوران مدیریتی، سامان دهی امور و انجام روزمرگی برقرار باشد.

وی در بخش دیگری از گفت‌وگو درباره ارزیابی وضعیت آموزش عکاسی در دانشگاه‌ها توضیح داد: آموزش عکاسی اساسا در کل کشور، آشفته و نامطلوب است؛ من در دانشگاه علامه طباطبایی، سوره و آزاد و دانشکده خبر فارس تدریس می‌کردم اما همواره به دلیل شرح درس‌های نامطلوب، غیرکاربردی، به شدت قدیمی و عدم تمایل روسای دانشگاه و دانشکده‌ها برای تغییر، تاب‌آوری من بیشتر از چند ترم نبود! وقتی رییس دانشکده خبر خبرگزاری فارس از من به عنوان رییس گروه عکس دعوت به همکاری کرد، شرط حضور و همکاری من تغییر شرح دروس، مطابق سازی جهانی و برخورداری از اساتید کارشناس و کارآمد بود و با وجود موافقت صد درصدی در ابتدای کار - در روند حرکتی و پیشبرد این شیوه‌ها- رییس این دانشکده هم به دلایل مختلف از جمله تغییرات بنیادی توسط بنده و مشارکت نداشتن من در تبلیغات غیرمعقول، منجر به قطع رابطه کاری شد.

سیستم آموزشی و بومی‌سازی دانش عکاسی

ناطقی در مورد بومی‌سازی دانش عکاسی گفت: در هر جای دنیا برای انتقال یک دانش مطابق با اصول و تکنولوژی روز، آن را با شرایط بومی خود سازگار می‌کنند. به اعتقاد من برای بهبود اوضاع آموزش عکاسی در کشور ۲ راه وجود دارد؛ اول اینکه دانشکده مربوطه یک سال تعطیل شود تا بتوان روی دروس و مطابق سازی آنها کار کرد یا اینکه با سرمایه‌گذاری و پرداخت حقوق لازم برای چند استاد دانشگاه، آنها مسئول تحقیق، پژوهش و آماده سازی شرح درسی منطبق با روش‌های مدرن، تکنولوژیک و کارآمد باشند. البته این موضوع فقط به دانشگاه‌های هنر به طور ویژه و کل دانشگاه‌ها به طور اعم مربوط نیست بلکه این معضل در کل سیستم آموزش و پرورش جاری است و تا اراده تغییرات اساسی در همه سطوح مدیریتی اعم از دولت و مجلس و … وجود نداشته باشد اساساً فرهنگ، آموزش و پرورش از همین سطوح بالاتر نخواهد رفت.

وی درباره زیبایی‌شناسی در عکاسی نیز عنوان کرد: بخش مهمی از عکاسی، زیبایی‌شناسی است؛ چرا که امروزه با وجود ابزار و تجهیزات پیشرفته، ابتدایی‌ترین امر در حوزه هنر، یادگیری تکنیک و کاربرد ابزار، کاری بسیار آسان است اما شناخت و برون‌داد زیبایی که در هر انسانی نهادینه است، بخش مهمی از هنر ارتباط با جهان بیرون به شمار می‌آید که باید جز اصلی‌ترین بخش‌های آموزش هنر باشد.

خدمت بزرگ انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس به جامعه عکاسی

این هنرمند عکاس پیشکسوت درباره عملکرد انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس گفت: یکی از مهمترین کارهایی که انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس انجام داده و اوج آن در دوران مدیریت آقای کوچکی بود و امروز آقای حیدری مشغول به ادامه آن هستند، سامان دهی عکس‌های عکاسان انقلاب و دفاع مقدس است. اسکن و سامان دهی فوق‌العاده آثار عکاسان جنگ و انقلاب و نگهداری آن‌ها ارزشمندترین وظیفه‌ای است که این انجمن انجام داده و در تاریخ ثبت خواهد شد. این کار ارزشمند انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس کاری است به شدت طاقت‌فرسا و وقت گیر که توسط عده‌ای از همکاران با حوصله و متعهد این انجمن صورت می‌گیرد و باید به همه آنها خدا قوت گفت.

ناطقی تاکید کرد: همچنین چاپ کتاب‌های عکاسان جنگ و مطالب مربوط به آن نیز از کارهای برجسته این انجمن است اما همه کار و وظیفه یک انجمن این نیست و به نظرم انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس شئون مختلفی دارد که باید به همه آن‌ها پرداخته شود.

وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره انجمن ملی عکاسان ایران بیان کرد: حتماً مستحضر هستید که من یکی از اعضای پایه‌گذار این انجمن و انجمن عکاسان فردا بوده‌ام و اولین جلسه انتخابات این انجمن توسط انجمن عکاسان فردا با مدیریت من برگزار شد و به نظر می‌رسد که انجمن عکاسان ملی ایران تا کنون با توجه به نام و جایگاه حقوقی خود، کار مؤثری برای جامعه عکاسی انجام نداده است؛ انجمن باید خروجی داشته باشد و خروجی یک انجمن در این سطح باید بسیار وسیع، تعیین کننده و موثر باشد و بر همین اساس به اعتقاد من انجمن ملی عکاسان ایران در حد و اندازه یک عنوان باقی مانده است.

ناطقی تصریح کرد: به اعتقاد من این موضوع کاملاً هرمی است و تا متولیان فرهنگی در راس امور با مسائل کلی فرهنگ و هنر آشنا نباشند و اراده‌ای برای انجام کارهای موثر، جدی و باارزش نداشته باشند، قطعاً هیچ اتفاق تأثیرگذاری رخ نخواهد داد.

انتقاد به وضعیت عکاسی خبری

این هنرمند عکاس در پایان با انتقاد از عکاسی خبری و مستند اجتماعی گفت: چون رشته اصلی من عکاسی خبری و مستند بوده است، با کمال تعجب و جرات می‌گویم در حوزه عکاسی خبری، به جز وجود امکانات و تجهیزات بی‌نظیری که عکاسان دارند و سود آن تنها نصیب فروشندگان این تجهیزات شده است، هیچ قابلیت قابل توجهی در این حوزه نداریم. شناخت اغلب عکاسان و سردبیران رسانه‎‌ها در این حوزه به شدت نازل است و شاهد این عرایض بنده خروجی رسانه‌ها است که فاصله بسیار زیادی با دنیای خبر و ژورنالیسم امروز در جهان دارد و می‌شود ساعت‌ها درباره‌اش بحث و گفت‌وگو کرد.