اخراج پناهجویان افغانستانی از پاکستان روابط طالبان و اسلام‌آباد را پرتنش کرد

تصمیم پاکستان برای اخراج بیش از ۱,۵ میلیون پناهجو و مهاجر «غیرقانونی» افغانستانی بار دیگر موجب تنش میان این کشور با افغانستان تحت حاکمیت طالبان شده است.

به‌گزارش الجزیره، مقام‌های مسئول می‌گویند از ۹ آبان / ۳۱ اکتبر که مهلت اسلام‌آباد برای خروج پناهجویان از پاکستان به پایان رسید و با بازداشت‌هایی همراه بود، به‌رغم انتقادهای کابل، بیش از ۲۰۰ هزار نفر افغانستانی به کشورشان بازگردانده شده‌اند.

بلال کریمی، معاون سخنگوی طالبان در گفت‌وگو با الجزیره این اقدام را «بی‌عدالتی» خواند و گفت به هیچ‌وجه نمی‌توان آن را نادیده گرفت. او گفت «اخراج اجباری مردم در تضاد با همه هنجارهای حسن همجواری است» و در درازمدت ممکن است اثرات منفی بسیاری بر روابط دو کشور بگذارد.

پاکستان می‌گوید اکثر افغان‌ها داوطلبانه این کشور را ترک کرده‌اند، اما کریمی می‌گوید:

اخراج پناهجویان افغانستانی به این حجم زیاد و به این شکل تحقیرآمیز آن هم در زمانی که زمستان در راه است و هوا رو به سردی می‌رود، تصمیمی ظالمانه و ناعادلانه است.

در اواخر دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰، ده‌ها هزار افغانستانی پس از تهاجم شوروی به افغانستان و سپس در پی حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر به نیویورک و حمله آمریکا به این کشور فقیر، به پاکستان پناه بردند.

به‌تازگی نیز پس از به‌دست گرفتن قدرت توسط طالبان در سال ۲۰۲۱ بین ۶۰۰ هزار تا ۸۰۰ هزار افغانستانی به پاکستان گریختند.

به‌گفته دولت پاکستان، تا پیش از ۹ آبان / ۳۱ اکتبر حدود چهار میلیون خارجی در این کشور بودند که نزدیک به ۳,۸ میلیون نفر آن‌ها افغانستانی بودند. از این تعداد، تنها ۲,۲ میلیون افغانستانی دارای مدارک قانونی مورد تأیید دولت هستند که آن‌ها را واجد شرایط اقامت می‌کند.

اسلام‌آباد جنگجویان و مهاجران افغانستانی را مسئول افزایش حملات مسلحانه سال‌های اخیر در داخل پاکستان می‌داند.

سرفراز بوگتی، وزیر کشور پاکستان ۱۱ مهر / ۳ اکتبر، زمانی که تصمیم اخراج پناهجویان «غیرقانونی» اعلام شد، گفت از ۲۴ حمله انتحاری در سال جاری در کشور ۱۴ حمله توسط اتباع افغانستانی انجام شده است.

در مرکز روابط رو به وخامت بین این دو کشور همسایه، گروه «تحریک طالبان پاکستان» (TTP) قرار دارد، یک گروه مسلح ممنوعه که به دلیل نزدیکی ایدئولوژیک با حاکمان طالبان در افغانستان، طالبان پاکستانی نیز نامیده می‌شود.

تحریک طالبان پاکستان که در سال ۲۰۰۷ تأسیس شد، می‌گوید هدفش اجرای قوانین اسلامی سرسختانه در پاکستان است.

این گروه پس از پایان دادن به توافق آتش‌بس با دولت پاکستان در یک سال پیش، به صدها حمله مرگبار متهم شده است. گفته می‌شود روز شنبه گذشته نیز این گروه به یک پایگاه نیروی هوایی پاکستان در میانوالی واقع در استان پنجاب حمله کرد و به سه فروند هواپیمای زمین‌گیر آسیب رساند.

اما بیشتر حملات تحریک طالبان پاکستان عمدتاً در استان‌های خیبر پختونخوا و بلوچستان صورت گرفته است که هر دو با افغانستان مرز طولانی دارند.

پاکستان می‌گوید تحریک طالبان پاکستان از پناهگاه‌های امن در افغانستان برخوردار است و از خاک خود برای حمله به نیروهای امنیتی و تأسیسات پاکستانی استفاده می‌کند. مقام‌های افغانستان همواره این اتهامات را رد کرده و می‌گویند آن‌ها هیچ ارتباطی با نگرانی‌های امنیتی داخلی پاکستان ندارند.

هفته گذشته، ملا محمد حسن آخوند، نخست‌وزیر موقت افغانستان گفت تصمیم پاکستان برای اخراج پناهجویان ناقض قوانین بین‌المللی است. او گفت: «شما [پاکستان] همسایه هستید، باید به آینده فکر کنید.»

شیرمحمد عباس استانکزی، معاون آخوند تندتر موضع گرفت و روز دوشنبه در جریان یک نشست خبری در کابل به اسلام‌آباد هشدار داد و گفت: «خواست ما این است که آن‌ها رویکردشان را تغییر دهند و ما را مجبور نکنند که در برابر عمل‌شان واکنش نشان دهیم. ما انتظار داریم نیروهای امنیتی و دولت غیرنظامی پاکستان رفتار خود را تغییر دهند. [طالبان] بیشتر اوقات هیچ واکنشی نشان نمی دهند، اما اگر نشان دهند، در تاریخ ثبت خواهد شد. »

در همین حال، تحلیلگران بر این باورند که اسلام‌آباد نتوانسته است حملات تحریک طالبان پاکستان را کنترل کند و به همین دلیل تصمیم به اخراج افغان‌ها به‌عنوان واکنشی «مأیوسانه» با هدف وادار کردن کابل به اقدام علیه این گروه مسلح، گرفته است.

عبدل بسیط، پژوهشگر دانشکده مطالعات بین‌المللی اس راجراتنام در سنگاپور، به الجزیره گفت:

مذاکرات پاکستان با طالبان افغانستان بارها شکست خورده است و این ناکامی دو سال است که ادامه دارد. اکنون که آنها هیچ اهرمی برای فشار بر طالبان افغانستان ندارند، از اخراج پناهجویان به عنوان یک تاکتیک استفاده می‌کنند.

بسیط گفت که اقدام به اخراج پناهجویان افغانستانی «از نظر اخلاقی» اشتباه بوده و به بیگانه‌هراسی تبدیل شده است. او گفت: «این اقدام نتیجه معکوس دارد و تنها مشکلاتی را بر مشکلات موجود خواهد افزود.»

محمد زیشان، تحلیلگر امنیتی مستقر در اسلام‌آباد و افسر سابق ارتش پاکستان، مخالف این نظر است و می‌گوید گروه‌های مسلح مانند تحریک طالبان پاکستان به پناهگاه و تدارکات نیاز دارند و افغان‌ها، که بسیاری از آن‌ها در حومه شهرهای بزرگ زندگی می‌کنند، به منبع آن‌ها تبدیل شده‌اند.

محمد زیشان با بیان این‌که مسئله بقای پاکستان و صلح و امنیت آن است افزود:

من معتقدم زمان آن فرارسیده است که با دولت موقت افغانستان اگر نگوییم جدی، قاطعانه برخورد کنیم. ما باید از مفهوم برادری خارج شویم.

سامی یوسف‌زی، روزنامه‌نگار می‌گوید که سیاست اخراج پناهجویان افغانستان از پاکستان نشانه‌ ناامیدی است، زیرا این کشور قادر به یافتن زمینه‌های مشترک با کابل بر سر گروه تحریک طالبان پاکستان نیست. یوسف‌زی می‌گوید:

شهروندان افغانستانی همیشه پاکستان را با بدبینی و با دیدی منفی می‌نگریستند. با سیاست اخراج افغان‌ها، این تصور فقط تقویت می‌شود.

عبدل بسیط می‌گوید بازگرداندن اجباری پناهجویان افغانستانی به افغانستان آن‌ها را دچار «بدترین کابوس» سوق کرده است: زندگی تحت حکومت طالبان. او می گوید:

این پناهجویان پس از اوت ۲۰۲۱ از دست طالبان گریختند و اکنون ما آن‌ها را به زور به کشورشان باز می‌گردانیم. مردم افغانستان ۴۰ سال جنگ و بی‌ثباتی را پشت سر گذاشته‌اند و اکنون مجبور به بازگشت شده‌اند، همه این‌ها به دلیل ناامیدی پاکستان از حاکمان موقت افغانستان است.

روز گذشته، سه‌شنبه ۱۶ آبان / ۷ نوامبر ودانت پتل، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا از پاکستان خواست تا به تعهدات خود در برخورد با پناهجویان و پناهندگان افغانستانی پایبند باشد. او از سایر کشورها نیز خواست تا به شهروندان افغانستان که به‌دنبال حمایت بین‌المللی هستند، اجازه ورود به کشورهای‌ خود را دهند.

این اظهارات در حالی بیان می‌شود که کمیسیون حقوق بشر پاکستان اعلام کرد، از بدرفتاری حکومت پاکستان با پناهجویان افغانستانی در سند، اسلام‌آباد، بلوچستان و خیبرپختونخوا به‌شدت انتقاد کرد و با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی اکس نوشت در نتیجه این سیاست دولت پاکستان، حتی افراد زیر سن قانونی اخراج و از خانواده‌های خود جدا شده‌اند.

این نهاد تصریح کرد که به‌رغم انتقاد شدید جامعه مدنی و آژانس‌های بین‌المللی پناهندهگان، اسلام‌آباد با اصرار بر این اقدام، قوانین عرفی بین‌المللی را نقض کرده است.