موسسه کیفیت آب‌وهوایی جهانی: تاثیر تغییر اقلیم بر خشکسالی و نابسامانی‌های سیاسی در ایران، عراق و سوریه

دوره‌های خشکسالی که پیش‌تر هر ۲۵۰ سال یک مرتبه در هلال حاصل‌خیز (عراق و سوریه امروزی که نخستین تمدن‌های بشری در آن شکل گرفتند) رخ می‌داد، حالا یک بار در هر دهه تکرار می‌شوند. در ایران، دوره‌های شدید خشکسالی که هر ۸۰ سال یک مرتبه رخ می‌دادند، حالا هر پنج سال رخ می‌دهند و به تدریج، با افزایش دمای میانگین زمین، پرتکرارتر خواهند شد.

همزمان توانایی مردم ساکن در این مناطق پس از سال‌ها جنگ، نابسامانی‌های سیاسی و فشارهای اجتماعی برای تطبیق با شرایط تازه اقلیمی کاهش یافته است. در نتیجه، گرمایش زمین، موج‌های گرمایی پدید می‌آیند که پیش‌تر ناممکن بود. این موج‌ها، شرایط خشکسالی شدید را فراهم می‌کند. خشکسالی به بحران‌های اجتماعی شدت می‌بخشد.

این خلاصه پژوهش سازمان همکاری دانشگاهی «کیفیت آب‌وهوایی جهان» است که با همکاری مجموعه‌ای از پژوهشگران از آمریکا، هلند و بریتانیا از پژوهش‌ها و مدل‌های اقلیمی متمرکز افزایش دمای زمین تا ۱.۲ درجه سانتی‌گراد – وضعیت کنونی زمین – استفاده کرد‌ه‌اند و تغییرات اقلیمی را تا آستانه دو درجه سانتی‌گراد برای ایران، عراق و سوریه بررسی کردند.

پروفسور محمد رحیمی از دانشگاه سمنان به گاردین گفت:

پژوهش ما نشان داده که تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت انسان همین‌الان زندگی ده‌ها میلیون نفر در غرب آسیا را سخت‌تر کرده است. همزمان با امتداد گرم‌تر شدن زمین، زندگی در سوریه، عراق و ایران سخت‌تر خواهد شد.

در این پژوهش، گستره ۲۰۲۰ میلادی تا جون ۲۰۲۳ میلادی در این سه کشور بررسی شده و برای ترسیم الگوهای خشکسالی، از الگوی طبقه‌بندی آمریکایی استفاده شده است.

تصویر از پژوهش سازمان کیفیت آب‌وهوایی جهان نشان می‌دهد با افزایش دمای میانگین زمین، خشکسالی در ایران پرتکرارتر و سخت‌تر خواهد شد.

بدون گرمایش زمین، خشکسالی‌ فعلی ایران رخ نمی‌داد

پژوهشگران سازمان کیفیت آب‌وهوایی جهان، برای بررسی گرمایش زمین و تاثیر آن بر دوره‌های خشکسالی منطقه غرب آسیا در سه کشور ایران، عراق و سوریه، مدلی را هم بررسی کردند که در آن دمای میانگین زمین ۱.۲ درجه سانتی‌گراد خنک‌تر از وضعیت سه سال اخیر بود.

نتیجه این شد که در دنیایی ۱.۲ سانتی‌گراد گرم‌تر – وضعیت موجود – احتمال خشکسالی‌های کنونی ایران ۱۶ برابر دنیایی ۱.۲ درجه سانتی‌گراد خنک‌تر از وضعیت کنونی است. برای عراق و سوریه، احتمال شکل‌گیری خشکسالی در دنیای کنونی، ۲۵ برابر شده است.

برای ایران، در دنیایی خنک‌تر، یعنی جهانی که با استخراج سوخت‌های فسیلی – نفت، گاز و زغال‌سنگ – گرم‌تر نشده بود، احتمالا امسال شاهد خشکسالی نبودیم. همان‌طور که متن این پژوهش نوشته است:

Ad placeholder

ما دریافتیم که ترکیبی از بارندگی کم و تعرق زیاد در شرایط اخیر غیرمعمول است – یعنی رویدادی است که هر پنج تا ۱۰ سال می‌تواند رخ دهد. احتمال چنین شرایطی در جهانی که ۱.۲ درجه سانتی‌گراد گرم‌تر نشده بود، بسیار کمتر می‌شد و [شرایط چنین دنیایی] امروزه به‌عنوان خشکسالی طبقه‌بندی نمی‌شد.

همان‌طور که گرمایش زمین، ناشی از فساد سیاستمداران جهان است، وضعیت فعلی نابه‌سامانی‌های سیاسی در این سه کشور، نیازمندی به برنامه‌ریزی جدی در مواجه با خشکسالی‌های شدیدتر و مکررتر پیش رو جدی‌تر از همیشه کرده است. رعنا ال حاج، از مرکز اقلیمی صلیب‌سرخ حلال احمر به گاردین گفت:

درحالی که نزاع‌ها [ی این منطقه] خود آسیب‌پذیری در برابر خشکسالی را با تخریب خاک، مدیریت ضعیف آب و زیرساختارهای فرسوده افزایش داده است، این پژوهش همچنین نشان داد که تغییرات اقلیمی، بخصوص در این منطقه، خود به‌عنوان افزایش‌دهنده نزاع‌ها عمل کرده است.

نیاز به برنامه‌ریزی برای تکرار خشکسالی‌های شدیدتر

این پژوهش نیازمندی به برنامه‌ریزی‌های جدی برای تکرار خشکسالی‌های شدیدتر را پیش می‌کشد. دکتر فردریک اوتو، از امپریال کالج لندن که از دانشگاه‌های حاضر در سازمان کیفیت آب‌وهوایی جهانی است، به گاردین گفت:

خشکسالی‌هایی مانند این [وضعیت کنونی] تا زمانی که سوزاندن سوخت‌های فسیلی را کنار نگذاریم، تشدید خواهد شد. اگر جهان با حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی در کاپ۲۸ موافقت نکند، همه می‌بازند:‌ افراد بیشتری از کمبود آب رنج خواهند کشید، کشاورزهای بیشتری آواره خواهند شد و بسیاری از مردم در سوپرمارکت‌ها، قیمت‌های بالاتری برای غذا پرداخت خواهند کرد.

کاپ۲۸ قرار است در امارات متحده عربی برگزار شد. این ۲۸‌مین سال پیاپی است که حکومت‌های جهان دور هم جمع می‌شوند تا در موضوع فروپاشی اقلیمی ناشی از تغییرات اقلیمی، مذاکره کنند. آخرین مرتبه در ۲۰۱۵ میلادی، «پیمان پاریس» در فرانسه توسط نزدیک به تمامی دولت‌های جهان امضا شد که خواستار محدودیت گرمایش زمین در آستانه ۱.۵ درجه سانتی‌گراد است.

ایران از انگشت‌شمار کشورهای جهان است که «پیمان پاریس» را تصویب نکرده است. این پیمان توسط ایران امضا شد،‌ مجلس شورای اسلامی هم آن را تصویب کرد اما توسط شورای نگهبان رد شد.

همزمان، در سوریه، دست‌کم دو میلیون کشاورز به‌خاطر خشکسالی‌های سه سال اخیر آواره شده‌اند و نزدیک به ۱۲ میلیون نفر از جمعیت این کشور، از فقر غذایی رنج می‌برند. در ایران، تقریبا تمامی استان‌ها شاهد وضعیت خشکسالی یا خشکسالی شدید هستند. در کنار آن، افزایش فزاینده قیمت‌ها، فقر غذایی را در سایه سوءمدیریت حاکم بر جمهوری اسلامی، گسترش می‌دهد.

اوتو به گاردین گفت:

در جهانی گرم‌تر، خطر خشکسالی سریع افزایش می‌یابد، زندگی‌ها را ویران می‌کند و سیستم جهانی غذا را مختل خواهد کرد.

همین امسال، بسیاری از کشاورزان در کشورهای گوناگون زمین، شاهد ناباروی زمین یا کاهش تولید غذای خود هستند. یا آنگونه که اوتو گفت:

همزمان در کشورهایی که با سوخت‌های فسیلی بسیار ثروتمند شده‌اند، [آن‌ها] می‌توانند هزینه‌های تطبیقی در جهانی گرم‌تر و خشن را برای کسب استانداردهای آسوده زندگی پرداخت کنند. در کشورهای فقیرتر، وضعیت پس از جنگی حاکم است و آن‌ها نمی‌توانند [این هزینه تطبیق را بپردازند]. همین وضعیت برای افراد فقیرتر در جوامع ثروتمندتر هم صادق است و بار دیگر نشان می‌دهد که با امتداد سوزاندن سوخت‌های فسیلی، نابرابری افزایش پیدا می‌کند.