اگر کسی اربعین را به دولت‌ها ربط بدهد دچار ساده سازی شده است

به گزارش خبرنگار مهر، کرسی ترویجی عرضه و نقد دیدگاه علمی با عنوان «دانش روابط بین‌الملل و ظرفیت‌های آن در تبیین پیاده روی اربعین» با ارائه جواد حق‌گو دانشیار دانشگاه تهران و با حضور ناقدان جلسه حجت الاسلام وحید واحد جوان عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و بهروز محمدی منفرد عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، سعید شکوهی عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، محمد رادمرد سلیمان‌دارابی عضو هیأت علمی دانشگاه مازندران، امید وقوفی عضو هیأت علمی دانشگاه امام حسین (علیه السلام) و دبیری علمی سید محمد موسی کاظمی برگزار شد.

در این نشست جواد حق‌گو دانشیار دانشگاه تهران به عنوان ارائه دهنده به ارائه دیدگاه خود پرداخت و گفت: تبیین انجام شده در خصوص پیاده روی اربعین از جهت چرایی ضعف‌های زیادی دارد. از حیث چرایی و چگونگی، عامل انگیزه در این رویداد قابل فهم نیست. انگیزه با مفاهیم پیوند می‌خورد.اینکه میزبان با چه انگیزه‌ای از زائران پذیرایی می‌کند قابل فهم نیست. این امر را با آموزه‌های بصری روابط بین الملل و سازه انگاری نمی‌شود فهم کرد. بحث فراتر از هویت به معنای معمولش است. اینکه افراد هر آنچه دارد در طبق اخلاص می‌گذارد، بسیار پیچیده است و این امر نمی‌تواند با هویت مدرن فهم شود. باید بررسی کنیم پدیده‌ای مانند پیاده روی اربعین با چه انگیزه‌ای و با چه منافعی چنین چیزی شکل می‌گیرد، حائز اهمیت است.

دانشیار دانشگاه تهران افزود: در بحث چگونگی نیز کسی نمی‌تواند بفهمد این بسیج چگونه شکل می‌گیرد و کسی اگر بخواهد به دولت‌ها آن را ربط بدهد دچار ساده سازی شده است. دولت تنها در نقش کاتالیزور است. کلیت پدیده فراتر از نمادهای مادی و مورد توجه عقل ابزاری است.

حق‌گو گفت: این رویکرد نظری میان همه ادعاها در فهم این پدیده نمی‌تواند پیشرو باشد و نمی‌تواند در بحث چرایی و چگونگی آن را تبیین کند و از این جهت نیاز است نقصان نظری و فرا نظری برطرف شود.

وی ادامه داد: اگر از لحاظ علم مدرن و تمرکزش بر مفهوم عقل فراتر برویم شاید مؤلفه عشق را هم بتواند درگیر کند. عقل به عنوان چراغ راهنماست. عقل عملی و نظری مدنظر است. عقل عملی وضع کننده قواعد و قوانین است عقل مصلحت اندیش و عقل ایمانی قسمت دیگر آن است.

دانشیار دانشگاه تهران افزود: عقل ایمانی بدنبال سعادت دنیوی و اخروی است که به دو قسمت عقل متعارف و عقل قدسی تقسیم می‌شود. عقل متعارف عاقبت اندیش است این کار را انجام می‌دهم که ثواب کنم. عقل متعارف خود محور است. عقل قدسی که عاقبت اندیش است به مرحله عشق حقیقی می‌رسد.

حق‌گو با اشاره به اینکه تقاطع عقل و عشق در این رویداد اربعین حسینی بسیار مشهود است، اظهار داشت: انسان وقتی پیاده روی اربعین را دقیق نگاه می‌کند و به عنوان ابژه می‌شناسد که اگر با عقل متعارفی فهم کنیم، بارقه‌هایی از عقل قدسی و عشق حقیقی در آنجا می‌بینیم. در واقع همان عشق بلندمرتبه سیدالشهداست که با دید و عقل قدسی فنا فی الله محسوب می‌شود. این عشق قدسی ماندگار تر و پایدار است.

وی با اهمیت روابط بین‌الملل افزود: دانش روابط بین‌الملل زمانی که می‌خواهد پدیده اربعین را فهم کند چون از لحاظ نظری فهم ندارد آن را کار دولت‌ها می‌پندارد و تقلیل به سیاستهای حکومتی می‌دهد. اما دولت‌ها تنها نقش کاتالیزور دارند و در پیوند مفهوم عقل قدسی و عشق حقیقی قابلیت دارند. ما در روابط بین الملل نیاز به باز اندیشی و بازتعریف برخی مفاهیم داریم.

تمام اسامی خداوند در امام حسین (ع) تجلی دارد

در ادامه حجت الاسلام وحید واحد جوان عضو هیأت علمی دانشگاه تهران به عنوان نخستین ناقد به بیان سخنانی پرداخت و گفت: مسائل آنجا اتفاق می‌افتاد که علمای اسلام باید ورود کرده تحلیل و کمک و هدایت کننند.انگیزه‌هایی است که باید بررسی شود پیاده روی احکامی دارد که باید تبیین شود و این امر بر عهده علمای اسلام است.

حجت الاسلام واحد جوان با تاکید بر اینکه پیاده روی منافع فردی اجتماعی و سیاسی دارد، افزود: آقای دکتر حق‌گو جایی گفتند که پیاده روی هویت اسلامی را فراتر دارد اما بنظر می‌رسد پیاده روی اربعین هویت شیعی دارد گرچه از ادیان دیگر هم در آن شرکت می‌کنند. در بحث انگیزه باید تفاوت بین واقعیت و آنچه که باید باشد صورت بگیرد. انگیزه پیاده روی اربعین را علمای اسلامی باید مطرح کنند اما واقعیت آنچه که هست زیارت امام حسین (ع) است که انجام می‌شود.

وی ادامه داد: عقل همیشه قدسی است و عقلی که گرفتار است خودش را از قدسی بودن می‌اندازد.عقل اگر عقل باشد قدسی است اما عقل‌هایی که گرفتار وهم هستند خودشان را از قدسیت می‌اندازند. عقل منور چیزی است که با شهود نورانی همراه شده است.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران بیان کرد: مسأله‌ای را هم که در خصوص عشق مطرح کردید که عشق حقیقی برای خداوند است و عشق مجازی که علایق برای غرایز است. عشق حقیقی مال خداست. عشق مجازی حیوانی که برای دنیاست عشق مجازی نفسانی به کمالات مثل اخلاق و معرفت‌ها می‌پردازد.

وی در پایان گفت: اگر ما عاشق اهل بیت هستیم آنها ظهور و بروز بالفعل اسامی خداوند هستند. کسی که عاشق چشم و ابروی پیامبر شود متفاوت است با آنکه عاشق اخلاق و خلق و خوی پیامبر شود.عشق مجازی پل حقیقت است یعنی هرآنچه که در مجاز اتفاق می‌افتد اگر به دیده عبرت بین آن را نگاه کنیم به عشق واقعی خواهیم رسید. تمام اسامی خداوند در امام حسین (ع) نشسته است فلذا زمانی که او را زیارت می‌کنیم یعنی خدا را زیارت خواهیم کرد.

سپس امید وقوفی عضو هیأت علمی دانشگاه امام حسین (ع) گفت: وقتی امام می‌گوید راه قدس از کربلا می‌گذرد باید نگاه امام را به اتفاقات امروز تطبیق بدهیم و اینکه با نگاه‌های دولت محور از ظرفیت اربعین برای دولت جمهوری مستقل می‌توان استفاده کرد. باید نگاه را به ساختار بدهیم همانطور که امام این نگاه را دارد. موضوع اربعین می‌تواند باز طراحی خوبی برای این نگاه امام باشد.

مفهوم جنبش اجتماعی اربعین

در ادامه محمد رادمرد سلیمان دارابی عضو هیأت علمی دانشگاه مازندران به بیان نکاتی پرداخت و گفت: در زمان سلجوقیان زیارت امام حسین معمولاً با پذیرش این بود که ممکن است جان زائر به خطر افتد. مسأله زیارت امام حسین برای ایرانی‌ها همیشه حائز اهمیت بوده است و فرصت امروز را هیچ وقت از دست نمی‌دهند.به دوره قاجار که نگاه می‌کنیم در زمانی که ایران در نبرد با عثمانی پیروز می‌شوند، ایرانی‌ها خاک طلب نمی‌کنند بلکه در قرارداد ارزنه الروم دسترسی راحت زوار به حرم امام حسین مطرح می‌شود که این امر بیانگر مطالبه اجتماعی است.

وی به مفهوم جنبش اجتماعی اربعین اشاره کرد و گفت: یک ویژگی خاصی که پیاده روی اربعین دارد این است که نخبه زداست و عامه مردم هستند که اهمیت دارند و اگر این امر را جنبشی مهم بدانیم در آن نخبگان حائز اهمیت نیستند بلکه مردم نقش مهمی دارند.نمی‌شود از جنبش اجتماعی صحبت کنیم و در کنارش تضاد اجتماعی نداشته باشیم. قدرت‌های بزرگی که تمایلی به این مسأله ندارند باعث ایجاد تضاد و ایجاد حریف و رقیب شده است. نکته مهم این است که اربعین خودش می‌تواند پشتیبان نیروهای مقاومت در منطقه قرار بگیرد.