یک کاوش باستان شناسی تاریخ تفرش را متحول کرد

به گزارش خبرنگار مهر، شهرستان تفرش دو غار به نام‌های غار علی خورنده و گاوخور در فاصله سه کیلومتری جنوب غربی تفرش و در نزدیکی روستای کوهین دارد که در ارتفاعات کوه نقره کمر، معروف به خشه واقع شده اند.

غار علی خورنده تالاری با ابعاد بزرگ، ارتفاعی ۱۰ متری و حوضچه دارد. جذابیت این غار به یک چاه عمیق با عمق پنج متر به نام حمامک و حفره‌ای دیگر به نام مسجدک هست که در این غار قرار گرفته‌است.

اما حالا فعالیت‌های یک معدن در فاصله ده متری از آن موجب نارضایتی مردم شده است چون می‌گویند فعالیت این معدن باعث خشک شدن چشمه‌هایی می‌شود که زمین‌های آنها را آبیاری می‌کند.

با توجه به اهمیت منطقه به لحاظ تاریخی و طبیعی مردم در یک سال و نیم گذشته درخواست دادند که این غارها ثبت اضطراری و حضور باستان شناسان در منطقه شوند.

پس از ثبت ملی، پژوهشگاه میراث فرهنگی مجوز گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم غار علی خورنده و گاوخور به سرپرستی علی هژبری را صادر کرد و هشت گمانه در محوطه زده شد.

هژبری برای بررسی‌های بیشتر از گروهی متشکل از متخصصان میان‌رشته‌ای باستان‌شناس، مردم شناس، زمین‌شناس، گیاه شناس، حشره‌شناس، باستان جانورشناس، غارشناس و مستندشناس به مدت ۴۰ روز کمک گرفت و در این منطقه حاضر شد.

هژبری در شناسایی اولیه، یک کتیبه یونانی، گورستان اشکانی و محوطه استقراری پیدا کرد همچنین افزون بر این دو غار پنج غار دیگر را هم شناسایی کرد.

وی و تیمش به کمک گروه غارنوردان کشف کردند که غار «علی خورنده» یک طبقه نیست بلکه سه طبقه است و در هر سه طبقه انسان‌ها زندگی کردند و بقایای جانوری، سفال و قطعات کوچک چرم در آن پیدا شده است.

حشره‌شناس حاضر در گروه یک حشره خاصی را تشخیص داد که تا کنون در جهان نمونه آن وجود نداشته و قرار است به زودی به نام «تفرش» ثبت شود.

همچنین باستان‌جانور شناس تخمین زده بقایای حیوانی کشف شده از این غار احتمالاً متعلق به ۵۰-۳۰ هزار سال پیش است و با بررسی‌های که توسط دکتر فریدون بیگلری انجام شد بقایای پارینه سنگی میانه از ۳۰-۳۰۰ هزار سال پیش را کشف کردند.

هژبری معتقد است با توجه به یافته‌های دوره پارینه سنگی لازم است بررسی و شناسایی شهر تفرش مجدداً بازنگری شود تا اطلاعات دقیق‌تری به دست آید.

در بررسی‌های باستان‌شناسی تیم هژبری که در محوطه‌ای در ابعاد یک کیلومتر در یک کیلومتر انجام دادند در اطراف غارهای ثبتی، موفق به کشف یک محوطه باستانی دوره‌های ایلخانی، تیموری و صفوی یک‌گورستان متعلق به دوره اشکانی، هفت غار، یک کتیبه یونانی شدند.

در این کتیبه که خط نوشته آن برای بررسی به آتن ارسال شده مشخص شده ۹ نیایشگاه در اینجا وجود داشته است.

اینکه آیا این هفت غار، نیایشگاه بوده‌اند یا نه در دست بررسی است. ولی مطمئناً دو تا سه غار با اطمینان بیشتری به این حدس نزدیک‌اند. یک اشکفت تخت حسن عسکری در منطقه هست که مردم تا همین اواخر به آنجا می‌رفتند و قرآن تلاوت و نذر و نیاز می‌کردند. باستان‌شناسان در همین غار، بقایای انسان‌های پیش از تاریخ را توسط دکتر بیگلری کشف کردند که مربوط ۴۰-۵۰ هزار سال پیش بود و در محدوده همین غارها قرار دارد و اهمیت کوه «خشه» و اطراف آن را در جنوب شهر تفرش دوچندان می‌کند.

سعید حیدری باستان‌شناس تفرشی می‌گوید: در پی حضور تیم باستان شناس، سفال‌هایی از دوره مس و سنگ و دوره اشکانی و سلجوقی، کتیبه یونانی، سکه ایلخانی و دو غار مخفی در غار علی خورنده و اهمیت ویژه آن و ارتباط با آئین مهر کشف شد.

وی گفت: برای صیانت و حفظ آثار میراث فرهنگی عرصه و حریم غارها را تعیین کردیم. می‌دانیم پس از ثبت یک اثر زمان زیادی برای تعیین عرصه و حریم لازم است اما با توجه به اهمیت محوطه، توانستیم در مدت چند ماه مجوز تعیین عرصه و حریم را دریافت کنیم و کارهای باستان‌شناسی لازم را انجام دهیم.