آیا مجسمه ابوالهول حاصل دست طبیعت است؟

بیش از ۴۰ سال پیش «فاروق الباز» دانشمند زمین‌شناس که به دلیل تحقیقات میدانی خود در بیابان‌های سراسر جهان شناخته شده است، این فرضیه را مطرح کرد که باد در شکل‌گیری ابوالهول بزرگ جیزه نقش داشته است.

او استدلال می‌کرد پیش از آنکه مصریان باستان سطح بیرونی سنگ را بتراشند و به شکل ابوالهول درآورند، باد نقش مهمی را ایفا کرده و صخره آهکی را تقریبا به شکل کنونی آن فرسایش داده است. حالا یافته‌های یک مطالعه جدید در آمریکا نشان می‌دهد این فرضیه می‌تواند قابل قبول باشد.

تیمی از دانشمندان در آزمایشگاه ریاضیات کاربردی دانشگاه نیویورک با تکرار شرایط ۴۵۰۰ سال پیش در منطقه، زمانی که احتمالاً این تندیس غول‌پیکر به طول ۷۰ متر و ارتفاع ۲۰ متر در نزدیکی اهرام ثلاثه ساخته شد، به این فرضیه پرداختند و آزمایشاتی را برای مشاهده چگونگی دخالت باد در شکل‌گیری سازندهای سنگی انجام دادند.

لیف ریستروف، استادیار مؤسسه علوم ریاضی دانشگاه نیویورک و نویسنده ارشد این مطالعه، در این باره گفت: «یافته‌های ما یک فرضیه برای منشأ احتمالی چگونگی شکل‌گیری ابوالهول در اثر فرسایش ارائه می‌دهد. تست‌های آزمایشگاهی ما نشان داد که به‌طور شگفت‌انگیزی اشکال شبیه ابوالهول می‌توانند توسط جریان‌های شدید فرسایشی پدید بیایند.»

تیم تحقیق در آزمایش خود، «کَلوت» یا «یاردانگ‌»هایی رسی ایجاد کردند. یاردانگ‌ها در نواحی بیابانی به برجستگی‌هایی طبیعی و از جنس ماسه فشرده گفته می‌شود که عموما به حالت اُریب از زمین خارج شده و به دلیل قرار گرفتن طولانی در معرض باد هر کدام شکلی خاص به خود می‌گیرند.

• مجسمه «ابوالهول خندان» در مصر کشف شد
• دو ابوالهول غول‌پیکر دیگر در مصر کشف شد

دانشمندان پس از ایجاد یاردانگ مصنوعی از جریان تند آب، به جای باد، استفاده کردند تا اثر فرسایش را بر سازه شبیه‌سازی کنند. آنان برای اینکه یاردانگ مصنوعی مشابه مجسمه اصلی شود، از ترکیبات سنگی و خاکی خود ابوالهول استفاده کردند یعنی ذرات متخلخل سخت‌تر و غیرقابل فرسایش را در داخل تپه رسی نرم به کار گرفتند.

بعد از اینکه محققان مجسمه را در مسیر تونل آب قرار دادند دریافتند که یک ظاهر شیر مانند شروع به شکل‌گیری کرده است.

دکتر ریستروف به شبکه سی‌ان‌ان می‌گوید: «در بیابان‌ها یاردانگ‌هایی وجود دارد که به طور طبیعی به شکل حیوانات نشسته یا خوابیده با سرهای برافراشته درآمده‌اند. برخی از آنها آنقدر شبیه شیر نشسته یا گربه نشسته هستند که گاهی به آنها شیر گلی می‌گویند... آزمایش‌های ما می‌تواند به درک چگونگی شکل‌گیری این یاردانگ‌ها کمک کند.»

هرچند هنوز بر شکل اولیه و چرایی ایجاد ابوالهول بزرگ جیزه اختلاف نظر وجود دارد، با این حال اعتقاد عمومی دانشمندان بر این است که این مجسمه ۲۰ متری از یک تکه سنگ آهک تراشیده شده است.

تئوری اولیه مبنی بر اینکه باد یک یاردانگ را به شکل ابوالهول درآورده است، برای اولین بار در مقاله‌ای در سال ۱۹۸۱ منتشر شد. به گفته نویسنده آن مقاله، این فرضیه بر اساس کارهای تحقیقاتی رونالد گریلی زمین‌شناس سیاره‌ای بود که تونل‌های باد را به کار گرفت تا دریابد چگونه فرسایش حاصل از باد می‌تواند سازه‌ها را در بیابان شکل دهد.

در همین حال تعداد دیگری از دانشمندان فرضیه منشأ طبیعی کامل ابوالهول را زیر سوال برده‌اند. سلیمه اکرام، استاد برجسته مصر‌شناسی در دانشگاه آمریکایی قاهره، می‌گوید: «قبل از که ابوالهول بزرگ تراشیده شود طبیعت در شکل‌گیری آن نقش ایفا کرده، اما بعید است که ظاهر اولیه ابوالهول بر اساس شکل یک یاردانگ باشد.»

او اضافه کرد: «یاردانگ‌ها عموماً از رس هستند در حالی که ابوالهول از سنگ آهک درست شده و علائم چکش‌کاری قابل توجهی از معدن‌کاران روی آن دیده می‌شود. در واقع شواهد دخالت انسان در ساخت ابوالهول به گونه‌ای است که احتمال صحت فرضیه یاردانگ را کمرنگ می‌کند.»

به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید

دکتر ریستوف در پاسخ به این انتقاد گفت: «این خیلی سیاه و سفید نیست... هیچکس نمی‌گوید که مجسمه یک اثر دست کاملاً انسانی است و هیچکس هم نمی‌گوید که به طور خالص کار دست طبیعت است. سوال این است که چه مقدار به طور طبیعی وجود داشته و چقدر در آن دست برده شده است.»

وی افزود: «نتیجه مطالعه انجام‌شده ما این است که قسمت زیادی از کف سر، گردن و پنجه‌ها توسط طبیعت و در واقع عنصر فرسایش قابل تراشیدن است.»

نتایج مطالعات تازه قرار است به زودی در نشریه علمی «Physical Review Fluids» منتشر شود.