«حیات» در گرو نجات «شاهوار»/ آب دغدغه آحاد مردم استان سمنان است

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - محمد حسین عابدی: شاهوار بلندترین قله البرز شرقی با نزدیک چهار هزار متر، محسوب می‌شود. این کوهستان به واسطه بالاترین میزان بارش‌ها به خصوص برف در شرق استان سمنان، مهمترین منبع حیات بخش و آب ساز شهرستان شاهرود و دشت بسطام است.

شاهوار بالغ بر یک دهه قبل زیر تیغ معدن کارانی رفت که با پاک تراشی، چهره این کوهستان را خراشیدند و تخریب کردند. آن هم مهمترین کانون آب ساز و حیات بخش در شهرستان شاهرود؛ کوهستانی که هم به لحاظ کیفیت و کمیت منابع آبی و هم پوشش گیاهی، وحوش و خاک مورد تخریب گسترده قرار گرفته است.

تلاش‌های مردم

تلاش‌های مردم استان سمنان در کنار کنشگران، رسانه‌ها، فعالان محیط زیست و فعالان مدنی، بازاریان و اساتید دانشگاه و کشاورزان و دلسوزان از اقشار مختلف مردم، توانست جلوی تمدید پروانه فعالیت این معدن مخرب را بگیرد معدنی که حتی دادستان اسبق مرکز استان و معاون اسبق وزیر صمت هم در بازدید از آن اذعان کردند که تخریب‌ها گسترده بوده است.

حالا بعد از مدت‌ها به نظر می‌رسد فعالیت‌هایی در خصوص بازگشایی دوباره این معدن با لابی‌های سنگین از مجلس و دولت و به خصوص وزارت صمت در جریان است تا در استان سمنان، خلاف خواست و مطالبه آحاد مردم، رقم بخورد.

موضوعی که نگرانی‌های وسیعی را برای مردم استان سمنان به دنبال داشته است امروز تخریب منابع آبی، پوشش گیاهی، قطع درختان ممنوع القطع اورس، کوچانده شدن وحوش و حیوانات و تأثیرات انفجار بر منابع آبی و… بار دیگر نقل محافل استان سمنان است.

کافی است بدانیم که در همین یک دهه اخیر بالغ بر هشت خرس قهوه‌ای در نقاط مختلف شمال شهرستان شاهرود از جمله مجن و تاش و همچنین نگارمن تلف شده‌اند خرس‌هایی که روزگاری در شاهوار خانه داشتند. حالا اما مهمترین موضوع در کنار حفظ محیط زیست، منابع آبی است که آن هم در شهرستان شاهرود که با تنش آبی شدید روبرو است.

اهمیت آب در شاهوار

دبیر خانه کشاورز استان سمنان و رئیس بنیاد گندم کاران استان سمنان در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره اهمیت شاهوار بر منابع آبی می‌گوید: شهرستان شاهرود از نظر وسعت و جمعیت و هم اینکه قطب کشاورزی به شمار می‌رود از چند ویژگی مهم برخوردار است که محصولاتش را متمایز می‌کند.

محمد حسین خنکال می‌افزاید: ما در بررسی‌ها به این نتیجه رسیدیم که منبع آبخیز و آبریز همه شهرستان شاهرود شامل بخش مرکزی شاهرود و بخش بسطام که اعم از بسطام، مجن، رودیان و روستاهای توابع که بی ارجمند نیز می‌شود به خصوص ذخیره آب شهرستان و دشت بسطام از شاهوار تأمین می‌شود.

وی همچنین بیان کرد: برفی که در شاهوار می‌بارد، سال به سال ثابت می‌ماند و از نظر زمین شناسی آنچه که از کوه شاهوار به سمت پایین جاری می‌شود در لایه‌های زمین نفوذ کرده و منابع آبی کل شهرستان شاهرود را تقویت می‌کند. آب شاهوار چند مزیت دارد؛ اول اینکه به لحاظ کمی بخشی مهمی از آب شاهرود را تأمین می‌کند و دیگر اینکه با کیفیت ترین آب را دارد. برای مثال ما در مجن می‌گوئیم این آب برف است یعنی آبی که هم بسیار عالی است و هم بسیار می‌تواند مهم باشد.

آب پیر و جوان نمی‌شناسد

دبیر خانه کشاورز استان سمنان همچنین با بیان اینکه مسیر آب منطقه شاهوار که با سیل تاش، شاهکوه و مجن جاری بود، مشخصاً در محلی به نام «کال» سر ریز می‌شد، گفت: این مسیر به قدری با برکت بود که باغزندان، شاهرود، رویان، اردیان، یونس آباد را آب می‌داد و حتی به پایین دست‌ها مانند روستای «تل» می‌رسید و بعد از زیر استاق نیز به سمت شوره زار دامغان می‌رفت و آن را آبیاری می‌کرد.

خنکال با بیان اینکه آلومینای جاجرم با بهانه اشتغالزایی دو هزار نفر می‌خواهد مایه حیات شهرستان شاهرود را به خطر انداخته و آب شاهرود را آلوده کند که شاهوار نشینان پای این مورد ایستادگی می‌کنند، تاکید کرد: در این خصوص تعدادی از افراد نمی‌دانند و برخی از آنان که به مسائل آگاه هستند اقدامی نمی‌کنند.

وی همچنین افزود: این را تمام شاهرودی‌ها باید بدانند که زندگی آنها در معرض نابودی قرار دارد چرا که ما امسال با ۳۰۰ لیتر کمبود آب مواجه هستیم و آب شرب موضوع تنها کشاورز و دامدار نیست بلکه از نوزاد یک ساله تا پیرمرد ۱۰۰ ساله به آن نیاز دارد.

شاهرود منبع آب پایدار ندارد

دبیر خانه کشاورز استان سمنان همچنین با بیان اینکه شاهرود تنها شهرستان استان سمنان است که منابع آبی روبار (رودخانه) ندارد، گفت: استان سمنان چهار شهرستان بزرگ دارد که عبارت هستند از سمنان، دامغان، گرمسار و شاهرود؛ حبله رود آب پایدار غربی‌ترین شهرستان استان، یعنی گرمسار است که زمستان و تابستان جاری است. سمنان نیز از دو منبع آب پایدار به نام چشمه گل رودبار و روزیه برخوردار است. چشمه علی دامغان و سد شاهچراغ در شهر صد دروازه به صورت پایدار جاری است اما این شاهرود است که آب پایدار ندارد در نتیجه ما در شهرستان شاهرود به آب چاه وابستگی پیدا کردیم. اکنون با توجه به شرایط چاه آب نیز دیگر آبی ندارد.

خنکال با بیان اینکه در گذشته که چاهی نبوده آب از قنوات تأمین می شده است. قنات رویان، قنات دیزیج، قنات باغ زندان وقنات شاهرود از چهار قنات مهمی به شمار می‌روند که گذشتگان در بالادست و در صحرای جلالی این قنات‌ها را ایجاد کردند، گفت: مردم شاهرود از دو الی سه قرن قبل می‌دانستند که صحرای جلالی مهمترین منبع آب شهرستان محسوب می‌شود که آب آن از شاهوار تأمین می‌شود.

توان اکولوژیکی شاهوار و دیدگاه وزارت صمت

یک کنشگر مدنی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره ضرورت شاهوار می‌گوید: این روزها توان اکولوژیک شاهوار و صیانت از آن در باب جنگل هیرکانی ابر، منابع آب شیرین و استراتژیک کشور و تأثیر گذاری بر آب‌های استاتیک، ذخایر ژنتیکی گیاهی و جانوری و منظر گردشگری و تأثیر حائز اهمیت و فوق‌العاده آن در مقابله با تهدیدات تغییر اقلیم و گرمایش جهانی، بحران‌های جنگ آب، تصادفات جاده‌ای؛ خشکسالی و فرونشست، ریزگردها و آلاینده‌ها و آلودگی هوا، جمعیت و ابر بحران سالخوردگی کشور در سطح ملی طرح و مورد پیگیری قرار گرفته و مطالبه مردم و مسئولان ارشد شهرستان است تا جایی که خطبه‌های نماز جمعه شهرستان نیز بدان اختصاص یافته و تذکر صحن علنی مجلس شده است.

گلچهره محمدی درباره مطالبه مردم می‌گوید: بی تردید تخلیه کامل کوهستان از بقایای معدن‌کاوی خواسته بحق مردم ما در مطالبه حقوق شهروندی در سطح ملی و بین‌المللی و حتی حقوق بین نسلی است. صیانت از شاهوار و جنگل هیرکانی ابر هویت ملی، انسجام ملی و سرمایه اجتماعی را قوام می‌بخشد و ضامن حقوق عامه در سطح ملی و بین‌المللی است.

وی همچنین افزود: این ایام که فاجعه جانگداز معدن طزره تکرار شده و سه تا وزیر را در ۲۲ ساعت به استان سمنان کشانده، شاهد هستیم که همین معاون وزیر تنها دو روز بعد به ایمیدرو اجازه می‌دهد شرکت آلومینا مناقصه برگزار کند (در ارتباط با معدن بوکسیت تاش کوهستان شاهوار) و این پرسش ایجاد می‌شود که اصلاً محتشمی پور پیوست ملی سلامت را قبول دارد؟

وزارت صمت چه چیزی را قبول دارد؟

این کنشگر مدنی و مطلع درباره مسائل شاهوار، با بیان اینکه محتشمی پور معاون وزیر صمت نقشه مهندسی فرهنگی کشور را که ما می‌گوئیم شاهوار نماد سر زمین است و ثبت ملی است آیا نقشه مهندسی کشور را و پیوست فرهنگی را قبول دارد؟ محتشمی پور آیا پیوست عدالت را قبول دارد؟، گفت: نمی‌شود به بهانه (تاکید می‌کنم بهانه) سرپا نگه داشتن یک کارخانه در یک نقطه‌ای از کشور بیاییم مردم منطقه دیگری از ایران اسلامی را از آب و خاک، اکسیژن و ذخایر ژنتیکی و گیاهی و جانوری و مناظر گردشگری محروم کنیم؟ آیا پیوست عدالت را قبول دارد آیا پیوست پدافند غیر عامل را قبول دارد که به ایمنی سکونتگاه‌ها و به رشد جمعیت می‌پردازد آیا پیوست فرهنگی و اجتماعی را قبول دارد؟

محمدی بیان کرد: متأسفانه در نقطه‌ای قرار گرفته‌ایم که وزارت صمت نگاه یک جانبه و بخشی نگر به توسعه داشته و ابلاغ معاون دیگر وزیر صمت در ستاد ملی پیشگیری از بحران دردی را دوا نمی‌کند و مرهمی نمی‌شود بر زخم‌های مردم و سرزمین مادری.

وی افزود: جایگاه تمام این پیوست‌ها در وزارت صمت مشخص نبوده و توسعه پایدار قابل طرح نیست. در شرایط عدم نظارت لازم (که حتی به فاجعه‌ای مانند معدن طزره دامغان می‌انجامد و از فاجعه‌های بسیار گسترده‌تری به دلیل تهدید توان اکولوژیک کشور در کوهستان شاهوار می‌انجامد) معاون وزارتخانه‌ای می‌خواهد تخریب کند و طبیعی است وقتی نماینده‌ای در قوه تقنینی کشور بخواهد در مقابل این خط فکری ایستاده و تمام این پیوست‌ها بویژه پیوست عدالت را مطرح کند شرایطی هم برایش ایجاد خواهد شد.

آب خطر قرمز شاهرودی‌ها

نماینده شاهرود و میامی در مجلس نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه شاهوار بحث سیاسی نیست بلکه موضوع اجتماعی محسوب می‌شود، ابراز کرد: شاهوار موضوع آینده شهرستان شاهرود و منطقه بسطام است چرا که ۲۵ حلقه چاه صحرای جلالی تأمین کننده آب شرب شهرستان شاهرود از شاهوار مشروب می‌شوند و لذا آب شرب حیاتی مردم شاهرود، زیر استاق و بسطام در مخاطره است در نتیجه هر کس غیر از این تحلیلی داشته باشد، تعبیر قابل قبولی ارائه نکرده است.

علی اصغر خانی با بیان اینکه برخی شائبه کاربری نظامی بوکسیت و نیاز کشور در این بخش را مطرح کردند، بیان کرد: حامیان بازگشایی معدن تا اینجا پیش رفته بودند که حتی مقوله امنیت کشور را دخیل کنند در صورتی که اصلاً چنین چیزی وجود ندارد.

وی با بیان اینکه شاهرود هیچ منبع آبی پایداری ندارد چرا که تنها شهرستان استان است که منابع آبی روبار ندارد، بیان کرد: منابع آب پایدار شاهرود قطری و شاهوار هستند که قطری مشکلات حقوقی خاص خودش را دارد و لذا تنها شاهوار باقی می‌ماند و به مثابه تزریق کننده آب اصلی شهرستان محسوب می‌شود.

در نهایت باید گفت مردم استان سمنان و شهرستان شاهرود از همه آحاد و اقشار، جز به تعطیلی کامل معدن بوکسیت تاش، رضایت نمی‌دهند چرا که امروز موضوع شاهوار چند کل و بز و قوچ و میش نیست بلکه موضوع منابع آبی است آن هم در شهرستانی که بین ۲۰۰ الی ۳۰۰ لیتر بر ثانیه کمبود آب دارد. باید دید که در نهایت مدیران مربوطه با همراهی مطالبه مردم به امید افزایی کمک می‌کنند یا با اخذ رویه‌ای برخلاف نظر مردم آنها را ناامید می‌سازند آن هم در حالی که ده‌ها معدن دیگر بوکسیت حتی در استان سمنان وجود دارد که آلومینا می‌تواند از آنها بهره برداری کند. اسناد نان می‌دهد که از زمان تعطیلی معدن بوکسیت شاهوار تولید این شرکت حتی افزایش هم یافته است.