از نمایش نادیده‌های موزه زمان تا نامه مهم ضرغامی درباره حریم آثار

خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ در این هفته در گزارشی عنوان شد که ثبت آثار تاریخی و فرهنگی غیرمنقول از سال ۱۳۱۰ و به‌موجب ماده دوم قانون راجع به حفظ آثار ملی مصوب ۱۳۰۹ آغاز شد و در سال اول تعداد ۱۸۰ اثر به ثبت رسید. در پایان سال ۱۳۵۷ و هم‌زمان با پیروزی انقلاب اسلامی مجموعاً در کشور ۱۵۶۷ اثر به ثبت رسیده بود. اما به واسطه شروع و ادامه جنگ تحمیلی، ثبت آثار ملی با عملکردی کندتر ادامه پیدا کرد.

تعیین حریم آثار ثبت ملی از سال ۱۳۴۹ با تعیین حریم امامزاده عبداله واقع در شهرستان بافق استان یزد شروع شد و تا پایان سال ۱۳۵۷ فقط ۲۱۳ اثر ملی تعیین حریم شده بود و پس از پیروزی انقلاب اسلامی و شروع و ادامه جنگ تحمیلی تا سال ۱۳۷۵ فقط تعداد ۲۲۱ طرح حریم از ۱۷۵۳ اثر به ثبت رسیده تهیه و تصویب و ابلاغ شده بود که معادل تعیین حریم ۱۲.۶۲ درصد آثار ثبتی است.

از سال ۱۳۷۵ مجدداً با تشکیل کارگروه حرائم، تهیه و تصویب و ابلاغ حرائم شروع به کار کرد و تعیین حریم با روند سریع‌تری صورت گرفت. چنانچه در سال ۱۳۸۰ تعداد ۱۷۳ طرح حریم و در سال ۱۳۸۱ تعداد ۱۹۲ طرح حریم و در سال ۱۳۸۲ تعداد ۲۲۱ اثر تعیین حریم شد.

ولی با تمام فعالیت‌های انجام شده در پایان سال ۱۳۸۲ از تعداد ۱۱۰۱۱ اثر ثبتی فقط ۱۱۳۶ اثر دارای طرح حریم بوده که معادل تعیین حریم ۱۰.۳۲ درصد آثار ثبتی می‌شد.

دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی با عنوان گزارش نظارتی در مورد تعیین حریم آثار ملی بند «۱۲» ماده (۳) قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب ۱۳۶۷ تدوین کرده که وضعیت تعیین حریم در کشور را مورد بررسی قرار داده است. این بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ در صورت استمرار روند فعلی سالیانه حداقل ۱۳۰۰ اثر به آثار بدون حریم اضافه خواهد شد.

اگر تعیین حریم با همین شکل ادامه پیدا کند، حدوداً معادل ۵۶۸ سال زمان لازم است تا صرفاً عقب ماندگی‌مذکور جبران شود. روند فعلی را می‌توان، تأکید بر لایه اولیه حفاظت از میراث فرهنگی-ثبت و رها کردن سطوح لازم و تکمیلی آن و تعیین حریم تفسیر کرد بنابراین فرایند حفاظت از میراث فرهنگی به‌صورت ناکارآمد و ناقص راهبری می‌شود.

نامه ضرغامی درباره حریم آثار به مقامات کشوری

خبر دیگر درباره حریم آثار تاریخی اینکه وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در نامه‌های جداگانه‌ای به رؤسای مجلس و تشخیص مصلحت نظام و دبیر شورای نگهبان، اصلاح مصوبه حریم آثار ثبتی را خواستار شد.

عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ضمن تقدیر و تشکر از اهتمام رئیس و نمایندگان مجلس شورای اسلامی در بررسی و تدوین نهایی برنامه هفتم توسعه، اصلاح بند پ ماده ۸۳ این برنامه مصوب را از سوی مجلس، شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام خواستار شد.

وی در این نامه که ۱۷ آبان‌ماه نوشته، از محمدباقر قالیباف خواسته به منظور جلوگیری از تداخل امور دستگاه‌ها، نسبت به اصلاح بند پ ماده ۸۳ قانون برنامه هفتم توسعه اقدامات لازم انجام شود.

در این مصوبه، مسئولیت تدوین آئین نامه بازنگری حریم‌های آثار ثبتی پیشین و تعیین حریم آثار ثبتی جدید به وزارت راه و شهرسازی شورای عالی معماری و شهرسازی با همکاری این وزارتخانه محول شده است.

در حالی که به تصریح بند ۱۲ ماده ۳ قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی مصوب ۱۳۶۷ مجلس شورای اسلامی که به تأیید شورای نگهبان نیز رسیده است، موضوع «تعیین حریم بناها، مجموعه‌ها، محوطه‌ها و تپه‌های تاریخی ثبت شده و ضوابط آن» از وظایف و تکالیف اصلی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است.

انتصاب مدیران ۴ پرونده ثبت جهانی میراث فرهنگی

علی دارابی قائم‌مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی کشور در احکام جداگانه‌ای، مدیران ۴ پرونده ثبت جهانی را منصوب کرد.

بر این اساس، عبدالرسول وطن‌دوست مدیر پرونده ثبت جهانی «مسجد ایرانی» و محمدحسن طالبیان، مدیر پرونده ثبت جهانی «آسبادهای ایرانی» است. مدیران پرونده‌های «خانه‌های ایرانی و منظر فرهنگی ماسوله» و «قلعه فلک الافلاک و دره خرم‌آباد» به ترتیب مصطفی پورعلی و عطا حسن‌پور معرفی شده‌اند.

قائم‌مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی در این احکام، برنامه‌ریزی دقیق برای رفع موانع ثبت جهانی پرونده‌های مذکور و تدوین مطالعات نهایی این پرونده‌ها را برای ارسال در زمان مقرر خواستار شده است.

در بخش دیگری از این احکام، مدیران پرونده‌ها مکلف شده‌اند با کمک جمعی دیگر از کارشناسان، پرونده‌های مذکور را تدوین کرده و در شورای ثبت جهانی به ریاست قائم‌مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی نهایی کنند.

یک کاوش باستان شناسی تاریخ تفرش را متحول کرد

شهرستان تفرش دو غار به نام‌های غار علی خورنده و گاوخور در فاصله سه کیلومتری جنوب غربی تفرش و در نزدیکی روستای کوهین دارد که در ارتفاعات کوه نقره کمر، معروف به خشه واقع شده‌اند.

غار علی خورنده تالاری با ابعاد بزرگ، ارتفاعی ۱۰ متری و حوضچه دارد. جذابیت این غار به یک چاه عمیق با عمق پنج متر به نام حمامک و حفره‌ای دیگر به نام مسجدک هست که در این غار قرار گرفته‌است.

اما حالا فعالیت‌های یک معدن در فاصله ده متری از آن موجب نارضایتی مردم شده است چون می‌گویند فعالیت این معدن باعث خشک شدن چشمه‌هایی می‌شود که زمین‌های آنها را آبیاری می‌کند.

با توجه به اهمیت منطقه به لحاظ تاریخی و طبیعی مردم در یک سال و نیم گذشته درخواست دادند که این غارها ثبت اضطراری و حضور باستان شناسان در منطقه شوند.

پس از ثبت ملی، پژوهشگاه میراث فرهنگی مجوز گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم غار علی خورنده و گاوخور به سرپرستی علی هژبری را صادر کرد و هشت گمانه در محوطه زده شد.

هژبری برای بررسی‌های بیشتر از گروهی متشکل از متخصصان میان‌رشته‌ای باستان‌شناس، مردم شناس، زمین‌شناس، گیاه شناس، حشره‌شناس، باستان جانورشناس، غارشناس و مستندشناس به مدت ۴۰ روز کمک گرفت و در این منطقه حاضر شد.

هژبری در شناسایی اولیه، یک کتیبه یونانی، گورستان اشکانی و محوطه استقراری پیدا کرد همچنین افزون بر این دو غار پنج غار دیگر را هم شناسایی کرد.

اسامی ۶۸ کشور پیشنهادشده برای لغو روادید اعلام شد

لغو روادید با کشورهای خارجی با هدف افزایش گردشگران ورودی و تسهیل سفر به ایران در حالی از سوی وزارت میراث فرهنگی به دولت پیشنهاد شده است که بررسی نام برخی از کشورها نشان می‌دهد این طرح درباره آنها به زودی اجرا نخواهد شد همچنین برخی از این کشورها سیاست اجرای طرح لغو روادید را نه تنها با ایران اجرا نخواهد کرد بلکه با هیچ کشوری اجرا نمی‌کنند.

از طرفی تعدادی از این کشورها نیز در حوزه کشورهایی قرار دارند که سفر به آنها برای ایرانی‌ها سخت است یا اینکه گردشگران آن کشورها، ایران را در فهرست سفرهای خود ندارند. با این حال امید برای لغو روادید با آنها همچنان وجود دارد.

اجرای طرح لغو روادید با کشورهای دیگر بارها از سوی وزارت میراث فرهنگی با عددهای مختلفی بیان شده است یک بار ۵۰ کشور یک بار ۶۰ و یک بار بیش از ۶۰ کشور اعلام شد.

علی اصغر شالبافیان معاون گردشگری در روز ۱۷ بهمن سال ۱۴۰۱ از پیشنهاد وزارت میراث فرهنگی برای لغو روادید با ۵۰ کشور خبر داده و گفته بود: این کشورها از جمله بازارهای نوظهور که ظرفیت جمعیتی و درآمدی مناسبی دارند و برخی کشورهای همسایه را در برمی‌گیرد.

معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی هشتم مهر امسال هم در زنجان گفت: لغو روادید ۶۸ کشور دیگر پیشنهاد داده شده است تا در وزارت امور خارجه و سایر نهادها بررسی شود و قطعاً پس از بررسی فرآیندها، تعداد کشورها در زمینه لغو روادید افزایش می‌یابد.

فهرست نهایی تا کنون نشان می‌دهد که ۶۸ کشور پیشنهاد شده است. اسامی این کشورها عبارتند از: آرژانتین، آفریقای جنوبی، اندونزی، اردن، اروگوئه، ازبکستان، استونی، اسلواکی، اسلوونی، اکوادور، الجزایر، امارات، بحرین، بولیوی، بوسنی و هرزگوین، برزیل، بلاروس، بلغارستان، بورکینافاسو، پاراگوئه، پرو، تانزانیا، تاجیکستان، تایلند، ترکمنستان، تونس، چک، روسیه، رومانی، ژاپن، ساحل عاج، سنگاپور، سنگال، سودان، سیشل، شیلی، صربستان، عربستان، غنا، فنلاند، قبرس، قرقیزستان، قزاقستان، قطر، کامرون، کرواسی، کره جنوبی، کلمبیا، کومور، کویت، گینه، لهستان، لوکزامبورگ، لیبی، لیتوانی، مالزی، مالدیو، مجارستان، مقدونیه، مکزیک، موریس، مالی، ماداگاسکار، نیجر، ویتنام، یمن، یونان، و هندوستان

ایجاد سایت‌موزه و آرکئوپارک در آینده

در این هفته از حوزه باستان شناسی خبر دیگری رسید و آن هم اینکه حجت دارابی سرپرست کاوش و دانشیار باستان‌شناسی دانشگاه رازی کرمانشاه گفت: محوطه باستانی چغاگُلان که در شهرستان مهران از توابع استان ایلام قرار دارد، بیشترین توالی استقراری مربوط به شروع دوره نوسنگی را در ایران و شرق هلال حاصل خیز داراست و از جهت مطالعه چرایی و چگونگی نوسنگی‌شدن جوامع و گذار آنها از گردآوری و شکار ورزی به تولید غذا در کوهپایه‌های زاگرس اهمیت بالایی دارد، اما مطالعات مرتبط با نوسنگی‌شدن و شروع کشاورزی و روستانشینی در ایران در مقایسه با کشورهای همجوار در غرب آسیا به صورت بسیار ناچیزی مورد توجه قرار گرفته و از این جهت کاوش گسترده در محوطه چغاگُلان بسیار مهم است.

این باستان‌شناس تصریح‌کرد: این محوطه ابتدا توسط مرحوم علی‌محمد خلیلیان شناسایی و معرفی و سپس توسط جبرئیل نوکنده تعیین عرصه شد. در سال‌های ۲۰۱۰-۲۰۰۹ میلادی نیز هیأتی از دانشگاه توبینگن آلمان به سرپرستی محسن زیدی و نیکلاس کُنارد آن را لایه‌نگاری کرد، اما در سال‌های اخیر مورد غفلت واقع شده و در اثر فعالیت‌های کشاورزی و حفاری‌های غیرمجاز به شدت آسیب دیده است. از این‌رو، انجام کاوش‌های گسترده و بلندمدت نه تنها اطلاعات بی‌بدیلی را در زمینه ماهیت ورود انسان به دنیای نوسنگی در زاگرس به دست می‌دهد، بلکه بستری را برای ممانعت از تخریب بیشتر محوطه با کاربست امور حفاظتی در آن به وجود می‌آورد.

وی با بیان اینکه، فصل اول کاوش چغاگُلان از اواسط مهرماه شروع شده و تاکنون شواهد بسیار جالب توجهی در ارتباط با بافت معماری و فضاهای مسکونی و آئینی و نیز بافت صنعتی به دست آمده افزود: کشف کوره تنوره‌ای برای پخت گچ از جمله مهمترین دستاوردهای کاوش به شمار می‌رود، زیرا آن را باید به عنوان قدیمی‌ترین کوره گچ‌پزی قلمداد کرد که تاکنون یافت شده است. این موضوع همچنین می‌تواند نگاه پژوهشگران و صاحبنظران درباره نقش و اهمیت فعالیت‌های غیر معیشتی در روند نوسنگی‌شدن جوامع را نیز تغییر دهد، به طوری که علاوه بر مساله اهلی‌سازی حیوان و گیاه، طیف مختلفی از تغییرات بنیادی را باید در زندگی انسان طی این دوره جست و جو کرد.

نمایش دو ساعت دیده نشده در موزه زمان

محمدرضا عسگری رئیس موزه زمان در جمع خبرنگاران حوزه میراث فرهنگی که از این موزه دیدن کردند گفت: مرمت ساختمان موزه در سال‌های گذشته و در چند مرحله انجام شده است. مرمت کلی گچبری و نقاشی ساختمان نیز انجام شد. سقف ساختمان موزه تغییری نداشته اما مرمت گچبری و نقاشی‌های ریخته و مقرنس‌ها انجام شده است.

وی گفت: ساعتی معروف به بادبزنی داریم که چون شبیه به بادبزن هست این اسم را برای آن انتخاب کرده‌اند. کوچک‌ترین ساعت موزه هم یک ساعت انگشتری است. هر دوی این ساعت‌ها در خزانه موزه نگهداری می شده و قرار است به مجموعه ساعت‌های موزه اضافه شود.

عسگری با بیان اینکه این ساعت‌ها متعلق به قرن نوزدهم هستند، گفت: ساعت انگشتری و بادبزنی تا کنون نمایش داده نشده است ما امیدواریم بتوانیم برخی از ساعت‌ها را از مخزن بیرون آورده و به نمایش بگذاریم.