مرمت «جوی هُرهُر»؛ متروکه‌ای در قلب تاریخ

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها – نیره شفیعی‌پور: خیابانی مقابل کوچه مسجد جامع کبیر یزد قرار دارد که برج ساعت در ابتدای آن نصب شده، خیابانی که به نام حضرت مهدی (عج) مزین شده، در میانه این خیابان قبرستانی وجود دارد که تا نیم قرن پیش، محل دفن اموات یزدی اعم از مسلمان و زرتشتی و کلیمی بود.

از کتیبه‌ها و سنگ قبور موجود در این آرامگاه می‌توان دریافت که این قبرستان محل دفن مشاهیر و بزرگان و صاحب منصبان شهر بوده زیرا کمتر نام یا نام خانوادگی در این کتیبه‌ها به چشم می‌خورد که کسی آنها را نشناسد.

در این آرامگاه که متعلق به دوره زندیان و مربوط به قرن دوازدهم هجری است، عرفا، علما و بزرگان بسیاری از دوره‌های صفویه و قاجاریه دفن شده‌اند.

علما و مجتهدانی که در جوی هرهر آرمیده‌اند

از جمله افراد شاخصی که در این آرامگاه تاریخی و قدیمی دفن شده‌اند می‌توان به آیت‌الله فرساد، استاد حضرت امام خمینی (ره)، جعفر کرباسی یزدی مشهور به آخوند کرباسی، فاطمه کربلایی همسر اشرف آهنگر که به دلیل مداومت در قرائت زیارت عاشورا نامش در مفاتیح الجنان آمده، محمد عبدل یزدی معروف به پهلوان کوچک یزدی و بسیاری دیگر از افراد صاحب‌نام اشاره کرد.

این قبرستان که سال‌ها به یک متروکه تبدیل شده بود، به دلیل وجود پایاب قنات که با ۶۰ پله به قبرستان منتهی می‌شده به جوی هرهر معروف شده و معنای آن «رود خروشان» است.

ملاعبدالکریم مسگر از شاگردان میرزای شیرازی و نماینده مردم یزد در نخستین دوره مجلس شورای ملی، قنبر کاشی ساز بنیانگذار صنعتی کاشی سازی در میبد، محمدکاظم ملک افضلی اردکانی نماینده تام الاختیار امام در میناب، حاج خلیفه علی رهبر بنیانگذار شیرینی سازی سنتی در یزد و بسیاری از افراد صاحب نام دیگر نیز در جوی هرهر آرمیده‌اند.

اما یکی از مشهورترین آرامگاه‌ها مربوط به فاطمه کربلایی، همسر اشرف آهنگر است که به دلیل یک مکاشفه، به مکانی زیارتی و مقدس تبدیل شده است.

فاطمه کربلایی، زن مؤمن یزدی است که بر خواندن زیارت عاشورا مداومت داشت و گفته شده در شب اول قبرش، امام حسین (ع) سه مرتبه به دیدار او آمد و به امر امام حسین (ع) آن شب عذاب از تمام اهل این قبرستان برداشته شد و این روایتی است که در کتاب مفاتیح الجنان در قسمت فواید مداومت بر زیارت عاشورا آمده است. این قبرستان مدت‌ها به فراموشی سپرده و به مکانی امن برای معتادان، اراذل و اوباش تبدیل شده بود، حتی در دوره‌ای شهرداری اقداماتی را برای مرمت آن آغاز کرد اما بجز درآوردن کتیبه‌ها و بهم ریختن آرامگاه‌های خانوادگی کاری از پیش نبرد

این قبرستان مدت‌ها به فراموشی سپرده شده و به مکانی امن برای معتادان، اراذل و اوباش تبدیل شده بود، حتی در دوره‌ای شهرداری اقداماتی را برای مرمت آن آغاز کرد اما بجز درآوردن کتیبه‌ها و بهم ریختن آرامگاه‌های خانوادگی کاری از پیش نبرد.

اکنون مدتی است که شهرداری منطقه تاریخی یزد دست به کار شده و قرار است مرمت این قبرستان را به شکل جدی‌تری دنبال کند و بازدید علما، مسئولان پژوهشکده‌ها، اساتید دانشگاه، مورخان و فعالان میراث فرهنگی از روند مرمت این مکان، گویای جدی شدن بحث مرمت این قبرستان متروکه است.

شهردار منطقه بافت تاریخی یزد در مورد این قبرستان به خبرنگار مهر گفت: جوی هرهر سال‌ها مهجور مانده و به آن بی‌توجهی شده بود در حالی که می‌توانست یکی از مکان‌های مقدس شهر یزد باشد.

علیرضا نقوی عنوان کرد: پس از طرح موضوع مرمت این قبرستان قدیمی، استاندار یزد، شورای شهر و شهرداری یزد و اداره کل میراث فرهنگی استان، حمایت خود را از این موضوع اعلام کردند و از آن پس، مرمت جوی هرهر در سه فاز آغاز شد.

وی عنوان کرد: این فضا پس از بازسازی به یک فضای عمومی، فرهنگی و تفریحی تبدیل می‌شود و عموم مردم می‌توانند از آن استفاده کنند.

جوی هرهر؛ حلقه تکمیلی گردشگری مذهبی یزد

نقوی با اشاره به اهمیت این آرامستان و برشمردن علما و اندیشمندان و مفاخری که در این آرامستان مدفون هستند، افزود: جوی هرهر حلقه تکمیلی گردشگری مذهبی یزد است و یزد جهانی را به شبکه آرامستان‌های تاریخی کشور متصل می‌کند.

وی با اشاره به تشکیل مثلث گردشگری توسط یزد، فارس و اصفهان عنوان کرد: در زمینه آرامستان‌ها نیز جوی هرهر یزد و تخت فولاد اصفهان می‌توانند قطب گردشگری مذهبی را تشکیل دهند و در این راستا تفاهمنامه‌های همکاری میان این دو آرامستان بزرگ و تاریخی منعقد شده است.

نقوی با اشاره به اینکه این قبرستان می‌تواند یک ارض مقدس باشد، افزود: متأسفانه این بُعد از جوی هرهر مهجور مانده اما تلاش ما این است که در کنار بهسازی و بازسازی کالبدی، تولید محتوایی نیز برای معرفی این مکان ارزشمند به لحاظ تاریخی و مذهبی و فرهنگی داشته باشیم.

زندگینامه علما و مشاهیر مدفون در جوی هرهر گردآوری می‌شود

شهردار منطقه بافت تاریخی یزد اظهار کرد: تهیه و گردآوری زندگینامه علما، اندیشمندان، عرفا و مشاهیر مدفون در این آرامستان قدیمی و انتشار آن به صورت کتاب یا کتابچه یا نماهنگ با همکاری حوزه علمیه و اساتید دانشگاه یزد از جمله این اقدامات است و تلاش می‌کنیم این کتاب یا محتوای تولید شده را در مراسم افتتاح طرح بازسازی و مرمت مجموعه، رونمایی کنیم.

وجود مزار بالغ بر ۱۰۰ نفر از علما، مجتهدان، اندیشمندان، عرفا، مشاهیر و مفاخر در جوی هرهر می‌تواند از این مجموعه یک فضای بی‌بدیل فرهنگی و گردشگری بسازد.

استاندار یزد هم در مورد این قبرستان تاریخی به مهر گفت: جوی هرهر از آنجا که یک قبرستان تاریخی، مذهبی و معنوی است و مجتهدان بسیاری در آن آرمیده‌اند، قبرستان در طراز تخته فولاد اصفهان است. جوی هرهر از آنجا که یک قبرستان تاریخی، مذهبی و معنوی است و مجتهدان بسیاری در آن آرمیده‌اند، قبرستان در طراز تخته فولاد اصفهان است

مهران فاطمی تاکید کرد: جوی هرهر می‌تواند به قطب فرهنگی و محور گردشگری مذهبی و معنوی و محل رجوع و زیارت مردم تبدیل شود.

وی یادآور شد: متأسفانه این آرامستان اکنون وضعیت خوبی ندارد، شهرداری پیش از این هزینه خوبی کرده اما طرح متوقف شده و نیاز است دوباره ساماندهی شود.

فاطمی تصریح کرد: ظاهر قبلی این آرامستان به هیچ وجه زیبنده یزد به عنوان یک شهر مذهبی و زیبنده بزرگان و علمایی که در این آرامستان آرمیده‌اند نیست و باید به سرعت ساماندهی شود.

وی افزود: قبور تخریب شده و وضعیت کلی آرامستان باید به سرعت توسط شهرداری ساماندهی شود و این مجموعه به یک مجموعه فرهنگی و مذهبی و محل رجوع مردم تبدیل شود.

تبدیل جوی هرهر ظرف ۳ سال آینده به قطب فرهنگی یزد

استاندار یزد یادآور شد: تلاش می‌کنیم اعتبارات لازم را برای این مجموعه در نظر بگیریم تا ظرف دو تا سه سال آینده به نحو مطلوبی ساماندهی کنیم و به قطب فرهنگی یزد تبدیل شود.

اگر شهرداری یزد این بار بتواند کار ساماندهی را تا پایان پیش ببرد، شهر جهانی یزد به عنوان نخستین شهر خشتی جهان می‌تواند از بزرگترین مجموعه فرهنگی مذهبی و تاریخی کشور برخوردار شود، مجموعه‌ای که وجب به وجب آن، سرشار از اسراری نهفته در پستوی تاریخ است.