تأثیرپذیری کشورهای آفریقایی از جنگ غزه/ معنای این سکوت چیست؟

رسول سلیمی: در حالی که اکثریت کشورهای افریقایی تصمیم گرفته اند در مورد جنگ غزه اظهار نظر نکنند، چهار کشور از طریق رهبران خود حمایت خود را از اسرائیل اعلام کرده اند و هشت نفر همبستگی خود را با فلسطینی ها اعلام کرده اند. حمایت این کشورها از اسرائیل ارتباط مستقیمی با بدهی آنها در روابط اقتصادی با اسرائیل دارد.

کارشناسان معتقدند کشورهای افریقایی که عضو بریکس هستند، خواهان کاهش تنش در غزه هستند تا روابط تجاری آنها در معرض آسیب قرار نگیرد. از این رو اگر افریقای جنوبی اقدامی انجام دهد که به روابط اسرائیل اسیب برساند، مناسبات اقتصادی او با دیگر کشورها به خطر خواهد افتاد. به عنوان مثال، اگر افریقای جنوبی تصمیم به اخراج سفیر اسرائیل بگیرد، احتمالا قطع روابط تجاری توسط امریکا پیامد آن خواهد بود. اما اگر بخواهیم ارزیابی دقیق تری از تاثیر جنگ غزه بر افریقا داشته باشیم، باید حوزه های این اثرگذاری را دسته بندی نماییم:

بیشتر بخوانید:

کنشگری ملکه اردن برای آتش بس در غزه/ آیا ملکه رانیا در دیپلماسی عمومی موفق بود؟

عملیات زمینی اسرائیل در غزه متوقف شد؟

تجارت

یکی از تاثیرات اصلی این درگیری، اختلال در جریان تجارت در خاورمیانه، منطقه ای حیاتی برای صادرات و واردات افریقا است. به گفته بانک جهانی، تجارت افریقا با خاورمیانه در سال ۱۱۷ به ۲۰۲۰ میلیارد دلار رسیده است که ۹.۴ درصد از کل تجارت قاره را تشکیل می دهد. محصولات اصلی معامله شده شامل نفت، گاز، فلزات، مواد شیمیایی، مواد غذایی و ماشین الات است.این درگیری می تواند بر عرضه و تقاضای این محصولات، همراه با هزینه های حمل و نقل و خطرات تاثیر بگذارد.

به عنوان مثال، کانال سوئز، که دریای مدیترانه و دریای سرخ را متصل می کند، یک مسیر حیاتی برای تجارت افریقا با اروپا و اسیا است. این کانال حدود ۱۰ درصد از تجارت دریایی جهانی و حدود ۲۲ درصد از ترافیک کانتینری را اداره می کند. هرگونه اختلال یا بسته شدن کانال به دلیل درگیری می تواند عواقب جدی برای حجم تجارت و قیمت های افریقا داشته باشد.

یکی دیگر از نقاط بحرانی تنگه باب المندب است که دریای سرخ و خلیج عدن را به هم متصل می کند. این تنگه یک گلوگاه استراتژیک برای محموله های نفتی از خلیج فارس به اروپا و امریکای شمالی است. حدود ۶.۲ میلیون بشکه در روز نفت خام و محصولات نفتی پالایش شده در سال ۲۰۱۸ از این تنگه عبور کرد. این درگیری می تواند خطر حملات یا محاصره توسط گروه های شبه نظامی یا نیروهای دریایی در تنگه را افزایش دهد و صادرات و واردات نفت افریقا را تحت تاثیر قرار دهد.

انرژی

یکی دیگر از تاثیرات عمده این درگیری، نوسانات قیمت نفت و گاز در بازار جهانی است. خاورمیانه بزرگترین تولید کننده و صادر کننده نفت و گاز در جهان است که حدود ۴۰ درصد از تولید جهانی نفت و ۳۰ درصد از تولید گاز جهانی را تشکیل می دهد. این درگیری می تواند تولید و عرضه این منابع را مختل کند و باعث ایجاد عدم اطمینان و گمانه زنی در بازار شود.

نوسانات قیمت نفت و گاز می تواند، بسته به وضعیت انها به عنوان صادرکنندگان خالص یا وارد کنندگان این منابع اثرات متفاوتی بر کشورهای افریقایی داشته باشد،. برای صادرکنندگان نفت مانند نیجریه، الجزایر، انگولا، لیبی، مصر و غنا، قیمت های بالاتر می تواند درامد و ذخایر ارز خارجی انها را افزایش دهد. با این حال، انها همچنین می توانند با تقاضای کمتری از شرکای تجاری خود مواجه شوند که ممکن است به دنبال منابع جایگزین یا کاهش مصرف خود باشند. برای واردکنندگان خالص مانند افریقای جنوبی، کنیا، مراکش، اتیوپی و تانزانیا، قیمت های بالاتر می تواند هزینه های انرژی و نرخ تورم را افزایش دهد. با این حال، انها همچنین می توانند از هزینه های حمل و نقل پایین تر بهره مند شوند، اگر انرژی خود را از مناطق نزدیک یا منابع داخلی تامین کنند.

امنیت

سومین تاثیر این درگیری، سرریز خشونت و بی ثباتی در منطقه است. خاورمیانه در حال حاضر با چندین درگیری و بحران مانند جنگ های داخلی در سوریه، یمن، لیبی و عراق، تنش بین ایران و عربستان سعودی و بلایای انسانی در لبنان و افغانستان مواجه است. جنگ اسرائیل و حماس می تواند این شرایط را تشدید کند یا شرایط جدیدی را به وجود اورد و پناهندگان، مهاجران، فروشندگان اسلحه و قاچاقچیان انسان را ایجاد کند.

سرریز خشونت و بی ثباتی می تواند چالش های امنیتی مختلفی را برای کشورهای افریقایی ایجاد کند. گروه های افراطی می توانند از این وضعیت برای پیشبرد برنامه های خود بهره برداری کنند، به طور بالقوه خشونت را افزایش دهند و منطقه را بی ثبات تر کنند. به عنوان مثال، این درگیری پتانسیل تشدید چالش های امنیتی در کشورهای جنوب صحرای افریقا را دارد. گروه های افراطی می توانند از این وضعیت برای پیشبرد برنامه های خود بهره برداری کنند، به طور بالقوه خشونت را افزایش دهند و منطقه را بی ثبات تر کنند. به عنوان مثال، کنیا نگران است که برخی از گروه های اسلام گرا مانند الشباب ممکن است حملاتی را در همبستگی با حماس انجام دهند. الشباب یک گروه مستقر در سومالی است که علیه دولت سومالی و متحدانش از جمله کنیا می جنگد. کنیا در گذشته هدف چندین حمله الشباب بوده است، مانند محاصره بازار وست گیت در سال ۲۰۱۳، قتل عام دانشگاه گاریسا در سال ۲۰۱۵ و حمله به مجتمع هتل دوسیت در سال ۲۰۱۹.

نگرانی دیگر هجوم پناهندگان و مهاجران از خاورمیانه به افریقا است که می تواند منابع و ظرفیت های کشورهای افریقایی را تحت فشار قرار دهد. به گفته سازمان ملل متحد، حدود ۵.۷ میلیون پناهنده از سوریه، ۴.۷ میلیون نفر از فلسطین، ۳.۶ میلیون نفر از یمن، ۱.۴ میلیون نفر از عراق و ۱.۲ میلیون نفر از افغانستان در جهان وجود دارد. برخی از این پناهندگان ممکن است به دنبال پناهندگی یا ترانزیت در کشورهای افریقایی، به ویژه کسانی که نزدیک به منطقه هستند یا روابط تاریخی یا فرهنگی با انها دارند. برخی از این کشورها شامل مصر، سودان، اتیوپی، جیبوتی، سومالی، کنیا، اوگاندا، تانزانیا، چاد، نیجر، مالی، موریتانی، مراکش، الجزایر، تونس، لیبی و افریقای جنوبی هستند.

دیپلماسی

چهارمین تاثیر این درگیری، فشار دیپلماتیک و فرصت ها برای کشورهای افریقایی است. درگیری بین اسرائیل و حماس جامعه بین المللی را به اردوگاه ها و ائتلاف های مختلف تقسیم کرده است.فشار و فرصت های دیپلماتیک برای کشورهای افریقایی به روابط و منافع انها با طرف های درگیر در درگیری بستگی دارد. به عنوان مثال، برخی از کشورهای افریقایی در سال های اخیر روابط دیپلماتیک با اسرائیل را برقرار کرده یا از سر گرفته اند، مانند مراکش، سودان، مالاوی، چاد، گینه، لیبریا، ساحل عاج، غنا، کنیا، اوگاندا، رواندا، اتیوپی، اریتره و سودان جنوبی. این کشورها ممکن است با فشار اسرائیل یا متحدانش برای حمایت از اقدامات خود در این درگیری مواجه شوند. انها همچنین ممکن است با انتقاد یا واکنش حماس به دلیل خیانت فلسطینی ها یا همدستی با اسرائیل مواجه شوند. از سوی دیگر، این کشورها همچنین ممکن است از همکاری و کمک های اقتصادی و امنیتی اسرائیل بهره مند شوند.

در مقابل برخی از کشورهای افریقایی است که در سال های اخیر روابط دیپلماتیک با فلسطین یا حامیان ان را حفظ یا تقویت کرده اند، مانند افریقای جنوبی، الجزایر، تونس، لیبی، مصر، سنگال، نیجریه، مالی، نیجر، موریتانی، سومالی، جیبوتی، زیمبابوه، نامیبیا، بوتسوانا و انگولا. این کشورها ممکن است با فشار فلسطینی ها برای محکوم کردن تجاوز اسرائیل یا نقض ان در درگیری مواجه شوند.

سناریوی سوم برخی از کشورهای افریقایی است که موضع خنثی یا متعادل در مورد درگیری اتخاذ کرده اند، مانند غنا، کنیا، اوگاندا، رواندا، اتیوپی، اریتره، سودان جنوبی، تانزانیا، زامبیا، مالاوی، موزامبیک، ماداگاسکار، موریس، سیشل، ساحل عاج، بورکینافاسو، بنین، توگو، کامرون، گابن، کنگو، انگولا، نامیبیا، بوتسوانا، لسوتو، سوازیلند و زیمبابوه. این کشورها ممکن است با فشار هر دو طرف درگیری برای اتخاذ موضع یا اقدام روشن در درگیری مواجه شوند. انها همچنین ممکن است با انتقاد یا واکنش از هر دو طرف برای عدم تصمیم گیری یا ابهام درک شوند. با این حال، این کشورها همچنین ممکن است فرصتی برای ایفای نقش سازنده در تسهیل گفتگو یا میانجیگری بین طرفین داشته باشند.

تاثیر جنگ غزه، جهانی است

در نتیجه، درگیری بین اسرائیل و حماس نه تنها یک مسئله منطقه ای بلکه یک مسئله جهانی است که بر منافع و ارزش های بسیاری از کشورها و مردم در سراسر جهان تاثیر می گذارد. کشورهای افریقایی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. جنگ غزه، کشور افریقایی را به طرق مختلف در حوزه های تجارت، انرژی، امنیت و دیپلماسی تحت تاثیر قرار داده است. چه آنکه این درگیری یک مسئله جهانی است که بر منافع و ارزش های بسیاری از کشورها و مردم در سراسر جهان تاثیر می گذارد.

۳۱۱۲۱۳