بخش نهایی‌ جشنواره‌ نواحی برگزار می شود؟/ توضیح مدیر انجمن موسیقی

خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی؛ با پایان گرفتن بخش منطقه‌ای شانزدهمین جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران که تابستان سال جاری به میزبانی استان‌ها و شهرهای مختلف کشور در پنج منطقه پیش روی مخاطبان و علاقه مندان قرار گرفت، گمانه زنی‌ها برای تاریخ برگزاری بخش اصلی و بین الملل این رویداد موسیقایی در تهران آغاز شده است.

برگزاری شکل و شمایلی متفاوت از شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران در حالی صورت گرفته که طی سال‌های گذشته شهر کرمان و سپس گرگان به عنوان میزبان اصلی این رویداد موسیقایی پذیرای گروه‌های داخلی و خارجی شرکت کننده در جشنواره طی ۲ بخش اصلی و پژوهشی بود. شرایطی که در این چند سال به تفکیک هر دوره با فراز و نشیب‌های فراوانی روبه رو شده و بسیاری از کارشناسان این حوزه در قالب یادداشت، مصاحبه و نقد نسبت به نحوه برگزاری این جشنواره مواضع مثبت و منفی خود را اعلام کرده اند.

شرایطی که اکنون از پس حضور هنرمندانی چون محمدرضا درویشی به عنوان یکی از پایه گذاران اصلی جشنواره موسیقی نواحی و هنرمندان و پژوهشگران دیگری که دبیری این رویداد را تا به امروز به عهده داشته اند دربرگیرنده مسائل و حاشیه‌های مختلفی بوده است به شکلی که هریک از دوره‌ها را می‌توانیم به نسبت دوره‌های قبلی مورد کنکاش، تحلیل و بررسی قرار دهیم. فرآیندی که در مقاطع مختلف تاریخی به دلیل تحت پوشش قرار گرفتن جشنواره در حوزه دولتی با مسائل و اتفاقات مختلفی روبه‌رو بوده که برای هریک می‌توان مطالب تحلیلی و کارشناسی متعددی منتشر کرد.

اکنون باید بپذیریم پس از جشنواره‌ای چون جشنواره موسیقی فجر به عنوان اصلی‌ترین رویداد موسیقایی کشور که دربرگیرنده وجوه مختلفی از فرآیند تولیدات موسیقایی کشورمان است، جشنواره موسیقی نواحی ایران می‌تواند مؤثرترین و فرهنگی‌ترین رویداد مرتبط با موسیقی کشور باشد که قابلیت‌های فراوانی برای ارائه و معرفی بخش اعظمی از موسیقی نواحی مختلف ایران بر اساس فرهنگ ارزشمند اقوام ایرانی به جهانیان را دارد. شرایطی که در یک تعامل برنامه ریزی شده بین مجموعه‌هایی چون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، وزارت امور خارجه و بسیاری از نهادهای مرتبط دیگر مسیری را پیش روی این جشنواره باز می‌کند که بی تردید نقش مؤثری در معرفی هرچه بهتر «ایرانِ فرهنگی» و هم توسعه گردشگری خواهد داشت.

عناصر و مولفه‌هایی که در این سال‌ها بارها و بارها از زبان اهالی رسانه، کارشناسان حوزه موسیقی، هنرمندان و پیام مسئولان و مدیران مختلف نهادهای دولتی چند روز قبل از برگزاری این جشنواره‌ها انعکاس یافته اما هنوز نتوانسته آن طور که باید در میدان عمل فرصتی برای عرض اندام داشته باشد.

به هر ترتیب قطار قدرتمند موسیقی نواحی ایران به واسطه حضور هنرمندان پیشکسوت و جوان این عرصه در جای جای ایران عزیز با وجود تمام مصائب و مشکلات در این عرصه همچنان به حرکت خود ادامه می‌دهد. مسیری که یکی از مهم‌ترین دستاوردها و تجلی گاه‌هایش همین جشنواره موسیقی نواحی است که اکنون در ایستگاه شانزدهم قرار دارد و حالا از پس برگزاری بخش منطقه‌ای آن که در پنج منطقه کشور برگزار شد، به مرحله‌ای رسیده که قرار است بخش بین الملل و ملی آن به میزبانی تهران برگزار شود. میزبانی که هنوز تاریخ دقیق برگزاری آن مشخص نیست.

شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران در این دوره برای نخستین بار طی ۲ بخش، در پنج منطقه کشور برگزار شد. به عبارتی بخش اول جشنواره اختصاص به اجرای آثار مختلف موسیقایی کشورمان در پنج منطقه کشور داشت و بخش دوم هم اختصاص به اجرای آثاری داشت که قرار است با حضور گروه‌های مختلف کشورهای دیگر در تهران برگزار شود.

البته درباره نحوه برگزاری بخش منطقه‌ای جشنواره صحبت‌ها و انتقاداتی وجود داشت که چرا آنچه در این حوزه صورت گرفته براساس جغرافیای سیاسی استان‌ها طراحی شده و ای کاش جغرافیای فرهنگی بیشتر مورد بحث قرار می‌گرفت. شرایطی که به طور حتم محمدعلی مرآتی به عنوان دبیر هنری جشنواره می‌تواند در روزهای آینده پیرامون این شبهات توضیحات لازم را ارائه دهد. اما به هر حال آنچه ارائه شد برگزاری بخش منطقه‌ای از جشنواره‌ای بود که این بار با تمام اما و اگرهایش پیش روی مخاطبان قرار گرفت.

محمدعلی مرآتی چندی پیش طی گفتگویی با رسانه‌ها پیرامون نحوه برگزاری جشنواره موسیقی نواحی در دوره شانزدهم توضیح داد: امسال مقرر شد که جشنواره شانزدهم موسیقی نواحی با هدف تعالی و بهینه‌تر شدن و همچنین استفاده از ظرفیت سایر استان‌ها و فراگیری آن در پنج منطقه برگزار شود. این در حالی است که روند انتخاب استان‌ها برای برگزاری جشنواره‌ موسیقی نواحی تقریباً یک سال به طول انجامیده است. بر همین اساس ما سعی کرده‌ایم که با انتخاب محل برگزاری جشنواره با طرح «ساتراپی» وزارت کشور که ایران را به پنج منطقه‌ اجتماعی تقسیم کرده است، هماهنگ باشیم.

مرآتی درباره تقسیم بندی بخش منطقه‌ای هم گفت: بخش منطقه‌ای شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی با حضور استان‌های تهران، قزوین، مازندران، خراسان شمالی، سمنان، گلستان، البرز و قم با مرکزیت استان گلستان به عنوان «منطقه اول»، استان‌های اصفهان، فارس، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان با مرکزیت استان چهارمحال و بختیاری به عنوان «منطقه دوم»، استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، زنجان و گیلان با مرکزیت استان آذربایجان شرقی به عنوان «منطقه سوم»، استان‌های کرمانشاه، ایلام، لرستان، همدان، مرکزی و کردستان با مرکزیت استان کرمانشاه به عنوان «منطقه چهارم»، استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، کرمان، یزد، سیستان و بلوچستان و هرمزگان با مرکزیت استان کرمان به عنوان «منطقه پنجم» صورت گرفت.

دبیر شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران ادامه داد: در این طرح که در یک گستره ملی به همت دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط انجمن موسیقی ایران و با همکاری ادارات کل فرهنگ و ارشاد استان‌های سراسر کشور به‌صورت غیررقابتی برگزار خواهد شد، دیگر قرار نیست جشنواره صرفاً در یک استان برگزار شود و برگزاری آن با توجه به هزینه‌هایی که اداره کل‌ها برای تقویت موسیقی منطقه‌شان تخصیص می‌دهند، به صورت گردشی صورت می‌گیرد و یک منطقه به عنوان نماینده انتخاب و از کمک استان‌های دیگر هم استفاده می‌شود. در این طرح همان طور که گفته شد، مسئول برگزاری منطقه‌ یک استان گلستان، منطقه‌ ۲ استان چهارمحال و بختیاری، منطقه‌ سه استان آذربایجان شرقی، منطقه‌ چهار استان کرمانشاه و منطقه پنجم استان کرمان بوده است.

اما از بخش منطقه‌ای جشنواره شانزدهم که عبور کنیم، طبیعتاً بخش «ملی - بین المللی» جشنواره هم می‌تواند در شرایط فعلی کشور از جهات زیادی مورد اهمیت قرار گیرد، موضوعی که به نظر می‌آید مسئولان برگزاری این دوره از جشنواره تصمیم دارند، آن را در قالبی مجزا و متفاوت به میزبانی تهران برگزار کنند. شرایطی که ابتدا دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و پس از آن انجمن موسیقی ایرانی به عنوان بازوی اجرایی می‌بایست تاکنون برنامه ریزی هایی در این حوزه انجام داده باشند.

شرایطی که البته اعلام نشدن تاریخ دقیق برگزاری این بخش از جشنواره که قرار است بسته به امکانات بالاتر پایتخت نسبت به دیگر نقاط کشور این بار در تهران برگزار شود حتماً مبتنی بر ارائه توضیحاتی است. چرا که تا برگزاری جشنواره بین المللی موسیقی فجر وقت چندانی باقی نمانده و می‌بایست هرچه زودتر پرونده دوره شانزدهم جشنواره موسیقی نواحی تا پیش از مقدمات برگزاری جشنواره موسیقی فجر بسته شود.

البته محمدعلی مرآتی در همان گفتگوی مشروح خود که از سوی ستاد خبری جشنواره به رسانه‌ها ارسال شد، مهر ماه سال ۱۴۰۲ را به عنوان تاریخ برگزاری بخش «ملی - بین المللی» موسیقی نواحی اعلام کرده و توضیح داده بود: جشنواره امسال که با پوست‌اندازی‌های مختلفی طراحی شده، از ۲ قسمت «جشنواره منطقه‌ای نواحی ایران» و «جشنواره‌ ملی- بین‌المللی» تشکیل شده است. ما در بخش منطقه‌ای نواحی ایران، به تمام ظرفیت‌های موسیقی مناطق مختلف کشور توجه داریم و در بخش «ملی - بین‌المللی» به موسیقی یک منطقه‌ی واحد به نام ایران و تقابل‌ آن با اقوام مختلف دنیا توجه کرده‌ایم. در قسمت ملی بین‌المللی که احتمالاً طبق پیش‌بینی‌ ما در هفته‌ وحدت در مهر برگزار می‌شود، ما به کشورهای مختلفی نامه زده‌ایم و از آن‌ها دعوت کرده‌ایم تا گروه‌های موسیقی‌ و نمایندگان‌شان را به جشنواره معرفی کنند.

دقیقاً از پس این مصاحبه تولید شده از سوی روابط عمومی جشنواره و برگزاری تمام و کمال بخش منطقه‌ای جشنواره دیگر خبری از دبیر هنری جشنواره و دیگر جزئیات این رویداد در بخش «ملی - بین المللی» نشد و ماجرای برگزاری این بخش از جشنواره که قرار بود براساس صحبت‌های مرآتی مهر ماه و همزمان با ایام هفته وحدت و میلاد حضرت محمد (ص) میزبان مخاطبان باشد، گویا به تاریخ دیگری موکول شده است. شرایطی که به نظر می‌آید مدیران برگزاری جشنواره نسبت به اطلاع رسانی درباره آن می‌بایست اقدامات لازم را انجام دهند.

امیرعباس ستایشگر مدیرعامل انجمن موسیقی ایران در گفتگو با خبرنگار مهر، پیرامون علل تعویق در برگزاری بخش دوم و نهایی جشنواره موسیقی نواحی شانزدهم گفت: اگر بخواهم با سابقه‌ای از قبل به پرسش شما مدیرعامل انجمن موسیقی ایران: تصمیم بر این بود که بخش ملی و بین المللی جشنواره موسیقی نواحی ایران در مهر ماه برگزار شود اما در این مسیر با چند مشکل برخورد کردیم اما مشکلات در حال برطرف شدن است و امیدوارم در ماه پیش رو بتوانیم شاهد برگزاری این بخش از جشنواره هم باشیم پاسخ دهم، توضیح اینکه ما هر سال شاهد برگزاری جشنواره موسیقی نواحی در کرمان بودیم، حتی زمانی که بنده به انجمن آمدم همین رویه را ادامه دادیم و در ۲ جلسه با جناب مرآتی دبیر جشنواره به کرمان رفتیم و همراه با مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی کرمان زیرساخت و اتمسفر محل برگزاری جشنواره را بررسی کردیم و مشکلی هم در این حوزه نبود. اما متأسفانه وقتی بیست روزی به برگزاری جشنواره مانده بود، کرمان با اعلام رسمی و کتبی اطلاع داد که امکان برگزاری جشنواره در شهر کرمان وجود ندارد. این در حالی است که نظر وزارت خانه هم این بود که جشنواره در تاریخ مقرری که از قبل تعیین شده بود برگزار شود. شرایطی که در نهایت با رایزنی‌ها و تلاش‌هایی که صورت گرفت، منجر به میزبانی گرگان از جشنواره شد.

وی افزود: جناب وزیر هم در مراسم اختتامیه جشنواره اعلام کردند که «عدالت فرهنگی» به عنوان یکی از شعارهای دولت و عدم تمرکز در یک منطقه موضوعات مهمی هستند که می‌بایست در برگزاری رویدادهای هنری به آنها توجه کرد بنابراین در آنجا خواسته شد تا برگزاری جشنواره در استان‌های دیگر هم تسری داده شود. بر همین اساس جشنواره موسیقی نواحی از دوره فعلی ۲ مرحله‌ای شد که مرحله اول در پنج منطقه کشور برگزار و اطلاع رسانی‌های لازم هم در این زمینه صورت گرفت. درباره جریان برگزاری مرحله دوم هم باید بگویم که بعد از برگزاری مرحله اول شورای انتخاب گروه‌ها تشکیل شد و بر اساس تدوین صورت جلسه‌های مختلف، برگزیدگان پنج منطقه انتخاب شده و در جدول اصلی قرار گرفتند.

مدیرعامل انجمن موسیقی ایران درباره بخش «ملی - بین المللی» این دوره از جشنواره توضیح داد: به طور حتم گزارش مشروح این بخش توسط دبیر جشنواره اعلام خواهد شد، اما در این چارچوب توضیح اینکه مدتی است رایزنی‌های لازم برای دعوت از گروه‌های مختلف خارجی به ویژه در بخش جنوب و جنوب غربی کشورمان از جمله کشورهای عراق، کویت به همراه کشورهای خلیج فارس صورت گرفته است. کما اینکه در دوره گذشته عمده تمرکز ما برای دعوت از گروهای خارجی بیشتر روی حضور هنرمندانی از کشورهای هم‌جوار ایران در منطقه شمال اختصاص داشت.

ستایشگر در پاسخ به پرسشی مبنی بر تأخیر در برگزاری بخش «ملی - بین الملل» جشنواره هم گفت: تصمیم بر این بود که بخش «ملی - بین المللی» جشنواره موسیقی نواحی ایران در مهر ماه برگزار شود اما در این مسیر با چند مشکل برخورد کردیم؛ اما مشکلات در حال برطرف شدن است و امیدوارم در ماه پیش رو بتوانیم شاهد برگزاری این بخش از جشنواره هم باشیم. موضوع اصلی ما در حوزه تکریم هنرمندان است که در این چارچوب مقداری درگیر پروازها و سختی رفت و آمد شدیم بر همین اساس تلاش داریم تا با برنامه ریزی و تعمق بیشتری که در این زمینه داریم با شرایط بهتری هنرمندان را به تهران منتقل کنیم. به هر حال موضوع تخصیص بودجه در این زمینه بی تأثیر نبود که امیدوارم هرچه زودتر مرتفع شود. به هر ترتیب در تدارک هستیم که پرونده این دوره از جشنواره به مناسبت ترین شکل ممکن بسته شود.

وی با اشاره به نحوه حمایت ستاد جشنواره از هنرمندان شرکت‌کننده در بخش منطقه‌ای و تلاش انجمن هنرهای موسیقی ایران برای هرچه بهتر برگزار شدن بخش ملی و بین‌المللی این رویداد ادامه داد: ما از همان ابتدا یک تفاهم نامه سه جانبه با ستاد برگزاری جشنواره در هر منطقه امضا کردیم که بر اساس آن ایاب و ذهاب هنرمندان در استان مبدا به استان مقصد، با استان مبدا باشد. در این زمینه برگزاری و پذیرایی و داستان‌های مشابه هم با استان مقصد بود. ضمن اینکه پرداخت تمام دستمزدها هم به عهده انجمن موسیقی ایران بود. ما هم وظایفمان را در این زمینه انجام دادیم و بلافاصله بعد از پایان هر جشنواره منطقه‌ای دستمزدها را تقدیم هنرمندان کردیم و برای اینکه بتوانیم این روند را حفظ کنیم، تلاش کردیم تا یک مقدار از برگزاری شتاب‌زده بخش «ملی - بین المللی» جشنواره هم جلوگیری کنیم.

به هر ترتیب همان گونه که قبلاً هم اشاره شد، جشنواره موسیقی نواحی ایران یکی از مهم تریم رویدادهای فرهنگی هنری کشورمان در سال‌های اخیر است که متأسفانه طی سال‌های اخیر روند ثابت و متمرکزی را در پیش روی خود ترسیم نکرده است، حال باید دید پس از تغییر رویکردی که در دوره شانزدهم این جشنواره شاهد آن هستیم، ابتدا بخش «ملی - بین المللی» بالاخره برگزار می‌شود یا خیر؟ آیا جشنواره موسیقی نواحی می‌تواند از این مسیر، روند مشخص و رو به رشدی را به واسطه ظرفیت بالای موسیقی نواحی و هنرمندانش طی کند یا خیر؟ طبیعتاً زمان و نحوه مدیریت می‌تواند پاسخ روشنی به این ۲ پرسش و البته پرسش‌های متعدد دیگر باشد.