۴ نسل طبابت و داستان خانه‌ای که «بیمارستان» شد

محمدحسین لقمان ادهم (لقمان‌الدوله) ملقب به «فخرالاطبا» فرزند میرزا زین‌العابدین لقمان الممالک بود که سال ۱۲۵۸ خورشیدی (۱۴۴ سال قبل) متولد شد؛ پزشکی که با نگاهی به شجره‌نامه خانوادگی او، می‌بینیم شغلی میراثی را برای خود برگزیده است؛ چراکه پدر، پدربزرگ و پدرِ پدربزرگ او و البته خود وی نیز از پزشکان دربار قاجار و در واقع ۴ نسل از یک خانواده، پزشک ۴ شاه قاجار بودند؛ اما موضوعی که هنوز هم نام او را بر سر زبان‌ها نگه داشته،‌ تاسیس بیمارستانی است که این روزها در گذر از ۷۵ سالگی همچنان خدمت‌رسان مردم است.

به گزارش ایسنا، دکتر محمدحسین لقمان ادهم پس از پایان تحصیلات متوسطه در تبریز نزد پدرش که از فارغ‌التحصیلان دانشکده پزشکی پاریس بود، طب ایرانی را آموخت و پس از واقعه به توپ بستن مجلس شورای ملی، راهی فرانسه شد و به تحصیل علم طب پرداخت.

وضعیت بهداشت در طهران قدیم و شکل‌گیری «مجلس حفظ‌الصّحّه»

او پس از بازگشت به ایران به عنوان پزشک مخصوص احمدشاه آغاز به کار کرد و در این بین به عضویت "مجلس حفظ‌الصّحّه" انتخاب شد و برای عملی ساختن اقداماتی همچون آبله‌کوبی تلاش فراوان کرد. «مجلس حفظ‌الصّحّه» به پیشنهاد دکتر امیراعلم برای مقابله و مهار بیماری‌های واگیردار مهم دوره قاجار تاسیس شده بود.

در واقع طبق آنچه که جعفر شهری _ نویسنده و پژوهشگر تاریخ اجتماعی تهران در کتاب "گوشه‌ای از تاریخ اجتماعی تهران قدیم" آورده است؛ شیوع‌ بیماری‌های واگیردار در اواخر دوره قاجار چنان فراتر از حد انتظار بود که عملا مدیریت شرایط را سخت کرده بود و بخش قابل توجهی از مرگ و میرها به همین دلیل رخ می‌داد. او در بخشی از کتاب خود آورده است: «سال وبایی یکی از سال‌های هولناکی بود که هرکس در معرض تعرض آن قرار می‌گرفت دچار بیماری وبا می‌شد و در کمتر از دو ساعت با قِی و اسهال، عطش،‌ قلب گرفتگی،‌ کندی نبض و کبود شدن لب‌ها و التهاب تلف می‌شد. مرگ و میر در این سال به جایی می‌رسد که نعش‌ها را در کنار کوچه و بازار و چپ و راست مانند چوب روی هم دسته و با گاری حمل می‌کنند و مردم با همه خیرخواهی و عقایدشان که هر فرد خود را موظف می‌دانست تا ۷ تنِ مسلمان را بشوید، باز از کفن و دفن آنها عاجز می‌ماند و سالی در زمان احمدشاه از قرارِ مرده‌ای هفت قِران بابت کفن و دفن آنها، بلدیه (شهرداری آن زمان) به کُنتراتچی (مسئول) گورستان دوازده هزار تومان بدهکار شد.»

ذکر این بخش از کتاب "گوشه‌ای از تاریخ اجتماعی تهران قدیم" که تصویرگر وضعیت بهداشت و درمان در دوره قاجار است خود کاملا گویای نیاز مبرم جامعه آن روز ایران به خدمات بهداشت و درمان است که بخشی از این مهم را پزشکانی از جمله لقمان‌الدوله عهده‌دار شدند.

سرانجامِ نخستین رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه تهران

در نهایت دکتر محمدحسین لقمان‌الدوله در سال ۱۲۹۷ خورشیدی مدرسه طب را تاسیس کرد و در ادامه فعالیت‌های خود در سال ۱۲۹۸ خورشیدی به همراه برادر کوچکترش برای تاسیس انستیتو پاستور تلاش کرد زیرا او جزو همراهان احمدشاه در سفر اروپا بود و در بازدید از انستیتو پاستور فرانسه، شاه جوان را به تأسیس این مرکز درمانی در ایران ترغیب کرد.

دکتر محمدحسین لقمان ادهم